Dự thảo Thông tư quy định mã số, bổ nhiệm và xếp lương đối với nhà giáo giảng dạy trong cơ sở giáo dục công lập thuộc hệ thống giáo dục quốc dân đang được Bộ Giáo dục và Đào tạo lấy ý kiến rộng rãi.
Dự thảo này có nhiều điểm mới, được kỳ vọng tạo động lực nghề nghiệp, tuy nhiên vẫn còn không ít băn khoăn về tính công bằng, hợp lý trong cơ chế phân chức danh và trả lương cho giáo viên.
Giáo viên cao cấp chưa có nhiều khác biệt lớn về nhiệm vụ công việc
Theo dự thảo, giáo viên được chia thành ba chức danh: giáo viên, giáo viên chính và giáo viên cao cấp, tương ứng với các nhóm hệ số lương A1, A2 và A3.
Mục tiêu của việc phân chức danh là khuyến khích đội ngũ nhà giáo phấn đấu, nâng cao năng lực chuyên môn, song thực tế cho thấy cách làm này chưa phản ánh đúng giá trị công việc và mức độ đóng góp của người thầy.
Ở mỗi cấp học, dù trước đây chia hạng hay nay phân chức danh, giáo viên đều thực hiện cùng nhiệm vụ chính là: giảng dạy, chủ nhiệm, dự giờ, soạn bài, bồi dưỡng học sinh và tham gia các hoạt động chuyên môn của trường.
Định mức tiết dạy, khối lượng công việc và trách nhiệm đều tương đồng. Tuy nhiên, hệ số lương giữa các hạng lại chênh lệch đáng kể. Điều này, khiến nhiều giáo viên băn khoăn về sự công bằng trong thang bảng lương.
Từ khi áp dụng cơ chế chia hạng (từ năm 2015 đến nay), chưa có sự khác biệt rõ ràng giữa nhiệm vụ của giáo viên hạng I, II hay III.
Nhiều giáo viên ở hạng thấp vẫn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, trong khi không ít người ở hạng cao chỉ đạt mức hoàn thành.
Tới đây, giáo viên sẽ không còn phân hạng I, II, III mà thay vào đó là chức danh giáo viên, giáo viên chính, giáo viên cao cấp. Điều này đặt ra câu hỏi, liệu việc phân chức danh như vậy có khác gì phân hạng, và liệu có thực sự phản ánh đúng tính chất, mức độ và sự công bằng trong công việc và chế độ ở mỗi hạng?
Đề xuất mỗi cấp học chỉ một hạng chức danh
Người viết cho rằng, mỗi cấp học chỉ cần có một chức danh nghề nghiệp gồm: giáo viên mầm non, giáo viên tiểu học, giáo viên trung học cơ sở và giáo viên trung học phổ thông.
Việc thống nhất một chức danh sẽ giúp giảm sự phức tạp trong quản lý nhân sự, hạn chế tình trạng chênh lệch thu nhập do phân hạng hành chính, đồng thời tạo môi trường bình đẳng hơn giữa các giáo viên trong cùng một cơ sở giáo dục.
Thay vì đánh giá năng lực qua “hạng”, sự khác biệt giữa các cá nhân nên được ghi nhận thông qua hiệu quả công việc và tác động tích cực đến học sinh.
Các tiêu chí có thể được sử dụng làm căn cứ đánh giá gồm:
Chất lượng giảng dạy, thể hiện qua kết quả học tập và sự tiến bộ của học sinh. Mức độ tín nhiệm của phụ huynh, học sinh và đồng nghiệp, được phản ánh qua đánh giá định kỳ.
Sáng kiến, giải pháp chuyên môn có hiệu quả trong thực tế giảng dạy. Đóng góp cho tập thể, như bồi dưỡng đồng nghiệp, tham gia phong trào thi đua, tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp.
Giáo viên có thành tích nổi bật, sáng kiến hữu ích, được đánh giá cao về uy tín nghề nghiệp sẽ được xét công nhận danh hiệu thi đua, chiến sĩ thi đua các cấp, giáo viên dạy giỏi hoặc giáo viên tiêu biểu. Đây là hình thức ghi nhận cụ thể, thực chất và khuyến khích đúng người, đúng việc.
Bên cạnh đó, quyền lợi của giáo viên cần gắn trực tiếp với kết quả công tác.
Người đạt thành tích tốt được xét nâng lương trước thời hạn, hưởng phụ cấp thành tích, hoặc ưu tiên tham gia các khóa bồi dưỡng nâng cao chuyên môn, chương trình phát triển nghề nghiệp. Đây là cách ghi nhận dựa trên năng lực thực tế, chứ không phải vị trí hành chính. Theo người viết, cơ chế này còn phù hợp với định hướng trả lương theo vị trí việc làm.
Khi chức danh nghề nghiệp được đơn giản hóa, việc trả lương – thưởng sẽ tập trung vào chất lượng và hiệu quả giáo dục, giúp nguồn lực được phân bổ hợp lý, phản ánh đúng giá trị lao động của người thầy.
Với nhiều công việc, nhiệm vụ liệt kê trong chức danh giáo viên cao cấp, thầy cô khi đảm nhiệm công việc này có chế độ phụ cấp chuyên môn, tiền chế độ. Chính vì vậy, theo người viết, nên tính toán để tránh chồng chéo việc hưởng chế độ vào lương thêm một lần nữa.
Trả lương theo vị trí việc làm giúp phản ánh đúng giá trị lao động và khuyến khích sự cống hiến thực chất. Giáo viên làm tốt sẽ được ghi nhận thông qua kết quả công việc, mức độ hoàn thành nhiệm vụ và đóng góp cho nhà trường, thay vì dựa vào chức danh hành chính.
Ngược lại, người chưa hoàn thành nhiệm vụ có thể bị xem xét tạm hoãn nâng lương, giảm mức thưởng hoặc không được xét thi đua, bảo đảm tính công bằng và trách nhiệm nghề nghiệp.
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.