Kỳ thi đánh giá năng lực do Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức năm 2025 thu hút hơn 218.000 lượt thí sinh tham gia. Bên cạnh các sự cố trong khâu tổ chức, phổ điểm giữa 2 đợt thi chênh nhau tới hơn 100 điểm cũng khiến dư luận băn khoăn về độ chuẩn hóa của đề thi cũng như thời điểm tổ chức kỳ thi.
Phổ điểm chênh lệch lớn, nên công bố đề thi chính thức
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Phúc Hiền - Giám đốc Trung tâm Khảo thí và Đảm bảo chất lượng, Trường Đại học Ngoại thương khẳng định việc xây dựng và sử dụng đề thi phải đảm bảo tính khách quan, công bằng.
“Nhiều ý kiến cho rằng đề thi đợt hai có phần dễ hơn, nhằm tạo thêm cơ hội cho thí sinh nâng điểm. Theo tôi, đây cũng là một quan điểm nhưng việc chênh lệch điểm số có thể do nhiều yếu tố, ví dụ như thí sinh ở đợt hai có học lực tốt hơn, được ôn luyện kỹ lưỡng hơn.
Việc so sánh mức độ khó của các đề thi cần dựa trên đánh giá chuyên môn cụ thể, không thể chỉ nhìn vào phổ điểm để đưa ra nhận định. Dù vậy, điều quan trọng là quy trình xây dựng và sử dụng đề thi phải đảm bảo tính khách quan, công bằng giữa các đợt.
Ngân hàng câu hỏi cần được xây dựng một cách hệ thống, được thẩm định nghiêm túc để mỗi mã đề - dù ở đợt nào cũng có khả năng đánh giá chính xác và tương đương năng lực của thí sinh.
Đây là điều kiện tiên quyết để duy trì sự tin cậy và giá trị thực tiễn của kỳ thi đánh giá năng lực. Đặc biệt, năm nay là năm đầu tiên học sinh tốt nghiệp trung học phổ thông theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 - một chương trình nhấn mạnh việc đánh giá phẩm chất và năng lực toàn diện của người học. Do đó, đề thi cần được thiết kế không chỉ để kiểm tra kiến thức mà còn phải đo lường được năng lực vận dụng, phân tích, giải quyết vấn đề của các em.
Bất cứ kỳ thi nào cũng cần đặt yếu tố công bằng và khách quan lên hàng đầu. Việc đánh giá đúng năng lực người học là căn cứ để các em lựa chọn được ngôi trường đại học phù hợp nhất với khả năng của mình”, Phó Giáo sư Nguyễn Phúc Hiền bày tỏ.
Cũng theo Phó Giáo sư Nguyễn Phúc Hiền, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh nên công bố đề thi chính thức sau mỗi đợt thi nhằm đảm bảo sự minh bạch, tương tự như kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông.
“Theo quan điểm cá nhân tôi, việc công bố đề thi sau mỗi đợt thi là cần thiết và nên làm. Điều này không chỉ giúp thí sinh tự đối chiếu và kiểm tra kết quả, mà còn tăng tính công khai, rõ ràng cho kỳ thi.
Tuy nhiên, việc công bố đề thi cũng đặt ra thách thức không nhỏ. Một khi đề thi được công bố buộc đơn vị tổ chức phải liên tục cập nhật, bổ sung nhiều câu hỏi mới trong ngân hàng câu hỏi.
Xây dựng và duy trì một ngân hàng câu hỏi đủ lớn, bảo đảm chất lượng và mức độ phân hóa phù hợp là một công việc phức tạp, đòi hỏi sự đầu tư nghiêm túc cả về nhân lực và chuyên môn”, thầy Hiền cho hay.
Trong khi đó, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Dư Thị Xuân Thảo - Trưởng phòng, Phòng Đảm bảo chất lượng và Khảo thí, Đại học Phenikaa cho rằng việc xây dựng ngân hàng câu hỏi hiện nay cần được cải thiện bằng cách tăng số lượng câu hỏi, để tránh tình trạng trùng lặp không đáng có.
