Trong bối cảnh giáo dục đang chuyển mình mạnh mẽ theo hướng hiện đại, thư viện trường học cũng không nằm ngoài xu hướng đó. Trước yêu cầu phải đổi mới để đáp ứng nhu cầu học tập ngày càng đa dạng của người học, việc ứng dụng công nghệ và triển khai các giải pháp chuyển đổi số trong thư viện không chỉ giúp tối ưu hóa hoạt động quản lý, tra cứu và khai thác tài nguyên, mà còn mở ra mô hình thư viện thông minh, không giới hạn bởi không gian và thời gian.
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Thạc sĩ Ngô Thanh Tùng – Giám đốc Thư viện, Trường Đại học Mở Hà Nội chia sẻ, ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số đang trở thành xu thế tất yếu của toàn xã hội trong kỷ nguyên 4.0, và thư viện đại học cũng không nằm ngoài dòng chảy đó.
Bám sát Quyết định số 749/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ: Phê duyệt "Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030", Quyết định số 1282/QĐ-BGDĐT về Ban hành Kế hoạch tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong giáo dục và đào tạo giai đoạn 2022-2025 của Bộ Giáo dục và Đào tạo, cùng Nghị quyết số 57-NQ/TW (22/12/2024) của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, nhà trường đã triển khai chuyển đổi số toàn diện đối với thư viện.
Trước hết, trường đã thực hiện đồng thời các việc như số hóa và chuẩn hóa nguồn tin; Nâng cấp phần mềm thư viện điện tử tích hợp, liên thông; Mở rộng kho học liệu mở và tài nguyên số dùng chung; Nâng cao năng lực đội ngũ, phát triển dịch vụ hướng người dùng; Tăng cường hợp tác, chia sẻ tài nguyên. Nhờ vậy, thư viện nhà trường đã chuyển dần từ vai trò “kho sách” sang “điểm nút tri thức” của hệ sinh thái học tập mở.
Ngoài ra, hai hoạt động nổi bật trong năm 2025 của Trường Đại học Mở Hà Nội đã hướng tới việc chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ thông tin có thể kể tới là "Hội nghị bạn đọc" hồi tháng 4/2025 và "Tập huấn “Ứng dụng AI trong công tác nghiệp vụ thư viện” tháng 8/2025, điều này phần nào cho thấy định hướng kết nối, đồng hành và đổi mới của thư viện nhà trường trong kỷ nguyên số.
"Có thể khẳng định rằng chuyển đổi số không làm lu mờ giá trị cốt lõi của thư viện truyền thống, mà ngược lại còn gia tăng vai trò của thư viện như một trung tâm dữ liệu và tri thức số.
Nhờ chuyển đổi số, thư viện ngày nay không chỉ là nơi lưu trữ và cung cấp tài liệu in, mà trở thành không gian học tập mở, nơi người học có thể tiếp cận nguồn tài nguyên đa nền tảng mọi lúc, mọi nơi như kho sách điện tử, cơ sở dữ liệu trực tuyến…", thầy Tùng chia sẻ.
Theo Thạc sĩ Ngô Thanh Tùng, chuyển đổi số ở thư viện mang lại những lợi ích cho thư viện nhà trường. Trước hết, chuyển đổi số giúp tối ưu hóa nguồn lực, tài nguyên thông tin, nâng cao hiệu quả quản lý và phục vụ bạn đọc.
Với người học, đây là cơ hội tiếp cận nguồn học liệu đa dạng, tiết kiệm thời gian và chi phí, đồng thời hình thành kỹ năng học tập chủ động, linh hoạt.
Về phía nhà trường, thư viện số không chỉ đóng vai trò là công cụ hỗ trợ mà còn trở thành nền tảng quan trọng trong quá trình đổi mới phương thức đào tạo, tích hợp hiệu quả với mô hình giảng dạy trực tuyến và thúc đẩy xây dựng môi trường học tập suốt đời.
Mặt khác, chuyển đổi số cũng góp phần giảm tải các quy trình thủ công, từ khâu quản lý mượn, trả, kiểm kê, thống kê đến báo cáo hoạt động, giúp tối ưu hóa công tác quản lý tài nguyên thông tin, đồng thời tiết kiệm chi phí vận hành nhờ tự động hóa nhiều quy trình.
Cũng theo Giám đốc Thư viện, Trường Đại học Mở Hà Nội, để chuyển đổi số trong thư viện đạt hiệu quả, bên cạnh việc đầu tư về công nghệ và cơ sở vật chất, nhà trường luôn chú trọng việc phát triển năng lực số cho đội ngũ cán bộ làm công tác thư viện và giảng viên.
Hàng năm, trường đều tổ chức các lớp tập huấn nâng cao nghiệp vụ chuyên môn cũng như cử cán bộ, giảng viên tham dự các cuộc hội thảo, hội nghị, tập huấn, học tập được các đơn vị ngoài trường tổ chức để đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số.
Đặc biệt, khóa tập huấn “Ứng dụng AI trong công tác nghiệp vụ thư viện” tháng 8/2025 đã trang bị cho cán bộ và giảng viên những kỹ năng thiết thực trong khai thác công nghệ trí tuệ nhân tạo, quản lý dữ liệu và phục vụ bạn đọc trên nền tảng số. Nhờ đó, đội ngũ không chỉ thích ứng, mà còn chủ động dẫn dắt các hoạt động đổi mới tại đơn vị.
“Trên tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW và Nghị quyết 71/NQ-CP, thời gian tới, thư viện nhà trường sẽ tập trung vào 4 nội dung chính, thứ nhất, hoàn thiện hạ tầng thư viện điện tử tích hợp và liên thông sâu với các hệ thống của trường (đào tạo, LMS, kho luận văn, hồ sơ nghiên cứu), bảo đảm chuẩn mở và an toàn dữ liệu.
Thứ hai, ứng dụng AI trong gợi ý học liệu, phân tích hành vi sử dụng để phục vụ cá nhân hóa lộ trình học tập, nghiên cứu; thí điểm trợ lý tham chiếu ảo dùng mô hình ngôn ngữ lớn.
Thứ ba, đẩy mạnh số hóa và phát triển học liệu điện tử, gia tăng tỷ trọng tài nguyên số chất lượng cao, ưu tiên tài nguyên mở và nội sinh.
Cuối cùng, mở rộng hợp tác, chia sẻ tài nguyên với các thư viện đại học, trung tâm thông tin trong và ngoài nước, từng bước xây dựng đúng nghĩa “thư viện mở” phục vụ hiệu quả đào tạo, nghiên cứu khoa học và học tập suốt đời.
Có thể thấy, chuyển đổi số không chỉ là xu hướng mà đã trở thành nhiệm vụ cấp thiết đối với các thư viện, nhằm tối ưu quy trình vận hành, giảm tải khối lượng công việc cho cán bộ và quan trọng nhất là mang lại sự tiện lợi cùng nhiều dịch vụ thông minh cho người dùng trong quá trình tra cứu, tìm kiếm và khai thác tài nguyên thông tin”, Thạc sĩ Ngô Thanh Tùng chia sẻ.