Trước thực trạng toàn cầu hóa diễn ra mạnh mẽ và tình trạng biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, việc khai thác tài nguyên thiên nhiên một cách hợp lý và bảo vệ môi trường sống đang trở thành ưu tiên hàng đầu của mỗi quốc gia.
Trong bối cảnh đó, ngành Quản lý Tài nguyên và Môi trường giữ vai trò quan trọng trong việc giám sát, điều phối việc sử dụng tài nguyên sao cho hiệu quả. Đồng thời tham gia xây dựng chính sách môi trường, giảm thiểu tác động tiêu cực từ hoạt động sản xuất và tiêu dùng, từ đó góp phần hướng tới một mô hình phát triển bền vững.
Ngành học then chốt trong chiến lược phát triển bền vững quốc gia
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Trọng Phương - Trưởng khoa Khoa Tài nguyên và Môi trường, Học viện Nông nghiệp Việt Nam nhấn mạnh rằng: Ngành Quản lý Tài nguyên và Môi trường giữ vai trò then chốt trong tiến trình phát triển bền vững của mỗi quốc gia, giúp đảm bảo sự cân bằng giữa khai thác tài nguyên và bảo vệ môi trường. Từ đó nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên thiên nhiên, hạn chế các tác động tiêu cực đến hệ sinh thái và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế gắn liền với việc bảo vệ môi trường.
Ngành học này trang bị cho người học hệ thống kiến thức và kỹ năng cần thiết để tham gia hoạch định chính sách và đề xuất các giải pháp tổng hợp, bao gồm pháp luật, kinh tế, xã hội và kỹ thuật trong việc khai thác, sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên, xử lý chất thải và quy hoạch phát triển. Mục tiêu cuối cùng là bảo vệ tài nguyên và môi trường, hướng tới phát triển bền vững.
“Những vấn đề toàn cầu như hiện tượng nóng lên toàn cầu, phá rừng, xói mòn đất, năng lượng tái tạo hay xử lý chất thải rắn đều là các chủ đề trọng tâm được nghiên cứu sâu trong chương trình đào tạo ngành Quản lý Tài nguyên và Môi trường”, thầy Phương cho biết.
Hiện nay, ngành học cung cấp nguồn nhân lực khá phong phú và đa dạng, phù hợp với nhiều vị trí việc làm trong lĩnh vực tài nguyên và môi trường. Cụ thể, sau khi tốt nghiệp, sinh viên có thể đảm nhận các vị trí công việc trong cơ quan quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường từ cấp Bộ, Sở và địa phương.
Đồng thời, có thể làm giảng viên, nghiên cứu viên trong các cơ sở giáo dục và viện nghiên cứu, hoặc tự khởi nghiệp để có thể tạo ra nhiều giá trị cho cộng đồng, xã hội.
Theo chia sẻ của Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Trọng Phương, nhằm đáp ứng yêu cầu của thời đại và thích ứng với những biến đổi nhanh chóng trong bối cảnh toàn cầu, ngành Quản lý Tài nguyên và Môi trường tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã được định hướng phát triển theo hướng tích hợp, đa ngành và thực tiễn. Chương trình đào tạo được xây dựng dựa trên các chuẩn đầu ra tích hợp kiến thức khoa học tự nhiên, kinh tế, chính trị, xã hội, pháp luật, sinh thái và môi trường. Đồng thời trang bị cho sinh viên khả năng nhận diện và phân tích các vấn đề môi trường đương đại.
Bên cạnh việc mở rộng đào tạo sang các lĩnh vực mới như biến đổi khí hậu, năng lượng tái tạo, quản lý chất thải và kinh tế tuần hoàn, Học viện còn chú trọng ứng dụng các công nghệ tiên tiến như hệ thống thông tin địa lý (GIS), viễn thám và GNSS trong phân tích, đánh giá và quản lý tài nguyên môi trường.
Hoạt động thực hành, thực địa và thực tập tại doanh nghiệp, tổ chức, cơ quan quản lý được đẩy mạnh, giúp sinh viên vận dụng kiến thức vào thực tiễn, rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp.
Ngoài ra, Học viện cũng khuyến khích sinh viên tham gia nghiên cứu khoa học, sáng tạo các giải pháp mới trong quản lý tài nguyên và môi trường. Chương trình đào tạo luôn được cập nhật để phù hợp với nhu cầu thực tiễn của thị trường lao động cũng như các vấn đề môi trường nổi bật hiện nay.
“Đơn vị chú trọng phát triển các kỹ năng mềm thiết yếu như giao tiếp, làm việc nhóm, tư duy phản biện và giải quyết vấn đề, giúp sinh viên có thể làm việc hiệu quả trong môi trường đa ngành và đa văn hóa. Cũng như tăng cường hợp tác với các trường đại học và tổ chức quốc tế nhằm trao đổi kinh nghiệm, chia sẻ tri thức và chuyển giao công nghệ trong lĩnh vực quản lý tài nguyên và môi trường”, thầy Phương thông tin.
