Trong nhiệm vụ năm học mới 2025-2026 cấp phổ thông được Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành, yêu cầu giải quyết bài toán giáo viên tiếp tục được đặt ra. Trong đó, có nội dung xây dựng cơ chế huy động nguồn nhân lực chất lượng cao gồm nghệ nhân, nghệ sĩ, vận động viên chuyên nghiệp, tình nguyện viên người nước ngoài tham gia các hoạt động trong nhà trường, đặc biệt trong các lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật, thể thao, giáo dục kỹ năng sống…
Đặc biệt, từ năm học 2025-2026, các cơ sở giáo dục sẽ tiến hành dạy 2 buổi/ngày. Buổi học thứ 2 được quy định nhiều hoạt động phong phú như giáo dục kỹ năng sống, hướng nghiệp, trải nghiệm, văn hóa, nghệ thuật, thể chất…
Học sinh hào hứng khi được nghệ nhân, huấn luyện viên chỉ dạy
Bàn luận về vấn đề này, trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, cô Nguyễn Thị Minh Thịnh - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Tân Dân (phường Việt Trì, tỉnh Phú Thọ) cho biết: "Trước khi có chủ trương của Bộ Giáo dục và Đào tạo, nhà trường đã chủ động trong việc mời một số nghệ nhân, huấn luyện viên có trình độ chuyên môn cao trên địa bàn đến dạy và tổ chức các câu lạc bộ cho học sinh.
Tuy nhiên, hoạt động này không được diễn ra thường xuyên, ví dụ với Câu lạc bộ Hát Xoan của nhà trường, 1 năm chỉ có thể mời nghệ nhân tham gia khoảng 2, 3 lần. Với các nghệ nhân dạy hát Xoan, hoặc dạy trống, dạy múa cho học sinh, nhà trường bồi dưỡng theo khả năng, dao động khoảng vài triệu đồng.
Còn việc mời huấn luyện viên dạy các môn thể thao như bóng đá, bóng rổ, bơi, cầu lông được thực hiện xuyên suốt năm học và tiến hành theo hình thức đăng ký tự nguyện của phụ huynh học sinh với kinh phí từ 20 đến 25.000 đồng/buổi".
Để lựa chọn nghệ sĩ, nghệ nhân, vận động viên tham gia các hoạt động giáo dục cho học sinh trong nhà trường, theo cô Thịnh cần đặt ra một số tiêu chí. Đầu tiên, người này phải có năng lực chuyên môn nổi trội trong lĩnh vực của họ, đã đạt giải thưởng trong các cuộc thi uy tín hoặc có danh tiếng trong nghề.
Tiếp theo, họ cần am hiểu ở mức độ nhất định về phương pháp giảng dạy, nắm được tâm lý lứa tuổi học sinh và biết cách truyền đạt phù hợp với từng cấp học. Cùng với đó là sự tâm huyết, tinh thần trách nhiệm, sẵn sàng hy sinh, không quá đặt nặng vấn đề về kinh phí vì khả năng chi trả của nhà trường có hạn.
Ngoài ra, nhằm đánh giá kết quả của việc tổ chức các hoạt động liên kết, mời nghệ nhân, nghệ sĩ, vận động viên giảng dạy, vị Hiệu trưởng chỉ ra, có thể qua quan sát, giám sát thường xuyên, có sự phối hợp giữa lãnh đạo nhà trường hoặc các bộ phận chuyên môn.
Bên cạnh đó, sử dụng các bài đánh giá trên máy tính hoặc trên giấy để xem xét mức độ tham gia và để học sinh chia sẻ cảm nhận. Việc kiểm tra về chuyên môn có thể được thực hiện thông qua các cuộc thi trong nhà trường, từ đó đưa ra những hướng đi tiếp theo cho phù hợp.
Chia sẻ về công tác dạy học ở các trường học, nghệ nhân hát Xoan Phùng Thị Dung - Chủ nhiệm Câu lạc bộ Hát Xoan và dân ca xã Phú Nham (cũ) - nay là xã Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ cho biết: “Hát Xoan là di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO công nhận. Những nghệ nhân như tôi rất mong có thể lan tỏa loại hình nghệ thuật này đến thế hệ trẻ. Bởi vậy, tôi luôn sẵn sàng tham gia các hoạt động giáo dục tại trường học.
Tôi có nhận được lời mời từ phía các trường tiểu học, trung học cơ sở trên địa bàn đến dạy hát Xoan cho học sinh. Thời gian dạy thường vào cuối tuần hoặc các giờ sinh hoạt. Các lớp dài hạn dành câu lạc bộ trong nhà trường sẽ kéo dài khoảng 10 ngày.
Trong quá trình dạy, tôi bắt đầu với việc trò chuyện để tạo tâm lý thoải mái cho học sinh, sau đó cho học sinh nhận biết các làn điệu rồi mới dạy kỹ thuật. Các em chăm chú lắng nghe, tích cực học tập và hào hứng với những nội dung mới.
Đặc biệt nhóm học sinh tôi giảng dạy từng đạt giải Nhất tại Liên hoan hát Xoan dành cho giáo viên, học sinh các trường tiểu học và trung học cơ sở tỉnh Phú Thọ năm 2023. Điều này cho thấy hiệu quả của sự đồng hành giữa các nghệ nhân cùng với nhà trường trong công tác dạy nghệ thuật, đặc biệt là nghệ thuật truyền thống cho học sinh”.
