Cơ sở để quy hoạch, sắp xếp mạng lưới giáo dục đại học
Ngày 21/9, Ban Chỉ đạo của Chính phủ đã ban hành kế hoạch sắp xếp đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp nhà nước và tổ chức trong hệ thống hành chính nhà nước.
Trong đó, đối với các đơn vị sự nghiệp công lập, kế hoạch đề cập đến việc sắp xếp, tái cấu trúc các cơ sở giáo dục đại học; sáp nhập, giải thể các cơ sở giáo dục đại học không đạt chuẩn; xóa bỏ cấp trung gian, bảo đảm quản trị tinh gọn, thống nhất, hiệu quả; nghiên cứu sáp nhập các viện nghiên cứu với các cơ sở giáo dục đại học, chuyển một số trường đại học về địa phương quản lý.
Bên cạnh đó, Việt Nam sẽ xây dựng một số trường, trung tâm đào tạo tiên tiến chuyên sâu về trí tuệ nhân tạo.
Quyết định số 452/QĐ-TTg ngày 27/2/2025 của Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học và sư phạm thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Theo Quy hoạch, những cơ sở giáo dục đại học, phân hiệu của cơ sở giáo dục đại học không đạt chuẩn hoặc không hoàn thành xác lập vị trí pháp lý theo quy định của pháp luật sẽ phải chấm dứt hoạt động trước năm 2028 và giải thể trước năm 2030.
Mới đây, tại Hội nghị Giáo dục đại học năm 2025 (ngày 18/9), Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh chúng ta đang chuẩn bị một "cuộc đại sắp xếp" các cơ sở giáo dục đại học.
Về việc các cơ sở giáo dục sẽ phải sắp xếp như thế nào để giảm đầu mối, Bộ trưởng cho biết, với các trường tư thục sẽ tự giải quyết; các cơ sở giáo dục khối công an, quân đội về cơ bản sẽ do Bộ Quốc phòng và Bộ Công an thực hiện. Trừ đi các số này, hiện còn tổng cộng khoảng 140 trường đại học công lập.
Hiện cả nước có khoảng hơn 300 cơ sở giáo dục đại học, bao gồm 11 đại học (2 đại học quốc gia, 3 đại học vùng, 6 đại học được nâng cấp từ trường đại học theo Luật Giáo dục đại học 2018); 173 trường đại học, học viện công lập (không gồm các trường thành viên thuộc đại học quốc gia và đại học vùng); 62 trường đại học tư thục và 5 trường đại học nước ngoài; 8 trường đào tạo bồi dưỡng có hoạt động giáo dục đại học; 31 trường thuộc khối quốc phòng, an ninh; 40 viện nghiên cứu đào tạo trình độ tiến sĩ; 5 cơ sở khác được đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ.
Tính đến tháng 9/2025, đội ngũ giảng viên nước ta đạt gần 94.000 người, với 33.504 giảng viên có trình độ từ tiến sĩ trở lên, tương đương 35,66% (gồm 26.528 tiến sĩ, 6.186 phó giáo sư và 790 giáo sư).
Trước đó, vào đầu năm ngoái, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Thông tư 01/2024/TT-BGDĐT về Chuẩn cơ sở giáo dục đại học.
Đây được xem là cơ sở để quy hoạch, sắp xếp mạng lưới giáo dục đại học; đồng thời nhằm đánh giá và giám sát các điều kiện bảo đảm chất lượng, việc thực hiện trách nhiệm giải trình của các cơ sở giáo dục đại học theo quy định của pháp luật.
Chuẩn cơ sở giáo dục đại học gồm 6 tiêu chuẩn 20 tiêu chí với 28 chỉ số đánh giá, là các yêu cầu tối thiểu về điều kiện bảo đảm chất lượng và chỉ số hoạt động của một cơ sở giáo dục đại học.
Tiêu chuẩn 1, gồm 4 tiêu chí, quy định về tổ chức và quản trị. Tiêu chuẩn này yêu cầu cơ sở giáo dục đại học phải có tổ chức bộ máy ổn định, hệ thống quản trị hiệu quả, minh bạch.
Tiêu chuẩn 2, gồm 3 tiêu chí, quy định về giảng viên. Tiêu chuẩn này yêu cầu cơ sở giáo dục đại học có đội ngũ giảng viên đáp ứng yêu cầu về số lượng, trình độ và quỹ thời gian để bảo đảm chất lượng giảng dạy và nghiên cứu.
Tiêu chuẩn 3, gồm 4 tiêu chí, quy định về cơ sở vật chất. Tiêu chuẩn này yêu cầu cơ sở giáo dục đại học có khuôn viên, cơ sở vật chất, hệ thống thông tin và học liệu đáp ứng yêu cầu bảo đảm chất lượng giảng dạy, học tập và nghiên cứu.
Tiêu chuẩn 4, gồm 2 tiêu chí, quy định về tài chính. Tiêu chuẩn này yêu cầu cơ sở giáo dục đại học duy trì được cân đối tài chính, hiệu quả hoạt động và khả năng phát triển bền vững.
Tiêu chuẩn 5, gồm 5 tiêu chí, quy định về tuyển sinh và đào tạo. Tiêu chuẩn này yêu cầu cơ sở giáo dục đại học duy trì được chất lượng và hiệu quả về tuyển sinh, đào tạo và hỗ trợ người học.