Trong khi đó, anh Phạm Duy Khánh – cựu sinh viên khóa 65 ngành Quản lý Tài nguyên và Môi trường, Học viện Nông nghiệp Việt Nam, hiện đang công tác tại Trung tâm Chất lượng và Bảo vệ tài nguyên nước (thuộc Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước Quốc gia), chia sẻ rằng: Ngành Quản lý Tài nguyên và Môi trường đang ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong bối cảnh thế giới phải đối mặt với các vấn đề cấp bách như biến đổi khí hậu, suy thoái tài nguyên thiên nhiên, ô nhiễm môi trường và áp lực từ quá trình phát triển.
Vậy nên, đây không chỉ là ngành học mang tính thời sự, mà còn là lĩnh vực có ý nghĩa lâu dài đối với sự phát triển bền vững của mỗi quốc gia. Hơn hết, ngành học cũng có triển vọng và phù hợp với những ai quan tâm đến thiên nhiên và mong muốn đóng góp cho sự phát triển hài hòa giữa con người và môi trường.
Theo chia sẻ của anh Khánh, những kiến thức và kỹ năng được đào tạo tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã hỗ trợ đắc lực cho công việc hiện tại anh đảm nhận. Trong quá trình học, anh đã được trang bị nền tảng kiến thức bài bản về tài nguyên nước, môi trường, sinh thái học, cùng với các kỹ năng phân tích số liệu, đánh giá hiện trạng và ứng dụng các phần mềm chuyên ngành như GIS, phần mềm mô phỏng thủy văn…
Từ kinh nghiệm làm việc thực tiễn, anh Khánh cho rằng để học tốt và theo đuổi thành công ngành Quản lý Tài nguyên và Môi trường, sinh viên cần có một số tố chất và kỹ năng quan trọng.
Trước hết là tư duy phân tích và logic – khả năng nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ, tổng hợp thông tin từ các nguồn khác nhau để đưa ra giải pháp phù hợp.
Khi ngành học đòi hỏi tinh thần trách nhiệm cao đối với cộng đồng và môi trường, sinh viên cần có sự kiên trì, tỉ mỉ và chăm chỉ, đặc biệt trong các công việc khảo sát thực địa – nơi điều kiện làm việc có thể khắc nghiệt, di chuyển nhiều, đôi khi phải làm việc tại vùng sâu vùng xa.
Ngoài ra, lĩnh vực môi trường và tài nguyên luôn thay đổi nhanh chóng do tác động từ các vấn đề môi trường phát sinh, do đó, người học cần không ngừng cập nhật kiến thức, sẵn sàng học hỏi và tiếp cận những phương pháp, công cụ mới để nâng cao hiệu quả công việc và đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội trong công tác bảo vệ tài nguyên và môi trường.
Tích hợp đào tạo chuyên môn và thực hành nhằm tạo nguồn nhân lực chất lượng cao
Trước yêu cầu ngày càng cao của xã hội đối với nguồn nhân lực ngành Quản lý Tài nguyên và Môi trường, người học không chỉ cần kiến thức chuyên môn vững vàng mà còn phải thành thạo kỹ năng thực hành, tư duy phản biện và khả năng thích ứng với các vấn đề môi trường phức tạp. Nhằm đáp ứng điều đó, các cơ sở đào tạo, tiêu biểu như Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã xây dựng chương trình đào tạo theo hướng tích hợp, kết hợp lý thuyết với thực tiễn.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Trọng Phương cho biết, chương trình đào tạo ngành Quản lý Tài nguyên và Môi trường tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam không chỉ tập trung vào kiến thức chuyên môn mà còn chú trọng phát triển toàn diện cho người học thông qua việc tăng cường thực hành, thực địa, kỹ năng mềm và khả năng nghiên cứu.
Nhà trường đặc biệt nhấn mạnh việc đào tạo các kỹ năng thiết yếu phù hợp với yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và quá trình chuyển đổi số – những yếu tố quan trọng trong phát triển bền vững hiện nay. Chương trình đào tạo được thiết kế theo hướng đáp ứng nhu cầu xã hội, giúp sinh viên có đủ năng lực gia nhập thị trường lao động và đáp ứng tốt kỳ vọng của doanh nghiệp.
Các học phần thực hành, thực tập được xây dựng theo định hướng nghề nghiệp, phù hợp với từng giai đoạn đào tạo. Chẳng hạn như với những môn học đại cương, sinh viên sẽ được đào tạo các kỹ thuật cơ bản. Trong khi giai đoạn học các học phần chuyên ngành, sinh viên được gửi đến các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp để thực hành trực tiếp, trải nghiệm công việc thực tế sau khi ra trường.
Bên cạnh hoạt động học tập trên lớp, sinh viên ngành Quản lý Tài nguyên và Môi trường tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam còn được khuyến khích tham gia nghiên cứu khoa học cùng giảng viên trong khoa. Hiện nay, Học viện đang triển khai đề án sinh viên nghiên cứu khoa học, tạo điều kiện để các em tham gia vào các nhóm nghiên cứu mạnh, nghiên cứu xuất sắc và nhóm nghiên cứu tinh hoa. Thông qua đó, sinh viên được hỗ trợ kinh phí, cơ sở vật chất và môi trường học thuật phù hợp để phát triển năng lực nghiên cứu.
