Trong xu thế phát triển và hội nhập kinh tế của Việt Nam và Trung Quốc hiện nay, nhu cầu về nhân lực có khả năng sử dụng thành thạo tiếng Trung Quốc cũng không ngừng gia tăng. Nhiều tập đoàn lớn, công ty, nhà máy, khu công nghiệp rất “khát” nhân sự thông thạo tiếng Trung Quốc, đặc biệt là các kỹ sư cầu nối, thông dịch viên, biên dịch viên, hay nhân sự cấp quản lý.
Để đáp ứng nhu cầu của xã hội, một số trường đại học đã mở đào tạo ngành Ngôn ngữ Trung Quốc, nhằm trang bị cho sinh viên kiến thức vững chắc về ngôn ngữ, văn hóa, kinh tế và xã hội Trung Quốc.
Ngành học góp phần thúc đẩy giao lưu giữa 2 nước
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Thạc sĩ Đỗ Ngọc Anh – Giám đốc Trung tâm Truyền thông và Tuyển sinh, Trường Đại học Mở Hà Nội chia sẻ, ngành Ngôn ngữ Trung Quốc là ngành đào tạo giúp sinh viên nắm vững kiến thức về ngôn ngữ, văn hóa, văn học và đất nước Trung Quốc, đồng thời trang bị kiến thức chuyên sâu về biên, phiên dịch trong các lĩnh vực ngoại giao, chính trị, kinh tế, giáo dục, y tế, công nghệ, du lịch, báo chí, pháp luật.
Ngoài trang bị kiến thức chuyên môn, sinh viên ngành này còn được rèn luyện các kỹ năng trong biên, phiên dịch và cách sử dụng thuật ngữ chuyên ngành phù hợp trong các nội dung chuyên môn bằng tiếng Trung, từ đó đáp ứng tốt yêu cầu nghề nghiệp trong môi trường hội nhập và giao lưu quốc tế hiện nay.
Tại Trường Đại học Mở Hà Nội, Khoa Tiếng Trung Quốc được thành lập ngày 28/07/2011, trải qua 14 năm xây dựng và trưởng thành, thầy và trò Khoa Tiếng Trung Quốc đã đạt được những bước tiến rõ nét góp phần tích cực vào sự nghiệp đào tạo của Trường và của Khoa.
Với mục tiêu đào tạo chuyên môn, chuyên sâu kết hợp rèn luyện kỹ năng mềm hiệu quả, 100% sinh viên học tập tại trường được tham gia hoạt động ngoại khóa, hoạt động nâng cao chuyên môn do Khoa, nhà trường và các đơn vị có uy tín trong xã hội tổ chức.
Đồng thời, sinh viên được học tập trong môi trường chuyên nghiệp, được rèn luyện kỹ năng tư duy, nhận thức, chuyên môn để hoàn thiện “Nhân - Lễ - Nghĩa- Trí- Tín” - 5 chữ bản lề trong phương châm đào tạo của Khoa Tiếng Trung Quốc.
Bên cạnh đó, sinh viên luôn được cập nhật, tiếp cận các thông tin mới nhất để không ngừng nâng cao hiểu biết và kỹ năng chuyên môn trong lĩnh vực biên – phiên dịch, giảng dạy tiếng Trung cũng như các công việc liên quan đến hợp tác quốc tế.
Ngoài ra, nhà trường luôn chú trọng trong việc phát triển chương trình đào tạo mang tính ứng dụng cao cho sinh viên. Khoa có liên kết với một số trường đại học lớn uy tín tại Trung Quốc như Đại học Quảng Tây, Đại học Công Nghệ Trùng Khánh để hàng năm tổ chức các chương trình giao lưu Hán ngữ nhằm nâng cao kỹ năng tiếng cũng như kỹ năng giao tiếp thực tế cho sinh viên.
Trước câu hỏi liệu trong bối cảnh AI phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là trong lĩnh vực dịch thuật và xử lý ngôn ngữ, nhiều lo ngại rằng AI có thể thay thế con người trong ngành này. Thầy Ngọc Anh cho biết, AI hiện nay đang rất phát triển trong lĩnh vực dịch thuật và xử lý ngôn ngữ.
Các công cụ trí tuệ nhân tạo có thể dịch nhanh chóng các văn bản thông dụng, hỗ trợ giao tiếp cơ bản, AI cũng giúp nhận diện giọng nói, hỗ trợ học tập và tạo ra các bản dịch sơ bộ cho biên - phiên dịch viên.