Ngoài ra, phổ điểm của 2 đợt thi năm nay cũng có sự chênh lệch khá lớn. Cụ thể, đợt 2 có điểm trung bình 718,7 và trung vị 728 cao hơn đáng kể so với đợt 1 (điểm trung bình 618,0; trung vị 609). Đồng thời, điểm thấp nhất của đợt 2 cũng cao gần gấp đôi đợt 1 (81 so với 40).
Về chênh lệch phổ điểm giữa hai đợt thi, cô Thảo cho rằng rất khó đưa ra kết luận vì mỗi trường, mỗi đợt thi có mục tiêu riêng, điều kiện thi khác nhau và bản thân học sinh cũng không đồng nhất. Vì vậy, chưa thể khẳng định đợt thi nào “dễ” hay “khó” hơn.
Trước băn khoăn của một số phụ huynh và học sinh về việc cần công bố đề thi chính thức sau mỗi đợt để đảm bảo tính minh bạch, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Dư Thị Xuân Thảo đồng tình rằng việc công bố đề thi là điều nên làm để tăng sự công khai, minh bạch và tạo niềm tin trong xã hội.
Đề xuất tổ chức thi đánh giá năng lực sau kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông
Lý giải với báo chí về sự chênh lệch phổ điểm giữa 2 đợt thi năm nay, Tiến sĩ Nguyễn Quốc Chính, Giám đốc Trung tâm Khảo thí và Đánh giá Chất lượng Đào tạo Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh nhận định có 2 nguyên nhân chính: Thứ nhất, trong tổng số thí sinh dự thi đợt 2, có hơn 65.000 thí sinh đã từng tham gia thi ở đợt 1. Đây là nhóm thí sinh có năng lực khá trở lên, có điểm thi đợt 1 cao hơn mặt bằng chung.
Thứ 2, đợt 2 diễn ra sau đợt 1 khoảng 2 tháng, thí sinh có thêm thời gian ôn tập và củng cố kiến thức. Đồng thời, do đã có trải nghiệm ở đợt 1, thí sinh có thêm kinh nghiệm làm bài, có kỹ năng quản lý thời gian và tâm lý phòng thi tốt hơn nên cải thiện được kết quả làm bài. [1]
Việc phổ điểm chênh lệch quá lớn gây băn khoăn về tính công bằng trong tuyển sinh bởi nếu thí sinh thi nhiều đợt có thể lấy kết quả đợt cao nhất nhưng cũng có những thí sinh chỉ thi duy nhất đợt thi đầu tiên.
Trước thực trạng này, nhiều ý kiến cho rằng cần tổ chức kỳ thi đánh giá năng lực sau kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông. Điều này sẽ giúp học sinh tập trung vào chương trình chính khóa, tránh áp lực ôn thi quá nhiều kỳ thi một lúc, ảnh hưởng đến kết quả kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông.
Bên cạnh đó, thí sinh đã hoàn thành tốt kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông thì không nhất thiết phải thi thêm quá nhiều kỳ thi riêng với nhiều đợt thi vừa gây áp lực vừa tốn kém. Việc tổ chức kỳ thi với nhiều đợt và khuyến khích thí sinh có thể sử dụng kết quả đợt thi cao nhất vô tình khiến áp lực thi cử đè nặng lên vai học sinh với mong muốn thi nhiều để cải thiện điểm.
Chia sẻ về vấn đề này, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Vũ Quỳnh - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Lạc Hồng phân tích rằng việc tổ chức thi đánh giá năng lực sau kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông sẽ mang lại hiệu quả cao trong việc đánh giá toàn diện năng lực tích lũy của học sinh trong suốt quá trình học tập, thay vì chỉ kiểm tra kiến thức mang tính cục bộ, riêng lẻ tại một thời điểm nhất định.
“Tôi ủng hộ việc tổ chức kỳ thi đánh giá năng lực sau kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông. Việc nhiều cơ sở giáo dục đại học tự tổ chức một kỳ thi riêng với các tiêu chí và hình thức khác nhau, gây ra sự chồng chéo và áp lực không cần thiết cho thí sinh.
