Trong năm học 2025-2026, nhiều trường đại học đã công bố báo cáo thường niên năm 2024 với số liệu tài chính chi tiết theo quy định tại Thông tư 09/2024/TT-BGDĐT.
Trong đó có tới 13 trường đạt tổng thu trên 1.000 tỷ đồng, tăng thêm hai đơn vị so với năm học trước.
Hiện nay, tổng thu của các cơ sở giáo dục đại học đến từ các nguồn: ngân sách; học phí và lệ phí; nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ; nguồn khác như tài trợ từ doanh nghiệp, mạnh thường quân, nhà xuất bản, doanh nghiệp trực thuộc....
Trong đó, học phí chiếm tỷ lệ lớn nhất ở tất cả trường. Ngược lại, nguồn thu từ nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ còn rất khiêm tốn, uy nhất trong danh sách 13 trường đại học trên có Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh khi tỷ lệ này đạt 27.6%, cao nhất trong cả nước.
Tổng thu nghìn tỷ nhưng chủ yếu đến từ nguồn học phí
Theo báo cáo thường niên năm 2024, dù nhiều trường đại học công lập và tư thục đã đạt mức tổng thu trên nghìn tỷ, nhưng cơ cấu nguồn thu vẫn cho thấy sự phụ thuộc rất lớn vào học phí và lệ phí từ người học.
Trong nhóm 13 cơ sở giáo dục đại học có tổng thu trên nghìn tỷ đồng năm 2024, có đến 9 trường công lập. Đáng chú ý, hai đơn vị lần đầu gia nhập danh sách là Trường Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh và Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh.
Cụ thể, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh đạt tổng thu hơn 1.120 tỷ đồng, trong đó riêng học phí đã chiếm tới 976 tỷ đồng.
Trường Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh có tổng thu 1.123 tỷ đồng, trong đó nguồn thu từ giáo dục đào tạo chiếm 846 tỷ đồng, bao gồm 821 tỷ đồng học phí; phần còn lại đến từ hợp đồng, tài trợ của Nhà nước, các tổ chức bên ngoài và những nguồn thu khác.
Bên cạnh đó, nhiều trường đại học công lập vốn đã hiện diện trong nhóm này từ các năm trước tiếp tục duy trì vị thế như Đại học Bách khoa Hà Nội, Trường Đại học Bách khoa (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh), Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, Đại học Kinh tế Quốc dân, Trường Đại học Tôn Đức Thắng và Đại học Cần Thơ.
Trong số này, Đại học Cần Thơ ghi dấu khi tổng thu tăng từ khoảng 950 tỷ đồng (năm 2023) lên hơn 1.115 tỷ đồng (năm 2024), trong đó học phí và lệ phí chiếm 720.2 tỷ đồng.
Đại học Bách khoa Hà Nội đạt tổng thu năm 2024 là hơn 1.502 tỷ đồng, riêng phần giáo dục đào tạo là hơn 1.343 tỷ đồng, trong đó học phí chiếm tới 1.277 tỷ đồng.
Trường Đại học Bách khoa (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh) có tổng thu năm 2024 hơn 1.184 tỷ đồng, với 1.054 tỷ đồng đến từ giáo dục đào tạo (trong đó học phí chiếm 873 tỷ đồng).
Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh giữ mức tổng thu với hơn 1.887 tỷ đồng, trong đó nguồn thu giáo dục đào tạo là 1.343 tỷ đồng (riêng học phí là 1.281 tỷ đồng), còn lại từ hợp đồng, tài trợ và các nguồn thu khác.
Trong khi đó, Đại học Kinh tế Quốc dân chưa công bố báo cáo tài chính năm 2024, tuy nhiên số liệu năm 2023 cho thấy tổng thu đạt 1.408 tỷ đồng, trong đó học phí là 1.014 tỷ đồng.
Trường Đại học Tôn Đức Thắng đạt hơn 1.224 tỷ đồng trong năm 2024, với phần lớn là nguồn thu từ giáo dục đào tạo (1.129 tỷ đồng), trong đó học phí chiếm 1.072 tỷ đồng. Riêng Trường Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh chưa công bố số liệu 2024, nhưng năm 2023 đã ghi nhận tổng thu 1.011 tỷ đồng, với 907 tỷ đồng đến từ học phí.
Đối với các trường tư, 4 cái tên quen thuộc tiếp tục góp mặt là Trường Đại học FPT, Trường Đại học Văn Lang, Trường Đại học Nguyễn Tất Thành và Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh. Trong đó, Trường Đại học FPT dẫn đầu với tổng thu vượt trội 4.376,8 tỷ đồng, tăng hơn 1.458 tỷ đồng so với năm 2023. Riêng học phí chiếm phần lớn, đạt tới 3.955 tỷ đồng.
Trường Đại học Văn Lang đạt tổng thu 2.603 tỷ đồng, tăng 80 tỷ đồng so với năm trước, nhưng báo cáo thường niên 2025 không công bố chi tiết các khoản thu.
