Năm học mới 2025 – 2026 đang đến gần. Nhiều phụ huynh trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh bày tỏ sự lo lắng với thực trạng sách giáo khoa giả, sách lậu, kém chất lượng với những trang in mờ, nhòe vẫn tồn tại, âm thầm len lỏi ngoài thị trường.
Sách giả, sách lậu đánh vào tâm lý ham rẻ của phụ huynh, học sinh
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Nguyễn Quang Đạt – Hiệu trưởng Trường trung học phổ thông Nguyễn Tất Thành (Phường Bình Phú, Thành phố Hồ Chí Minh) chia sẻ, sách giáo khoa luôn là tài liệu học tập quan trọng của học sinh. Những nội dung nằm trong sách giáo khoa luôn phải đúng, đầy đủ chương trình môn học hay hoạt động giáo dục, đảm bảo tính chính xác và đúng với thực tiễn đang diễn ra tại Việt Nam.
Theo thầy Nguyễn Quang Đạt, hiện vẫn có tình trạng sách giáo khoa giả, sách được in lậu, sách không chính thống tồn tại trên thị trường. Những cuốn sách không phải do những nơi uy tín phát hành được làm rất tinh vi, nhìn thoáng qua bên ngoài có thể sẽ giống với sách thật, nhưng những nội dung trang sách bên trong thì in ấn rất kém chất lượng, có thể sai sót về mặt nội dung, thiếu chữ, thiếu ký hiệu, thiếu bảng so sánh…khiến cho nội dung bị hiểu sai lệch, ảnh hưởng đến việc tiếp thu kiến thức của học sinh.
“Có những trang sách hình ảnh mình họa bên trong thì mờ, nhìn không rõ có thể khiến thị lực của học sinh bị suy giảm khi nhìn”, thầy Nguyễn Quang Đạt nhấn mạnh.
Trước thềm năm học mới sắp bắt đầu, nhu cầu đảm bảo một bộ sách giáo khoa đẩy đủ để học tập là vô cùng lớn, đặc biệt siêu đô thị Thành phố Hồ Chí Minh lên tới khoảng 2,52 triệu học sinh. Tuy nhiên, với những học sinh hoặc phụ huynh không có kinh nghiệm chọn sách, không biết phân biệt giữa sách giáo khoa giả và sách chính thống, thì việc mua phải một bộ sách giáo khoa in lậu là hoàn toàn có thể xảy ra.
Đồng thời, thầy Nguyễn Quang Đạt còn cho rằng, sách giáo khoa giả có thể gây ra những khó khăn nhất định cho giáo viên trong quá trình giảng dạy. Khi học sinh mua phải sách giáo khoa giả, những nội dung kiến thức bên trong có thể chưa đúng, sai lệch hay thiếu sót thì thầy cô giáo lại mất thêm thời gian để chỉnh sửa, bổ sung thêm cho học sinh.
Việc này có thể sẽ gây ra tình trạng gián đoạn bài giảng trên lớp của giáo viên, học sinh bị giảm hiệu quả học tập cũng như có thể ảnh hưởng đến các học sinh khác trong cùng lớp.
Song song đó, tình trạng sách giáo khoa giả, sách in lậu còn có thể gây thiệt hại trực tiếp về mặt doanh thu cho các nhà xuất bản, đơn vị phát hành sách. Thực tế, thông thường với các loại sách kiểu như vậy thường được chiết khấu với tỷ lệ cao vì không phải trả tiền bản quyền cho tác giả.
Cũng bàn về vấn đề này, thầy Cao Đức Khoa – Hiệu trưởng Trường trung học cơ sở Nguyễn Du (Phường Bến Thành, Thành phố Hồ Chí Minh) thông tin: “Trong nhiều năm gần đây, tại những trường tôi làm hiệu trưởng, chưa ghi nhận trường hợp nào phụ huynh hay học sinh mua phải sách giáo khoa giả hay sách bị in lậu. Nhà trường luôn liên hệ, đăng ký qua những đầu mối chính thống, có uy tín để đăng ký và mua hộ sách giáo khoa cho học sinh”.