Để đảm bảo kỳ thi đánh giá năng lực thực sự hiệu quả và công bằng, cần có sự chuẩn bị hết sức kỹ lưỡng. Điều này bao gồm việc xây dựng một ngân hàng câu hỏi chuẩn hóa, phong phú và khách quan, đảm bảo đánh giá đúng năng lực của học sinh.
Song song với đó, hạ tầng công nghệ phục vụ kỳ thi cần được đầu tư hiện đại và quy trình tổ chức, giám sát phải thực sự chặt chẽ, minh bạch. Mục tiêu là tránh gây ra áp lực kép không đáng có cho thí sinh (khi phải đối mặt với cả kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông và kỳ thi đánh giá năng lực), hoặc vô tình tạo ra những bất công mới trong quá trình tuyển sinh.
Nhìn chung, đề xuất tổ chức kỳ thi đánh giá năng lực sau kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông được xem là một bước đi đúng hướng, thể hiện sự gắn kết chặt chẽ và logic giữa quá trình học tập, thi cử và tuyển sinh", Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Vũ Quỳnh nhận định.
Trong bối cảnh năm học đầu tiên học sinh tốt nghiệp theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, đề thi đánh giá năng lực cần đảm bảo yêu cầu đánh giá toàn diện phẩm chất và năng lực của người học.
Theo Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Lạc Hồng, kỳ thi đánh giá năng lực của Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh về cơ bản đã tiệm cận mục tiêu đó, với cấu trúc hợp lý, tích hợp các kỹ năng đọc hiểu, tư duy và giải quyết vấn đề.
Dù vậy, chênh lệch phổ điểm lớn giữa hai đợt thi cùng với phản ánh của thí sinh về việc có câu hỏi trùng lặp cho thấy vẫn còn những hạn chế trong khâu chuẩn hóa đề thi.
Một số thí sinh thi ở đợt 2 có lợi thế do tiếp cận trước các dạng câu hỏi tương tự ở đợt 1, điểm số sẽ không còn phản ánh chính xác năng lực thực chất, từ đó ảnh hưởng đến tính công bằng trong xét tuyển.
Do đó, để đề thi thực sự đáp ứng mục tiêu kép là vừa đánh giá toàn diện năng lực, vừa phục vụ xét tuyển đại học một cách khách quan cần sớm cải thiện chất lượng và độ phong phú của ngân hàng câu hỏi, tăng cường công tác chuẩn hóa đề thi giữa các đợt thi.
“Sự chênh lệch lớn về phổ điểm giữa hai đợt thi đánh giá năng lực của Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh là một dấu hiệu cần được phân tích kỹ lưỡng, nhưng không nên vội vàng khẳng định đó là lỗi trong khâu chuẩn hóa đề.
Dù kỳ thi đã áp dụng lý thuyết IRT (lý thuyết ứng đáp câu hỏi) để điều chỉnh điểm theo độ khó của từng câu hỏi, tuy nhiên, nếu tổng thể đề thi giữa hai đợt chưa thực sự cân bằng - đặc biệt về tỷ lệ câu hỏi có tính phân loại cao thì phổ điểm vẫn có thể bị giãn.
Bên cạnh đó, sự khác biệt về đối tượng dự thi giữa hai đợt, như việc nhiều thí sinh đợt 2 đã có cơ hội rút kinh nghiệm từ đợt 1 hoặc luyện đề bài bản hơn, cũng là yếu tố góp phần tạo ra khoảng cách điểm số. Điều này ảnh hưởng rõ rệt đến tính công bằng nếu các trường đại học sử dụng điểm tuyệt đối để xét tuyển mà không có công cụ quy đổi tương thích.
Để đảm bảo sự công bằng trong tuyển sinh, cần tăng cường minh bạch về cấu trúc đề và phổ điểm của từng đợt thi, đồng thời xem xét áp dụng các phương án chuyển đổi hoặc chuẩn hóa kết quả giữa các đợt khi sử dụng cho mục đích tuyển sinh”, thầy Quỳnh nói thêm.
Tài liệu tham khảo:
[1] https://dantri.com.vn/giao-duc/ky-thi-danh-gia-nang-luc-tram-ty-can-lam-ro-pho-diem-venh-bat-thuong-20250618070119998.htm