Quy chế thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2025 quy định điểm liệt là 1.0 điểm. Điều này có nghĩa là thí sinh sẽ không được công nhận tốt nghiệp trung học phổ thông nếu có một môn thi nào đó đạt từ 1.0 điểm trở xuống. Ngoài ra, để đủ điều kiện tốt nghiệp, thí sinh còn phải có điểm xét tốt nghiệp từ 5.0 điểm trở lên.
Theo thống kê sơ bộ của Bộ Giáo dục và Đào tạo từ các nguồn báo chí đã công bố, kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2025 có tổng cộng 936 bài thi bị điểm liệt. Số liệu chi tiết theo từng môn thi như sau:
Hai môn thi bắt buộc có số lượng điểm liệt cao nhất
Trong cấu trúc đề thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2025, thí sinh phải dự thi bốn môn, bao gồm hai môn bắt buộc là Toán và Ngữ văn, cùng với hai môn tự chọn.
Từ dữ liệu của Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố cho thấy, môn Toán và Ngữ văn chiếm tỷ lệ cao nhất trong tổng số bài thi bị điểm liệt. Điều này có thể lý giải dựa trên hai yếu tố chính:
Thứ nhất, số lượng thí sinh dự thi nhiều nhất. Toán và Ngữ văn là hai môn thi bắt buộc với số lượng thí sinh dự thi hơn 1,1 triệu học sinh trên cả nước. Điều này có nghĩa là tỷ lệ thí sinh bị điểm liệt dù rất nhỏ, nhưng với số lượng lớn thí sinh như vậy thì con số về bài thi điểm liệt sẽ đáng kể.
Cụ thể, tỷ lệ điểm liệt môn Toán là 0.069% trên tổng số 1.126.172 thí sinh dự thi, tương ứng với 777 bài thi. Tương tự, môn Ngữ văn có 87 bài thi bị điểm liệt trên tổng số 1.126.726 bài thi.
Điều này đồng nghĩa với việc, có tới 865 thí sinh (của hai môn Ngữ văn và Toán) không đủ điều kiện tốt nghiệp.
Thứ hai, yêu cầu cao về kiến thức nền tảng và kỹ năng cốt lõi. Đối với môn Toán, đề thi đòi hỏi tư duy logic, khả năng vận dụng công thức và giải quyết vấn đề. Kiến thức Toán học có tính hệ thống và liên kết chặt chẽ qua các cấp lớp. Nếu mất căn bản ở các lớp dưới sẽ tạo ra rào cản lớn trong việc tiếp thu kiến thức mới, khiến thí sinh khó theo kịp chương trình lớp 12 và khó hoàn thành tốt bài thi.
Đối với môn Ngữ văn, thành tích thi phụ thuộc chủ yếu vào khả năng đọc hiểu, phân tích, cảm thụ văn học và đặc biệt là kỹ năng viết văn. Để không bị điểm liệt, thí sinh cần thể hiện được những kỹ năng cần có của bộ môn này.
Tuy nhiên, trong một số trường hợp, các bài thi điểm 0 hoặc điểm liệt thường là do thí sinh bỏ giấy trắng, bài làm lạc đề hoàn toàn, hoặc trình bày không đúng yêu cầu, cho thấy sự thiếu hụt nghiêm trọng về kiến thức hoặc kỹ năng cơ bản nhất.
Điểm liệt ở các môn tự chọn là điều khó hiểu với nhiều người
Nhiều người thắc mắc, hai môn Ngữ văn và Toán là hai môn bắt buộc học và thi nên có thể bị điểm liệt, còn các môn tự chọn sao lại bị liệt?
Theo đó, các môn tự chọn, tức là những môn học sinh được quyền lựa chọn dựa trên sở trường hoặc định hướng ngành nghề. Nhưng trên thực tế, theo người viết, tình trạng này xuất phát từ nhiều nguyên nhân sâu xa:
Thứ nhất, hệ quả của việc học lệch, học tủ và hổng kiến thức nền tảng. Nhiều thí sinh có xu hướng tập trung tối đa vào các môn thuộc tổ hợp xét tuyển đại học, dẫn đến việc lơ là, không dành đủ thời gian ôn tập kỹ lưỡng cho các môn còn lại.
Chẳng hạn, một học sinh chọn tổ hợp Toán - Văn - Hóa có thể xem nhẹ môn Anh văn (môn thứ tư đã đăng ký thi), chỉ đặt mục tiêu “chống liệt” nên không nỗ lực làm bài tốt.
Ngoài ra, một số thí sinh có thể áp dụng chiến lược “học tủ”, chỉ ôn tập một số chuyên đề hoặc dạng bài nhất định.
Khi đề thi (đặc biệt là đề thi năm nay được xây dựng theo hình thức “ma trận sinh ngẫu nhiên” nhằm tăng tính bảo mật và phân hóa) ra ở phần kiến thức mà các em không ôn, rủi ro bị điểm liệt rất cao.