Trước khi sách được giao tới tay học sinh hay phụ huynh, nhà trường luôn thực hiện các bước kiểm duyệt rất thận trọng, đảm bảo rằng các cuốn sách đến tay học sinh luôn đạt các yêu cầu về chất lượng, sách không bị nhàu, nát do bị ảnh hưởng từ quá trình vận chuyển, các trang in luôn rõ, đẹp.
Về lý do sách giả, sách lậu vẫn còn tồn tại trên thị trường, thầy Cao Đức Khoa cho rằng, lý do chính là đánh vào tâm lý ham rẻ của phụ huynh hay học sinh.
“Đầu năm học, gia đình có con đi học sẽ có nhiều khoản cần phải sắm sửa, nên đôi khi phụ huynh hay học sinh có tâm lý tiết kiệm được khoản nào hay khoản đó. Sách giả, sách lậu thường có giá bán rẻ hơn sách chính thống từ các đơn vị phát hành có uy tín”, thầy Cao Đức Khoa chia sẻ.
Để ngăn chặn được sách giả, sách lậu tồn tại trên thị trường, thầy Cao Đức Khoa mong muốn các cơ quan chức năng có thẩm quyền cần đưa ra được những biện pháp chế tài mạnh mẽ hơn nữa, cần xử lý thật nghiêm những đối tượng in sách lậu, làm giả sách giáo khoa.
Theo thầy Cao Đức Khoa: “Để giải quyết triệt để vấn nạn sách giả, sách lậu cần sự chung tay vào cuộc của các cơ quan chức năng, nhà trường, phụ huynh và toàn thể xã hội, để cho môi trường giáo dục luôn được lành mạnh. Học sinh được học với các cuốn sách giáo khoa rõ ràng, đẹp, nội dung kiến thức đúng”.
Làm giả sách giáo khoa hành vi vi phạm pháp luật
Là một phụ huynh có con đang ở độ tuổi học tiểu học, Thạc sĩ Nguyễn Thị Mỹ Quỳnh (Phường Diên Hồng, Thành phố Hồ Chí Minh) cho hay, từ nhiều năm nay, chị luôn đến các nhà sách có uy tín hoặc nhà sách thuộc hệ thống phân phối chính thức của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam để lựa chọn sách giáo khoa cho con đi học.
Đối với việc làm sách giáo khoa giả, chị Mỹ Quỳnh nói rằng, đây là sự thiếu tôn trọng việc đóng góp công sức, trí tuệ của những người tham gia biên soạn sách.
Là một người đang công tác trên lĩnh vực luật, chị Nguyễn Thị Mỹ Quỳnh khẳng định: “Việc làm giả sách giáo khoa là hành vi vi phạm quyền sở hữu trí tuệ của các nhà xuất bản, vi phạm quyền tác giả của nhóm biên soạn sách”.
Để có được một bộ sách giáo khoa chất lượng đến tay học sinh, các tác giả hay nhóm tác giả đã phải làm việc với nhau trong suốt một thời gian dài, rất cẩn trọng. Trước khi sách giáo khoa được xuất bản thì còn phải trải qua một quá trình thẩm định bởi một hội đồng chuyên môn, tác giả có khi phải chỉnh đi chỉnh lại rất nhiều lần dựa trên các góp ý của hội đồng thẩm định hay các giáo viên có chuyên môn trên khắp cả nước.
Sách giả, sách lậu có thể có “sạn”, khiến cho người đọc, học sinh có thể hiểu nhầm đó chính là lỗi của tác giả, ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của các chuyên gia viết sách.
Thạc sĩ Nguyễn Thị Mỹ Quỳnh nêu lo ngại: “Đáng lo nhất chính là việc một bộ phận người tiêu dùng thích đồ rẻ, không tẩy chay hàng gian, hàng giả mà cụ thể ở đây là sách giáo khoa”.
Vị phụ huynh này đề xuất cần có một giải pháp về mặt kỹ thuật, tuyên truyền rộng rãi hơn giải pháp để phụ huynh có thể tự phân biệt được đâu là sách chính thống, đâu là sách giả.