Theo báo cáo thường niên của nhiều trường đại học, tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp đúng hạn hiện còn thấp như Trường Đại học Công nghệ thông tin, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp đúng hạn năm 2024 chỉ đạt 57,6%; Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp đúng hạn năm 2024 là 41,14%; Tỷ lệ tốt nghiệp đúng hạn ở trình độ đại học theo báo cáo thường niên năm 2025 của Trường Đại học Sài Gòn đạt 47,8%; Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh tỷ lệ này theo báo cáo thường niên năm 2024 đạt 57,3%...
Trước thực trạng đó, nhiều trường đã chủ động triển khai các giải pháp hỗ trợ như tăng cường tư vấn học vụ, thiết kế lộ trình học linh hoạt để giúp sinh viên duy trì tiến độ và nâng cao khả năng tốt nghiệp đúng hạn.
Nguyên nhân dẫn đến sinh viên tốt nghiệp không đúng hạn
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Thạc sĩ Phạm Thái Sơn - Giám đốc trung tâm tuyển sinh và truyền thông, Trường Đại học Công Thương Hồ Chí Minh chia sẻ, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng sinh viên tốt nghiệp không đúng hạn như nợ môn, đặc biệt là chuẩn đầu ra tiếng Anh. Đây là nguyên nhân khá phổ biến, không ít sinh viên gặp khó khăn trong việc thi lấy chứng chỉ hoặc hoàn thành các học phần tiếng Anh theo quy định. Ngoài ra, có một số em đi làm thêm nhiều nên ít thời gian tập trung cho việc học.
Đặc biệt, sinh viên theo học các ngành như kỹ thuật, công nghệ, điện – điện tử, cơ khí, tự động hóa, công nghệ thông tin… thường tốt nghiệp muộn do khối lượng kiến thức nền tảng lớn và mang tính hệ thống cao.
Bên cạnh đó, chương trình đào tạo của các ngành này thường có nhiều học phần tích lũy, kèm theo số lượng lớn các môn thực hành, thí nghiệm với tiêu chuẩn đánh giá chặt chẽ. Thời lượng thực hành kéo dài cũng khiến sinh viên khó giữ đúng tiến độ học tập. Chỉ cần “chệch nhịp” trong một học kỳ, kế hoạch tốt nghiệp có thể bị kéo dài thêm cả năm học.
Cùng bàn về vấn đề này, theo Thạc sĩ Nguyễn Thị Xuân Dung, Giám đốc Trung tâm Truyền thông, Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh, tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp đúng hạn còn thấp xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau.
Trước hết, nhiều em chưa có kế hoạch học tập cụ thể, gặp khó khăn khi chuyển tiếp từ phương pháp học ở phổ thông sang đại học nên kết quả chưa ổn định, dẫn đến kéo dài thời gian học.
Bên cạnh đó, ở một số ngành có chương trình học nặng, đặc thù kỹ thuật cao, sinh viên cần nhiều thời gian hơn để hoàn thành các học phần, đồ án hoặc khóa luận.
Ngoài ra, cũng có những trường hợp bị gián đoạn do sức khỏe, hoàn cảnh gia đình hoặc phải vừa học vừa làm. Để cải thiện tỷ lệ tốt nghiệp đúng hạn, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và sinh viên trong việc định hướng, tư vấn và quản lý kế hoạch học tập ngay từ năm đầu tiên.
Cũng theo cô Dung, tiêu chí 5.3 của Thông tư số 01/2024/TT-BGDĐT quy định “Tỷ lệ tốt nghiệp, được xác định bằng tỷ lệ người học tốt nghiệp trong thời gian không chậm quá 2 năm so với kế hoạch học tập chuẩn, không thấp hơn 60%; tỷ lệ tốt nghiệp đúng hạn không thấp hơn 40%" là một định hướng tích cực nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo. Tuy nhiên, với các ngành kỹ thuật hoặc đặc thù, đây là một thách thức không nhỏ. Sinh viên các ngành này thường phải học khối lượng tín chỉ lớn, thực hiện nhiều đồ án, khóa luận, thực tập bắt buộc; đồng thời không ít em vừa học vừa làm để tích lũy kinh nghiệm. Vì vậy, việc kéo dài thời gian học là điều khó tránh khỏi.
Đồng thời, quy định này cũng tạo động lực để các trường đại học rà soát chương trình đào tạo, tăng cường tư vấn học vụ, hỗ trợ sinh viên có kế hoạch học tập hợp lý. Trong quá trình triển khai, các trường cần linh hoạt để vừa đảm bảo chất lượng, vừa tạo điều kiện cho sinh viên hoàn thành đúng tiến độ.
Trường triển khai nhiều giải pháp đồng bộ để hỗ trợ cho sinh viên
Theo Thạc sĩ Nguyễn Thị Xuân Dung, hiện nay, nhà trường triển khai nhiều giải pháp đồng bộ để hỗ trợ cho sinh viên, nhằm hạn chế tình trạng tốt nghiệp trễ. Ở đầu mỗi khóa học, sinh viên luôn được giới thiệu rõ ràng về lộ trình học chuẩn của từng ngành, gồm số tín chỉ cần tích luỹ, học phần bắt buộc, học phần tự chọn, thời gian thực tập, làm đồ án tốt nghiệp. Cố vấn học tập đóng vai trò đồng hành xuyên suốt để hỗ trợ và tư vấn sinh viên có kế hoạch học tập phù hợp với năng lực cá nhân.