Để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các nghệ nhân khi tham gia hoạt động giáo dục dài hạn tại các cơ sở giáo dục, nghệ nhân Phùng Thị Dung mong muốn có cơ chế rõ ràng cũng như hỗ trợ về kinh phí từ phía nhà trường hoặc các cấp để động viên đội ngũ cống hiến với công việc.
Theo chia sẻ từ thầy Đặng Đức Tuệ - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Nguyễn Huệ (phường Phú Xuân, thành phố Huế), nhà trường đã tổ chức các sự kiện có mời nghệ sĩ, nghệ nhân đến giao lưu với học sinh như mời các nghệ sĩ ở nhà hát Duyệt Thị đường (Đại Nội Huế) biểu diễn, giúp học sinh cảm nhận trực tiếp những giá trị nghệ thuật truyền thống.
Đơn vị cũng như các cơ sở giáo dục phổ thông khác trên địa bàn thành phố Huế còn nhận được sự quan tâm hỗ trợ khi hợp tác Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế trong các hoạt động đưa học sinh đến xem các nghệ sĩ biểu diễn miễn phí.
Khi mời được nghệ sĩ, nghệ nhân tham gia các hoạt động giáo dục ở trường, học sinh vô cùng hứng thú. Có đội ngũ này đồng hành cùng nhà trường sẽ giúp học sinh không chỉ trau dồi kỹ năng, kiến thức mà còn mở rộng hiểu biết về văn hóa, xã hội, đặc biệt là những giá trị gắn với bản sắc của địa phương. Từ đó, hình thành trong các em ý thức bảo tồn và phát triển các giá trị này trong đời sống hiện đại.
Cần sự phối hợp giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo và các bên liên quan
Chia sẻ về những khó khăn trong công tác huy động đội ngũ nghệ sĩ, vận động viên, cô Nguyễn Thị Minh Thịnh chỉ ra, vướng mắc lớn liên quan đến kinh phí. Nhất là khi việc giảng dạy phải được duy trì liên tục mới có thể giúp các em rèn luyện năng khiếu, hướng đến mục tiêu thành thạo một bộ môn nghệ thuật, thể thao. Bởi vậy, nguồn chi sẽ tương đối lớn.
Bên cạnh đó, từ năm học 2025-2026, hầu hết các cơ sở giáo dục sẽ tiến hành mời đội ngũ trên tham gia các hoạt động giáo dục, trong khi lực lượng nghệ nhân, nghệ sĩ, vận động viên trên địa bản tỉnh Phú Thọ không quá nhiều nên đây cũng sẽ là trở ngại cho nhà trường.
Bởi vậy, vị Hiệu trưởng đề xuất: "Tôi mong muốn có được hướng dẫn cụ thể về cách thức huy động đội ngũ nguồn nhân lực chất lượng cao này từ phía Bộ Giáo dục và Đào tạo. Ngoài ra, còn cần sự phối hợp của các Bộ, ngành liên quan đến lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật, thể dục thể thao để đưa ra quan điểm chỉ đạo chung.
Việc quy định như một nhiệm vụ sẽ tạo nên cơ chế rõ ràng cũng như một hành lang pháp lý để nhà trường thuận tiện triển khai và dễ dàng nhận được sự sẵn sàng tham gia hỗ trợ từ đội ngũ nghệ sĩ, nghệ nhân, vận động viên. Vấn đề kinh phí cũng phải có sự trao đổi thống nhất hợp lý vì nguồn kinh phí của các trường có phần hạn hẹp.
Dưới góc nhìn của thầy Đặng Đức Tuệ, để huy động đội ngũ nghệ sĩ, nghệ nhân, vận động viên như theo chủ trương, các đơn vị cần sự hỗ trợ và hướng dẫn cụ thể từ Bộ Giáo dục và Đào tạo. Các Bộ, ngành liên quan cũng phải phối hợp chặt chẽ với các hội nghệ sĩ, nghệ nhân để tiến hành hợp tác với nhà trường.
Việc mời nghệ sĩ, nghệ nhân, vận động viên tham gia các hoạt động của nhà trường bây giờ chủ yếu dựa vào các mối quan hệ cá nhân. Tuy nhiên để thực hiện một cách chuyên nghiệp cần có cơ chế ký kết hợp tác rõ ràng, quy định cụ thể về trách nhiệm, quyền lợi và thời gian tham gia.
Đồng thời cũng cần có nguồn kinh phí ổn định để chi trả cho hoạt động, nếu chỉ trông chờ vào ngân sách ít ỏi hoặc xã hội hóa sẽ rất khó duy trì lâu dài.
Thầy Đặng Đức Tuệ cũng đề cập thêm đến yêu cầu về cơ sở vật chất. Việc mời nghệ sĩ, nghệ nhân, vận động viên, huấn luyện viên tham gia giảng dạy đòi hỏi phải có không gian, trang thiết bị phù hợp. Hiện tại, nhà trường mới chỉ đáp ứng 1 phòng học cho mỗi lớp, các phòng học khác chỉ đáp ứng cơ bản, bởi vậy, phải có thêm sự đầu tư.
Vị Hiệu trưởng khẳng định, sự đổi mới nào cũng sẽ có những trở ngại ban đầu, nhưng nếu kiên trì thực hiện, đây sẽ là bước đi đúng đắn giúp hình thành một thế hệ học sinh phát triển toàn diện, có thể phát huy năng lực, phẩm chất theo đúng tinh thần của chương trình giáo dục phổ thông 2018.