Vừa qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo lấy ý kiến về việc nên duy trì hay bỏ phương thức xét tuyển đại học bằng học bạ. Điều này đang thu hút sự quan tâm của nhiều người, nhất là phụ huynh và học sinh đang học lớp 12.
Theo số liệu tuyển sinh năm 2025, trong 17 phương thức tuyển sinh thì tỷ lệ trúng tuyển bằng học bạ cao nhất với 42,4%; điểm thi tốt nghiệp trung học phổ thông là 39,1%; 15 phương thức còn lại là 18,5%.
Được biết, dự kiến Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ lấy ý kiến khoảng 500 trường đại học, cao đẳng trên cả nước. Từ góc nhìn của giáo viên trung học phổ thông, người viết cho rằng đa dạng phương thức tuyển sinh, trong đó có tuyển sinh bằng học bạ là phù hợp với việc thúc đẩy phát triển toàn diện học sinh.
Kết quả học tập của sinh viên xét học bạ có đáng lo ngại?
Từng có những lo lắng về năng lực học tập của sinh viên xét tuyển theo phương thức xét học bạ. Thực tế, một số cơ sở giáo dục đại học đã từng có thống kê, đánh giá. Theo kết quả thống kê của Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh [1], kết quả điểm trung bình tích lũy (GPA) của hơn 10.000 sinh viên trong 3 năm (từ năm 2021 đến năm 2023), nhóm sinh viên trúng tuyển bằng học bạ luôn có điểm GPA cao hơn nhóm sinh viên trúng tuyển bằng điểm thi tốt nghiệp trung học phổ thông, cụ thể như sau:
| Phương thức tuyển sinh | Điểm GPA (thang điểm 4.0) | ||
| Năm 2020 | Năm 2021 | Năm 2023 | |
| Tuyển thẳng | 3.31 | 3.34 | 3.22 |
| Xét kết quả học bạ trung học phổ thông | 3.19 | 3.22 | 2.96 |
| Xét điểm thi tốt nghiệp trung học phổ thông | 2.94 | 3.06 | 2.85 |
| Kết hợp học bạ và đánh giá năng lực | 3.22 | ||
Tương tự, Trường Đại học Công thương Thành phố Hồ Chí Minh [1] từng thống kê kết quả xếp loại tốt nghiệp của 2 nhóm sinh viên này (giai đoạn từ năm 2019 đến năm 2023) cho thấy loại xuất sắc và trung bình của sinh viên xét tuyển học bạ cao hơn, ngược lại loại khá và trung bình thì sinh viên xét tuyển bằng điểm thi tốt nghiệp trung học phổ thông cao hơn:
| Xếp loại tốt nghiệp | Xét điểm thi tốt nghiệp trung học phổ thông | Xét học bạ trung học phổ thông |
| Xuất sắc | 0.21% | 0.24% |
| Giỏi | 6.56% | 5.44% |
| Khá | 69.24% | 65.12% |
| Trung bình | 23.98% | 29.20% |
Theo người viết, điểm học bạ phản ánh sự nỗ lực học tập đều đặn và ổn định của học sinh trong suốt 3 năm trung học phổ thông, còn điểm thi tốt nghiệp trung học phổ thông là kết quả của một kỳ thi duy nhất. Ngược lại, điểm thi tốt nghiệp trung học phổ thông lại phản ánh chính xác hơn kỹ năng làm bài thi và khả năng xử lý áp lực trong một thời điểm cụ thể.
Bên cạnh đó, cũng có nhiều chuyên gia cho rằng, phương thức tuyển sinh đầu vào chỉ là một trong những yếu tố ảnh hưởng tới kết quả học tập mà thôi. Trong đó, ý thức học tập mới là quan trọng nhất, quyết định kết quả, bởi ở môi trường học tập mới có nhiều em không còn sự quản lý của gia đình nên sinh viên nào chủ động, tự giác sẽ có kết quả tốt. Cùng với đó, quá trình đào tạo của nhà trường là yếu tố quan trọng quyết định chất lượng sinh viên, chứ không chỉ riêng đầu vào.
Quyền tự chủ tuyển sinh của các trường đại học
Năm 2025 đa phần các trường đại học trên cả nước đều có sử dụng phương thức xét tuyển bằng học bạ. Trước đây, có ý kiến cho rằng nên bỏ phương thức này, Bộ Giáo dục và Đào tạo từng khẳng định đó là quyền tự chủ của các trường. Do đó, theo người viết, việc giữ hay bỏ phương thức xét tuyển học bạ là quyết định của từng trường, dựa vào đặc thù và mục đích đào tạo riêng của từng ngành từng trường.
Thực tế có nhiều trường không tuyển sinh bằng học bạ, cũng có nhiều trường đã chủ động bỏ, hoặc giảm chỉ tiêu trong những năm gần đây, hoặc cải tiến cho phù hợp. Từ đó cho thấy, các trường đang tự điều chỉnh phương thức tuyển sinh này để nâng cao chất lượng đầu vào.