Tuy AI có thể hỗ trợ mạnh mẽ, nhưng vẫn có những lĩnh vực trong ngành Ngôn ngữ Trung Quốc mà con người giữ vai trò không thể thay thế. Đặc biệt là biên - phiên dịch trong các lĩnh vực pháp lý, y tế, ngoại giao hay văn học đòi hỏi sự nhạy bén về ngữ cảnh, khả năng truyền tải cảm xúc và hiểu biết sâu sắc về văn hóa mà AI chưa thể đạt được. Hơn nữa, việc giảng dạy, thương lượng, đàm phán trong kinh doanh, truyền thông và quan hệ quốc tế đều cần đến khả năng tương tác trực tiếp, sự linh hoạt trong giao tiếp và tư duy sáng tạo của con người.
Vì vậy, chương trình học tại nhà trường luôn cập nhật xu hướng mới nhất trong ngành, giúp sinh viên không chỉ biết cách sử dụng AI như một công cụ hỗ trợ mà còn biết cách tận dụng nó để nâng cao hiệu suất làm việc.
Ngành học “khát” nhu cầu nhân lực chất lượng cao trong bối cảnh hội nhập
Trước sự phát triển của trí tuệ nhân tạo, theo thầy Ngọc Anh, sinh viên cần trang bị những kiến thức cũng như kỹ năng mềm để có thể mở rộng cơ hội việc làm, sẵn sàng hội nhập và làm việc hiệu quả trong môi trường quốc tế.
Ngoài ra, sinh viên cần thành thạo kỹ năng nghe, nói, đọc, viết tiếng Trung, đồng thời biết cách vận dụng linh hoạt để giao tiếp tự tin, chuyên nghiệp với người bản ngữ và phi bản ngữ trong nhiều lĩnh vực khác nhau.
Quan trọng hơn, sinh viên ngành Ngôn ngữ Trung Quốc cần nuôi dưỡng tinh thần học hỏi không ngừng, chủ động tìm kiếm, phân tích và xử lý thông tin mới để nâng cao năng lực chuyên môn, sẵn sàng thích nghi với sự thay đổi nhanh chóng của thời đại số và thị trường lao động toàn cầu.
Cũng theo thầy Ngọc Anh, ngoài yêu cầu về chuyên môn, một trong những yếu tố mà nhà tuyển dụng luôn chú trọng đó chính là về mặt thái độ. Cụ thể, sinh viên cần rèn luyện thái độ học tập và làm việc nghiêm túc để phát triển bền vững trong sự nghiệp.
Trước hết, sinh viên cần nắm vững chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước cũng như các quy định liên quan đến lĩnh vực dịch thuật và đối ngoại, để đảm bảo thực hiện công việc một cách chuẩn mực.
Sinh viên cũng cần có tinh thần trách nhiệm cao, luôn chủ động trong công việc, sẵn sàng phối hợp, hỗ trợ và làm việc hiệu quả trong tập thể. Ngoài ra, tinh thần cầu thị, không ngừng phấn đấu nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cùng sự tìm tòi, sáng tạo trong lĩnh vực chuyên môn sẽ là yếu tố quan trọng giúp sinh viên dễ dàng nhận được sự chú ý từ nhà tuyển dụng.
Còn dưới góc nhìn chị Nguyễn Thị Kim Hoa, người sáng lập Trung tâm Tiếng Trung Kim Hoa (phường Hà Nam, Ninh Bình) chia sẻ: "Để đáp ứng nhu cầu lao động, người học ngành này không chỉ cần vận dụng tốt những kiến thức được học trong nhà trường mà còn cần chủ động tham gia các hoạt động ngoại khóa, trải nghiệm thực tế để rèn luyện kỹ năng mềm và hiểu biết xã hội. Việc học không chỉ dừng lại ở sách vở, mà còn nằm trong cách ứng xử, quan sát và thích nghi với cuộc sống xung quanh.
Với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ và trí tuệ nhân tạo hiện nay, người học và làm trong lĩnh vực Ngôn ngữ Trung Quốc cần xác định rõ rằng việc chỉ giỏi ngôn ngữ thôi là chưa đủ. AI có thể dịch nhanh, tra từ chính xác, thậm chí hỗ trợ dạy học, nhưng nó không thể thay thế tư duy sáng tạo, cảm xúc, khả năng kết nối giữa con người với con người.
Vì vậy, người học cần rèn luyện tư duy phân tích, khả năng ứng biến linh hoạt, đặc biệt là trong các tình huống giao tiếp thực tế, xử lý tình huống văn hóa, đàm phán, biên – phiên dịch nâng cao. Bên cạnh đó, việc trang bị kỹ năng công nghệ, biết sử dụng các phần mềm hỗ trợ giảng dạy, dịch thuật, công cụ AI như trợ lý ngôn ngữ, phần mềm chỉnh sửa nội dung cũng rất quan trọng để không bị tụt lại phía sau".