Tiêu chuẩn 6, gồm 2 tiêu chí, quy định về nghiên cứu và đổi mới sáng tạo. Tiêu chuẩn này yêu cầu cơ sở giáo dục đại học có năng lực nghiên cứu và đổi mới sáng tạo, thể hiện qua nguồn thu từ các hoạt động này và kết quả công bố khoa học.
Chi tiết các tiêu chuẩn, tiêu chí đánh giá theo Chuẩn cơ sở giáo dục đại học như sau:
Khắc phục tình trạng manh mún, nhỏ lẻ giữa các trường
Liên quan đến công cuộc quy hoạch, sắp xếp các cơ sở giáo dục đại học, tư lệnh ngành Giáo dục cho biết tinh thần là sẽ không công bố con số sẽ giảm bao nhiêu hoặc còn lại bao nhiêu phần trăm nhưng chắc chắn "sẽ giảm sâu" trong thời gian tới.
"Kịch bản phía trước sẽ có nhiều phương án diễn ra. Có thể các trường thuộc khối Trung ương quản lý sẽ về địa phương quản lý. Có thể trường thuộc khối địa phương nhập về khối Trung ương. Có thể trường khối Trung ương nhập vào nhau hoặc một số trường sẽ giải tán nếu quy mô quá nhỏ, các tiêu chuẩn không đáp ứng. Đặc biệt, các số trường gần nhau về lĩnh vực sẽ nhập vào để khắc phục tình trạng manh mún nhỏ lẻ và không phát triển được. Ban chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ lên phương án, báo cáo Thủ tướng sau đó triển khai”, Bộ trưởng cho hay.
Người đứng đầu ngành giáo dục nhấn mạnh, việc sắp xếp lại các trường công lập là tất yếu, tương tự như công cuộc sáp nhập đơn vị hành chính.
Tái cấu trúc, sắp xếp các đầu mối của các trường hệ thống công lập sẽ thực hiện bằng hình thức lên kế hoạch, yêu cầu thực thi; tuy nhiên phải có tính toán để làm sao sau khi tái cấu trúc làm các trường sẽ mạnh lên, không phải cốt để giảm đầu mối.
Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trương khắc phục tình trạng manh mún, nhỏ lẻ giữa các trường, hướng tới sắp xếp để các cơ sở mạnh lên. Bộ sẽ tập trung vào ba nhiệm vụ: quản lý cấp phép và giải thể; công tác cán bộ; phê duyệt chiến lược, sứ mệnh.
Các trường được trao quyền tự chủ mạnh hơn về học thuật, tài chính, khoa học, đào tạo, đồng thời phải nâng cao trách nhiệm quản trị, sẽ được quy định rõ trong luật.
Công tác quản lý nhà nước đối với các cơ sở giáo dục đại học, Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trương điều chỉnh theo hướng giảm bớt những nội dung can thiệp trực tiếp, thực hiện phân cấp, phân quyền, ủy quyền nhiều hơn.
Nguyên tắc là “nắm chắc cái cần nắm, buông dứt khoát cái cần buông”.
Nghị quyết 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo đã xác định: Giáo dục đại học là nòng cốt phát triển nhân lực trình độ cao, nhân tài, thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Nghị quyết đặt mục tiêu đến năm 2030: Mạng lưới cơ sở giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp được sắp xếp phù hợp và đầu tư nâng cấp; phấn đấu 100% cơ sở giáo dục đại học và ít nhất 80% cơ sở giáo dục nghề nghiệp đạt chuẩn quốc gia, 20% cơ sở được đầu tư hiện đại tương đương các nước phát triển ở châu Á.
Tỉ lệ người trong độ tuổi theo học các trình độ sau trung học phổ thông đạt 50%. Tỉ lệ người lao động có trình độ cao đẳng, đại học trở lên đạt 24%. Tỉ lệ người học các ngành khoa học cơ bản, kỹ thuật và công nghệ đạt ít nhất 35%, trong đó có ít nhất 6.000 nghiên cứu sinh, 20.000 người học các chương trình tài năng. Chỉ số vốn con người và nghiên cứu đóng góp vào chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) ngang bằng các nước có thu nhập trung bình cao.
Nâng tầm các cơ sở giáo dục đại học thực sự trở thành các trung tâm nghiên cứu, đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp của quốc gia và của các vùng. Mạng lưới cơ sở giáo dục đại học đóng vai trò nòng cốt trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của các vùng và địa phương, cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao, nhân tài đáp ứng yêu cầu các ngành, lĩnh vực trọng điểm; tuyển dụng ít nhất 2.000 giảng viên giỏi từ nước ngoài.
Tăng bình quân 12%/năm đối với số công bố khoa học quốc tế, nguồn thu từ khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo; 16%/năm đối với số đăng ký sáng chế, văn bằng bảo hộ sáng chế.
Phấn đấu ít nhất 8 cơ sở giáo dục đại học thuộc nhóm 200 đại học hàng đầu châu Á, ít nhất 1 cơ sở giáo dục đại học thuộc nhóm 100 đại học hàng đầu thế giới trong một số lĩnh vực theo các bảng xếp hạng quốc tế uy tín.