Nhà trường cũng triển khai nhiều biện pháp hỗ trợ như tư vấn học vụ, mở lớp học bù hoặc lớp học phần tương đương,… Lịch thực tập hay thực hiện đồ án, khoá luận tốt nghiệp cũng được bố trí thời gian linh hoạt, hợp lý để sinh viên có thể cân đối giữa học tập và đi làm tích luỹ kinh nghiệm.
Như vậy, sinh viên không chỉ được định hướng rõ ràng ngay từ đầu mà còn được đồng hành trong suốt quá trình học để từng bước đảm bảo tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp đúng tiến độ cũng như đạt hiệu quả đào tạo.
Để có thể tốt nghiệp đúng hạn, sinh viên cần nắm rõ khung chương trình đào tạo, chuẩn đầu ra của ngành, từ đó chủ động xây dựng lộ trình học tập cá nhân cụ thể ngay từ năm đầu tiên. Các em nên phân bổ số tín chỉ cân đối giữa các học kỳ, tránh dồn quá nhiều môn vào cùng một giai đoạn dẫn đến quá tải và ảnh hưởng kết quả học tập, đồng thời theo dõi sát tiến độ học của bản thân để kịp thời điều chỉnh khi gặp khó khăn. Ngoài việc hoàn thành các tín chỉ tích luỹ, sinh viên cũng nên lên kế hoạch hoàn thành chứng chỉ đầu ra ngoại ngữ, tin học từ sớm thay vì đợi đến năm cuối mới bắt đầu.
Để nâng cao tỷ lệ sinh viên đạt chuẩn đầu ra ngoại ngữ đúng lộ trình, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà trường và sinh viên. Như tại trường, ngay từ học kỳ đầu tiên, bộ phận đào tạo đã phổ biến chi tiết những yêu cầu đầu ra, trong đó có yêu cầu về ngoại ngữ để sinh viên nắm và có sự chuẩn bị về việc học, thi các chứng chỉ ngoại ngữ từ sớm. Đội ngũ cố vấn học tập, giáo vụ, thư ký khoa liên tục nhắc nhở sinh viên về vấn đề chuẩn bị cho ngoại ngữ đầu ra; trong chương trình học có triển khai các môn chuyên ngành giảng dạy bằng tiếng Anh. Trung tâm Tin học - Ngoại ngữ - Kỹ năng của trường cũng cung cấp các khóa học tiếng Anh và tổ chức thi ngoại ngữ cho sinh viên có nhu cầu.
Bên cạnh đó, tại các Khoa/Viện thường xuyên phối hợp với các trung tâm đào tạo ngoại ngữ để triển khai các buổi hội thảo chuyên đề, workshop, seminar, cuộc thi học thuật về kinh nghiệm học ngoại ngữ, các phương pháp và chiến lược cụ thể để nâng cao trình độ tiếng Anh cho sinh viên. Trường có không gian giao lưu quốc tế (lễ hội văn hóa đa quốc gia, tuần lễ nghiên cứu khoa học, thực hiện các dự án học thuật, giao lưu với sinh viên quốc tế đến từ đại học đối tác, tổ chức cho sinh viên tham gia các chương trình chuyển tiếp học tập ở nước ngoài,…) để sinh viên rèn luyện ngoại ngữ một cách trực quan và thú vị hơn.
“Tuy nhiên, để những định hướng hoạt động này hiệu quả thì điều quan trọng nhất vẫn là sinh viên tự nhận thức một cách đúng mực tầm quan trọng của ngoại ngữ. Các bạn nên xác định rằng học ngoại ngữ không chỉ là đáp ứng yêu cầu chuẩn đầu ra để tốt nghiệp, mà ngoại ngữ là lợi thế để đi xa hơn trên con đường sự nghiệp. Có như vậy sinh viên sẽ có thêm động lực để chủ động lên kế hoạch trau dồi phù hợp”, cô Dung chia sẻ.
Còn theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Hữu Hiếu - Hiệu trưởng Trường Đại học Bách khoa (Đại học Đà Nẵng), một trong những nguyên nhân có thể dẫn đến việc sinh viên tốt nghiệp muộn là do sinh viên đã hoàn thành chương trình đào tạo nhưng chưa đạt chuẩn ngoại ngữ đầu ra, chưa được xét tốt nghiệp làm ảnh hưởng đến tỷ lệ tốt nghiệp đúng tiến độ.
“Để nâng cao tỷ lệ sinh viên đạt chuẩn đầu ra ngoại ngữ đúng lộ trình và đáp ứng được yêu cầu của xã hội, cần có nhiều giải pháp đồng bộ từ phía nhà trường và người học.
Để giảm thiểu tình trạng vướng chuẩn đầu ra ngoại ngữ, trước mỗi khóa mới, nhà trường tiến hành kiểm tra, phân loại trình độ tiếng Anh đầu vào để xếp lớp học phù hợp với năng lực sinh viên.
Ngoài ra, nhà trường xây dựng quy định lộ trình yêu cầu sinh viên phải đạt được về trình độ ngoại ngữ trong quá trình đào tạo, tương ứng với trình độ ngoại ngữ sau mỗi năm học, gọi là “chuẩn ngoại ngữ năm học
Bên cạnh đó, hằng năm, trường tổ chức buổi đối thoại giữa lãnh đạo và sinh viên để giải đáp thắc mắc, cũng như ghi nhận ý kiến đóng góp, đề xuất của sinh viên để có những hỗ trợ kịp thời, giúp các em học tập chuyên môn và ngoại ngữ thuận lợi hơn”, thầy Hiếu chia sẻ.