Kiến thức môn học nào cũng có tính logic và liên kết. Việc hổng kiến thức nền tảng từ các lớp dưới hoặc các chương trước là một yếu tố then chốt dẫn đến khó khăn khi làm bài.
Thứ hai, tác động của áp lực tâm lý và sai sót trong phòng thi. Kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông là một sự kiện quan trọng, tạo áp lực lớn lên tâm lý thí sinh. Điều này dễ dẫn đến việc mất bình tĩnh, đọc đề không kỹ, hoặc tính toán nhầm lẫn trong quá trình làm bài.
Với các môn trắc nghiệm, chỉ một lỗi nhỏ trong tính toán hoặc việc hiểu sai đề bài có thể dẫn đến kết quả sai hoàn toàn.
Ngoài ra, việc chọn bừa đáp án hay tô nhầm ô trả lời cũng là những sai sót thường gặp, ảnh hưởng trực tiếp đến điểm số. Việc trông cậy vào may mắn khi chọn bừa đáp án để “chống liệt” là một chiến lược đầy rủi ro.
Thứ ba, sự chênh lệch về chất lượng giảng dạy và phương pháp ôn tập. Mặc dù là môn tự chọn, không phải tất cả thí sinh đều có điều kiện học tập tốt hoặc được hướng dẫn phương pháp ôn luyện phù hợp.
Sự chênh lệch về chất lượng giáo dục giữa các vùng miền hoặc giữa các trường có thể ảnh hưởng đáng kể đến kết quả thi của học sinh.
Một số em có thể không đủ thời gian hoặc không có định hướng ôn tập hiệu quả cho các môn mình không quá yêu thích.
Thứ tư, độ khó và tính phân hóa của đề thi. Mặc dù đề thi tốt nghiệp trung học phổ thông hướng tới mục tiêu xét tốt nghiệp, nhưng vẫn luôn có những câu hỏi mang tính phân hóa để phục vụ mục đích xét tuyển đại học.
Đơn cử như môn Tiếng Anh, theo phân tích phổ điểm, nhiều chuyên gia nhận định đề thi năm nay có độ khó nhất định, với khoảng 38.22% bài thi dưới điểm trung bình và 28 bài thi điểm liệt.
Với 40 câu trắc nghiệm trong 50 phút, nhiều học sinh cảm thấy áp lực về thời gian, đặc biệt là với các bài đọc dài và phức tạp.
Có thể khẳng định, sự xuất hiện của điểm liệt ở các môn thi là tổng hòa của nhiều yếu tố, từ tính chất đặc thù của từng môn học, số lượng thí sinh dự thi, nền tảng kiến thức và kỹ năng của học sinh, cho đến tâm lý làm bài thi và hiệu quả của quá trình ôn luyện.
Bên cạnh các nguyên nhân đã phân tích, khi nghiên cứu sâu hơn về tình trạng điểm liệt, cần đặc biệt xem xét đến từng đối tượng học sinh dự thi.
Ngoài số đông là học sinh từ các trường trung học phổ thông chính quy, kỳ thi còn có sự tham gia của học sinh từ các trung tâm giáo dục thường xuyên và các trường trung cấp, có cả thí sinh tự do.
Trong đó, một bộ phận đáng kể học sinh từ các trường trung cấp thường đi thi với tâm lý khá thoải mái, không quá đặt nặng vấn đề đỗ hay trượt tốt nghiệp. Bởi các em đã có học bạ được công nhận hoàn thành chương trình phổ thông và có bằng trung cấp để hành nghề.
Với suy nghĩ này, nhiều em có thể không đầu tư nghiêm túc vào việc học các môn văn hóa cho kỳ thi tốt nghiệp.
Đôi điều kiến nghị
Những con số thống kê điểm liệt, nếu chỉ dừng lại ở tổng thể, có thể chưa phản ánh hết bản chất của vấn đề.
Để có cái nhìn toàn diện và từ đó đưa ra các giải pháp hỗ trợ học sinh hiệu quả hơn trong tương lai, Bộ Giáo dục và Đào tạo nên xem xét thực hiện thống kê và phân tích chi tiết hơn như: phân loại theo từng đối tượng học sinh (trung học phổ thông, giáo dục thường xuyên, trung cấp và thí sinh tự do); phân tích theo vùng miền để xác định các khu vực có tỷ lệ điểm liệt cao, từ đó tìm hiểu nguyên nhân sâu xa về chất lượng giáo dục, điều kiện học tập.
Những phân tích chi tiết này sẽ là cơ sở quan trọng để xây dựng các chính sách hỗ trợ, định hướng ôn tập phù hợp với từng nhóm đối tượng và điều kiện thực tế.
Từ đó cải thiện chất lượng giáo dục, góp phần nâng cao chất lượng tốt nghiệp trung học phổ thông và giảm thiểu tình trạng điểm liệt trong các kỳ thi tới.
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.