Trường Đại học Nguyễn Tất Thành ghi nhận tổng thu 1.669,14 tỷ đồng, trong đó giáo dục đào tạo đóng góp gần như toàn bộ (1.654,63 tỷ đồng).
Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh cũng duy trì mức tổng thu hơn 1.380 tỷ đồng, với hơn 1.309 tỷ đồng đến từ học phí và lệ phí.
Nguồn thu từ nghiên cứu khoa học, công nghệ còn thấp
Thực tế cho thấy, nguồn thu từ nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ tại nhiều trường đại học hiện vẫn ở mức khá khiêm tốn so với tổng thu.
Thông tư 01/2024/TT-BGDĐT về Chuẩn cơ sở giáo dục đại học gồm 6 tiêu chuẩn và 20 tiêu chí. Trong đó, tiêu chuẩn số 6 liên quan tới “Nghiên cứu và đổi mới sáng tạo” quy định: "Tỷ trọng thu từ các hoạt động khoa học và công nghệ trên tổng thu của cơ sở giáo dục đại học có đào tạo tiến sĩ (có tính trọng số theo lĩnh vực), tính trung bình trong 3 năm gần nhất không thấp hơn 5%".
Cụ thể, năm 2024, nguồn thu từ nghiên cứu của khoa học và chuyển giao công nghệ của Trường Đại học Tôn Đức Thắng đạt 44.8 tỷ đồng, chiếm 3.6% tổng thu; Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh đạt 46 tỷ đồng (chiếm 4.1% tổng thu); Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh hơn 70.3 tỷ đồng (chiếm 5% tổng thu); Đại học Bách khoa Hà Nội đạt 101.1 tỷ đồng (chiếm 6.7% tổng thu).
Ở các trường tư, tỷ lệ này còn thấp, đơn cử như Trường Đại học Nguyễn Tất Thành chỉ đạt 14.51 tỷ đồng (chiếm 0.9% tổng thu) và Trường Đại học FPT chỉ đạt 1.6 tỷ đồng, tương đương 0.04% tổng thu năm 2024.
Một số trường có kết quả khá hơn, nhưng nhìn chung vẫn chưa cao. Trong đó, năm 2024, Trường Đại học Bách khoa (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh) đạt 126.5 tỷ đồng, chiếm 10.7% tổng thu; Trường Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh đạt 105 tỷ đồng (chiếm 9.3% tổng thu); Đại học Cần Thơ thu 215.7 tỷ đồng từ hợp đồng đào tạo, nghiên cứu và dịch vụ, tương đương 19% tổng thu.
Nổi bật nhất là Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh với hơn 520 tỷ đồng, chiếm tới 27.6% tổng thu.
Từ các con số nêu trên cho thấy, bức tranh chung vẫn cho thấy sự phụ thuộc lớn của hầu hết các cơ sở giáo dục đại học vào nguồn thu học phí, trong khi nguồn thu từ khoa học, công nghệ, vốn được xem là trụ cột phát triển bền vững, vẫn chưa chiếm tỷ trọng đáng kể.
Nhìn lại năm 2023, thực trạng này cũng thể hiện rõ, cụ thể Đại học Kinh tế Quốc dân thu được 42 tỷ đồng từ nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ (chiếm 3% tổng thu), trong khi Trường Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh đạt 4.3 tỷ đồng, tương ứng 0.4% tổng thu.
Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo nêu rõ: "Đầu tư mạnh và có các cơ chế đặc thù, vượt trội để phát triển 3 đến 5 đại học tinh hoa theo mô hình đại học nghiên cứu đẳng cấp quốc tế, đào tạo nhân tài quốc gia. Ưu tiên bố trí kinh phí nghiên cứu khoa học, nhất là nghiên cứu cơ bản gắn với đào tạo sau đại học tại các cơ sở giáo dục đại học...;
Hỗ trợ mở rộng triển khai các chương trình đào tạo tài năng, đào tạo sau đại học gắn kết với nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo trong các ngành khoa học cơ bản, kỹ thuật và công nghệ, nhất là công nghệ chiến lược, công nghệ ưu tiên của công nghiệp 4.0, các ngành phục vụ các dự án trọng điểm quốc gia. Gắn kết các hoạt động đào tạo với nghiên cứu, phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia".
Do đó, các trường đại học cần tập trung đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học, tăng nguồn thu từ nghiên cứu, tránh việc phụ thuộc phần lớn vào học phí. Điều này không chỉ nhằm đáp ứng yêu cầu của Nghị quyết số 71-NQ/TW, mà còn là hướng đi tất yếu để các trường khẳng định vị thế trong nền kinh tế tri thức. Khi tổng thu từ hoạt động nghiên cứu và chuyển giao công nghệ tăng lên, các trường đại học có thêm nguồn lực tái đầu tư cho phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu, cũng như nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên và nghiên cứu sinh.