Ngoài ra, sinh viên còn có cơ hội tham gia các chương trình trao đổi quốc tế với các trường đại học uy tín như Đại học Yamagata (Nhật Bản) hay Đại học Chiang Mai (Thái Lan). Các chương trình trao đổi học thuật này không chỉ nâng cao kiến thức và kỹ năng chuyên môn, mà còn góp phần tăng cường tính tự chủ, khả năng hội nhập và thích nghi với môi trường làm việc toàn cầu.
Nhằm nâng cao chất lượng đào tạo ngành Quản lý Tài nguyên và Môi trường trong bối cảnh biến đổi khí hậu và yêu cầu phát triển bền vững, Khoa Tài nguyên và Môi trường, Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã chú trọng tích hợp kiến thức, kỹ năng và tư duy liên ngành vào chương trình giảng dạy.
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Trọng Phương, Khoa luôn chủ động cập nhật và đổi mới chương trình đào tạo, đưa các nội dung về biến đổi khí hậu, năng lượng tái tạo, kinh tế xanh và quản lý tài nguyên vào các học phần, chuyên đề và môn học liên quan.
Song song với đào tạo lý thuyết, nhà trường tăng cường tổ chức các hoạt động thực hành, thực tập tại các dự án, công trình và tổ chức hoạt động trong lĩnh vực biến đổi khí hậu và phát triển bền vững. Sinh viên có cơ hội tiếp cận thực tế, tham quan các mô hình ứng dụng thành công tại địa phương, từ đó hiểu sâu sắc hơn về cách thức vận dụng kiến thức vào giải quyết các vấn đề môi trường cụ thể.
Ngoài ra, Khoa còn đẩy mạnh hợp tác với các trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp trong và ngoài nước nhằm trao đổi tài liệu, chương trình đào tạo, chia sẻ kinh nghiệm, tổ chức hội thảo – hội nghị, cũng như phối hợp thực hiện các đề tài nghiên cứu.
Hằng năm, Học viện mời các chuyên gia, nhà khoa học và doanh nghiệp tham gia giảng dạy, tư vấn học thuật, và hướng dẫn sinh viên trong quá trình thực tập, nghiên cứu. Đồng thời, tạo điều kiện và cung cấp nguồn lực để giảng viên và sinh viên thực hiện các đề tài nghiên cứu về biến đổi khí hậu và phát triển bền vững, thúc đẩy việc ứng dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn, phục vụ cộng đồng và xã hội.
Từ góc nhìn của sinh viên, em Lê Viết Hùng Anh - sinh viên khóa 66 ngành Quản lý Tài nguyên và Môi trường, Học viện Nông nghiệp Việt Nam đánh giá chất lượng đào tạo của ngành học tại Học viện đang ngày càng được nâng cao và cập nhật theo xu hướng phát triển của thực tiễn.
Theo đó, chương trình học được thiết kế toàn diện, bao gồm cả kiến thức nền tảng khoa học cơ bản, chuyên môn chuyên sâu và kỹ năng ứng dụng thực tế. Ngoài việc bồi dưỡng kiến thức chuyên ngành, Học viện đặc biệt chú trọng đến việc phát triển kỹ năng thực hành và trải nghiệm thực tế cho người học.
Trong suốt quá trình học tập, sinh viên ngành Quản lý Tài nguyên và Môi trường sẽ được tham gia nhiều chuyến đi thực tế, học phần thực hành và tiếp cận các phần mềm chuyên ngành như GIS, phân tích môi trường, đánh giá tác động môi trường...
Trong các kỳ thực tập tốt nghiệp của sinh viên, nhà trường và các giảng viên đã hỗ trợ rất tích cực trong việc kết nối với doanh nghiệp, địa phương và viện nghiên cứu, tạo điều kiện cho sinh viên tham gia các dự án thực tiễn. Nhờ đó, sinh viên không chỉ củng cố kiến thức chuyên môn mà còn phát triển kỹ năng làm việc nhóm, giải quyết vấn đề và viết báo cáo khoa học.
Bên cạnh đó, các học phần như "Đánh giá tác động môi trường", "Quan trắc môi trường", hay "Thực tập nghề nghiệp" đều có sự phối hợp với các cơ quan địa phương, doanh nghiệp hoặc phòng chuyên môn cấp tỉnh, giúp sinh viên tiếp cận thiết bị thực tế và làm quen với quy trình kỹ thuật trong ngành.
Để giúp người học mở rộng cơ hội nghề nghiệp, nhà trường thường xuyên tổ chức các hội thảo, tọa đàm với cựu sinh viên và các chương trình hướng nghiệp. “Những hoạt động này đã giúp sinh viên định hướng rõ ràng hơn về tương lai của mình, cũng như có thêm cơ hội kết nối với nhà tuyển dụng ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường”, nam sinh bày tỏ.