Chia sẻ về mức lương của ngành này, theo chị Hoa, mức lương trung bình của cử nhân ngành Ngôn ngữ Trung Quốc mới ra trường hiện nay dao động từ khoảng 12 đến 20 triệu đồng/tháng, tùy thuộc vào vị trí công việc, năng lực cá nhân và khu vực làm việc.
Với những người có kinh nghiệm, kỹ năng tốt, thu nhập có thể tăng lên đáng kể như 30 – 40 triệu đồng/tháng hoặc cao hơn ở các vị trí như phiên dịch cao cấp, quản lý dự án đối ngoại hoặc giảng viên có trình độ cao.
Tuy nhiên, để đạt được mức lương tốt trong ngành, sinh viên cần sử dụng tiếng Trung thành thạo cả bốn kỹ năng nghe – nói – đọc – viết, đồng thời trang bị kiến thức chuyên sâu về ngôn ngữ, văn hóa và lĩnh vực chuyên ngành mà mình hướng đến như thương mại, giáo dục, logistics, công nghệ, du lịch...
Một yếu tố không thể thiếu giúp tăng khả năng cạnh tranh khi xin việc là ứng viên có chứng chỉ HSK (Chứng chỉ Kỳ thi trình độ Hán ngữ). Khihi đạt được chứng chỉ HSK ở trình độ cao như HSK 5, HSK 6, ứng viên sẽ được hầu hết các nhà tuyển dụng đánh giá cao, nhất là trong các doanh nghiệp có yếu tố nước ngoài hoặc công ty Trung Quốc.
Ngoài ra, kinh nghiệm làm việc thực tế qua các kỳ thực tập, dự án hay các hoạt động cũng là điểm cộng lớn giúp sinh viên làm quen với môi trường làm việc chuyên nghiệp. Đặc biệt, trong bối cảnh hội nhập, việc kết hợp tiếng Trung với một ngoại ngữ khác như tiếng Anh sẽ mở rộng đáng kể cơ hội nghề nghiệp và giúp tăng thu nhập trong tương lai.
Bàn về cơ hội việc làm của ngành này, Giám đốc Trung tâm Truyền thông và Tuyển sinh, Trường Đại học Mở Hà Nội cho biết, Việt Nam và Trung Quốc là hai quốc gia láng giềng có mối quan hệ giao thương, hợp tác kinh tế, văn hóa và du lịch sâu rộng. Vì vậy nhu cầu về nhân lực có khả năng sử dụng tiếng Trung trong nhiều lĩnh vực như xuất nhập khẩu, du lịch, dịch vụ, phiên dịch và giáo dục là rất lớn.
Sau khi tốt nghiệp, cử nhân ngành Ngôn ngữ Trung Quốc có nhiều cơ hội nghề nghiệp. Sinh viên có thể làm việc tại các cơ quan, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực đối ngoại, truyền thông, kinh tế, thương mại, du lịch, hoặc tại các công ty nước ngoài, công ty liên doanh thường xuyên sử dụng tiếng Trung.
Sinh viên cũng có thể đảm nhận công việc biên – phiên dịch trong các lĩnh vực ngoại giao, thương mại, giáo dục, y tế, báo chí, truyền thông, du lịch hoặc tham gia biên tập bản tin tiếng Trung cho các đài phát thanh - truyền hình, công ty truyền thông trong và ngoài nước.
Bên cạnh đó, sinh viên có thể tham gia nghiên cứu khoa học tại các viện nghiên cứu chuyên sâu về ngôn ngữ. Đây là những công việc không chỉ giúp người làm nghề phát huy năng lực ngoại ngữ mà còn đóng góp tích cực vào sự phát triển và hội nhập quốc tế của đất nước.
Còn theo chị Lê Thị Hải Vân, cựu sinh viên Khoa Tiếng Trung Quốc, Trường Đại học Mở Hà Nội, hiện đang làm tiếp viên hàng không chia sẻ: "Ngành Ngôn ngữ Trung Quốc không chỉ đơn thuần là học để “dịch”, mà là học để “hiểu” – hiểu ngôn ngữ, văn hoá và con người.
Trong môi trường làm việc thực tế, việc học kiến thức lý thuyết là chưa đủ. Nếu muốn đi xa hơn và biến ngôn ngữ thành lợi thế cạnh tranh trong nghề nghiệp, người học cần rèn luyện kỹ năng thực hành vững vàng và tư duy chủ động.