Luật Giáo dục đại học đã trao quyền tự chủ rất rõ ràng cho các trường đại học trong việc quyết định hình thức tuyển sinh, bao gồm cả việc sử dụng điểm thi tốt nghiệp, học bạ, hoặc các phương thức kết hợp khác.
Ngoài ra, Điều 13 Nghị định số 99/2019/NĐ-CP của Chính phủ, cơ sở giáo dục đại học thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình theo quy định của Luật Giáo dục đại học, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học cũng khẳng định quyền tự chủ về học thuật và hoạt động chuyên môn của các trường.
Từ các căn cứ trên cho thấy, các trường đại học có quyền tự quyết định phương thức tuyển sinh, bao gồm có cả việc xét tuyển bằng học bạ. Do đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo đề xuất bỏ phương thức này và lấy ý kiến các trường đại học là một cách tôn trọng quyền tự chủ của các trường.
Đề xuất giải pháp cải tiến phương thức xét tuyển học bạ
Từ năm 2016 đến nay, phương thức tuyển sinh này đã trở thành phương thức chính. Học sinh đã chuẩn bị tâm thế và đã phấn đấu học tập một cách nghiêm túc.
Vì thế, theo người viết thay vì bỏ hẳn thì nên tìm cách cải tiến phương thức này nhằm đảm bảo tính khách quan và công bằng hơn.
Ví dụ, có ngân hàng đề thi kiểm tra chung cho cả nước, quản lý quy trình đánh giá đảm bảo kết quả đáng tin cậy nhất thì sẽ giải quyết được gốc rễ vấn đề. Từ đó tạo cơ sở cho các trường tuyển sinh đúng đối tượng và nâng cao chất lượng học tập. Thực tế, nhiều trường đã chủ động cải tiến phương thức này bằng cách kết hợp nhiều tiêu chí để đánh giá thí sinh một cách toàn diện hơn.
Nếu trước đây, có trường chỉ xét tuyển học bạ từ 3 đến 5 học kỳ thì năm nay xét cả 6 học kỳ, hoặc kèm theo điều kiện có ít nhất 1 năm đạt học lực giỏi, hoặc có môn chủ lực từ 8,0 trở lên,…
Những hệ lụy nếu bỏ xét học bạ
Mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thông 2018 là giáo dục toàn diện học sinh. Vì thế sử dụng kết quả học tập trung học phổ thông để xét tuyển đại học cũng là động lực thúc đẩy học sinh phát triển toàn diện, và điều đó đang được triển khai hiệu quả. Nếu bỏ phương thức này có thể dẫn đến nhiều hệ lụy.
Thứ nhất, việc đột ngột bỏ xét tuyển học bạ có thể tạo ra sốc tâm lý học sinh, đặc biệt là những em đã nỗ lực học tập đều đặn các môn trong suốt 3 năm trung học phổ thông để có học lực giỏi. Nếu bỏ phương thức này ngay trong năm lớp 12 có thể gây ra sự hoang mang, lo lắng và cảm giác không công bằng. Từ đó cũng có thể làm giảm động lực học tập của các em.
Thứ hai, việc bỏ xét tuyển học bạ có thể khiến học sinh học lệch. Có thể học sinh có xu hướng chỉ tập trung vào các môn thi thuộc tổ hợp xét tuyển trong kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông hoặc đầu tư vào các phương thức khác, dẫn đến lơ là việc học trên lớp. Ví dụ, một học sinh muốn thi vào ngành kinh tế, sẽ tập trung vào Toán, Văn, Anh mà bỏ bê các môn khác. Điều này có khả năng gây ra tình trạng “học tủ”, “học lệch”. Do đó, mục tiêu học tập của học sinh sẽ thay đổi từ “học đều và giỏi” sang “học đúng và trúng” các môn thi.
Tóm lại, xét học bạ là phương thức hiệu quả, phù hợp với quy định của Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học nên cần xem xét cải tiến cho phù hợp với bối cảnh giáo dục hiện nay. Bỏ hẳn một phương thức chiếm tỷ lệ trúng tuyển cao nhất (hơn 42%) là điều cần xem xét kỹ lưỡng. Nếu được quản lý và cải tiến đúng cách sẽ tìm kiếm được những sinh viên có năng lực học tập thực chất và ý thức cầu tiến. Quan trọng hơn, việc duy trì sự đa dạng trong tuyển sinh tạo cơ hội cho tất cả thí sinh.
Tài liệu tham khảo:
[1]https://thanhnien.vn/ket-qua-hoc-tap-sinh-vien-xet-bang-hoc-ba-vi-sao-khac-biet-giua-cac-truong-185240201201834812.htm
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.