Trước hết, người học và làm việc trong ngành này cần thành thạo ở các kỹ năng cơ bản, đồng thời cần luyện phản xạ nhanh, đặc biệt là trong những tình huống thực tế.
Ngoài ra, cần có khả năng hiểu biết về văn hoá và giao tiếp linh hoạt theo ngữ cảnh bởi không phải lúc nào người bản xứ cũng nói theo sách vở. Việc cập nhật từ lóng, khẩu âm là rất cần thiết để không bị “lạc quẻ” khi giao tiếp.
Bên cạnh chuyên môn, thái độ làm việc chuyên nghiệp và sự tôn trọng những khác biệt văn hoá cũng là yếu tố then chốt. Dù làm phiên dịch, giảng dạy hay thậm chí làm trái ngành thì những kỹ năng đó đều giúp bạn ghi điểm trong công việc.
Riêng trong lĩnh vực hàng không, việc biết tiếng Trung giúp tôi giao tiếp hiệu quả hơn với tổ bay quốc tế, hỗ trợ hành khách một cách nhanh nhạy và thể hiện sự chuyên nghiệp trong mọi tình huống".
Chia sẻ thêm về quá trình khi học ngành này tại trường, chị Vân cho biết, thuận lợi lớn nhất của chị là được học trong một môi trường chuyên nghiệp, năng động như Trường Đại học Mở Hà Nội. Tại đây, thầy cô không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn luôn khuyến khích sinh viên tự học, tự tìm tòi và phát triển theo cách riêng của mình. Chính sự định hướng đó đã giúp sinh viên hình thành tinh thần chủ động trong học tập cũng như trong công việc ngay từ rất sớm, một kỹ năng quan trọng khi bước vào môi trường làm việc thực tế.
Cũng theo chị Vân, một trong những hiểu lầm phổ biến nhất của người học ngành này là học tiếng Trung chỉ để làm phiên dịch hoặc giảng dạy. Thực tế, đây chỉ là hai trong số rất nhiều hướng đi mà ngành Ngôn ngữ Trung có thể mở ra. Với nền tảng ngoại ngữ tốt, người học hoàn toàn có thể phát triển sự nghiệp trong các lĩnh vực như truyền thông, logistics, thương mại, du lịch, hay thậm chí là trở thành tiếp viên hàng không.
Một hiểu lầm nữa là nhiều người nghĩ học ngoại ngữ cần giỏi ngay từ đầu. Trên thực tế, rất nhiều người bắt đầu học tiếng Trung từ con số 0, thậm chí gặp khó khăn trong phát âm và tiếp cận ngữ pháp. Tuy nhiên, với sự nỗ lực bền bỉ và phương pháp học tập phù hợp, họ hoàn toàn có thể đạt được trình độ sử dụng thành thạo và chuyên nghiệp sau một thời gian rèn luyện.
Bên cạnh đó, quan điểm cho rằng học tiếng Trung là khô khan cũng không hoàn toàn chính xác. Nếu người học có sự yêu thích đối với văn hóa, phim ảnh hay âm nhạc Trung Quốc, việc học ngôn ngữ sẽ trở nên hấp dẫn và đầy cảm hứng. Tiếng Trung không chỉ là công cụ giao tiếp, mà còn là cầu nối mở ra một thế giới mới về tư duy, văn hóa và con người để khám phá và trải nghiệm.
"Nhiều người cho rằng học tiếng Trung làm trái ngành là lãng phí, nhưng theo tôi, điều đó không hoàn toàn đúng. Ngoại ngữ là “chìa khóa” giúp mở ra nhiều cơ hội, trong công việc làm tiếp viên hàng không, tiếng Trung giúp tôi giao tiếp hiệu quả với đồng nghiệp quốc tế, xử lý công việc nhanh hơn và được ưu tiên lịch bay.
Vì vậy, dù bạn làm ở bất kỳ lĩnh vực nào, việc biết thêm một ngôn ngữ không chỉ giúp bạn mở rộng cơ hội nghề nghiệp mà còn nâng cao khả năng giao tiếp đa văn hoá, hỗ trợ hiệu quả trong việc hợp tác quốc tế, xử lý tình huống linh hoạt và thích nghi nhanh chóng trong môi trường làm việc toàn cầu. Đây là một lợi thế rõ rệt trong bối cảnh hội nhập và cạnh tranh ngày càng cao hiện nay", chị Vân đưa ra lời khuyên cho sinh viên.