Việc chia thành các hạng I, II, III từ năm 2015 đến nay đã gây ra bất cập, bất công trong trả lương, có giáo viên không làm nhiệm vụ gì nhưng lương hạng I, II khi nhiều người công tác tốt, lương hạng III,…
Khi Luật Nhà giáo có hiệu lực từ 01/01/2026 sẽ bỏ chia nhà giáo thành các hạng được nhiều nhà giáo cả nước vui mừng, phấn khởi kỳ vọng vào bảng lương mới khoa học, công bằng hơn, chấm dứt chia hạng để trả lương.
Luật Nhà giáo và dự thảo Luật Viên chức đều hướng đến không còn chia hạng, thi, xét thăng hạng
Điều 12 Luật Nhà giáo 2025 quy định về chức danh nhà giáo như sau:
Chức danh nhà giáo là tên gọi thể hiện trình độ, năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của nhà giáo trong từng cấp học, trình độ đào tạo.
Chức danh nhà giáo được xác định theo yêu cầu của hoạt động nghề nghiệp trong từng cấp học, trình độ đào tạo.
Việc bổ nhiệm, thay đổi chức danh nhà giáo được thực hiện phù hợp với cơ sở giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân.
Bên cạnh đó, việc xác định tương đương chức danh nhà giáo trong từng cấp học, trình độ đào tạo thực hiện theo quy định của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Do đó, Luật Nhà giáo đã bỏ chia hạng nhà giáo. Điều này được đồng thuận rất cao trong nhà giáo, kỳ vọng lớn sẽ có thay đổi trong cách tính lương mới.
Mới nhất, dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi) quy định việc tuyển dụng, quản lý, bố trí, sử dụng viên chức phải căn cứ vào yêu cầu của vị trí việc làm và năng lực, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ của viên chức; không thực hiện việc thi, xét thăng hạng chức danh nghề nghiệp viên chức.[1]
Luật Nhà giáo và cả dự thảo Luật Viên chức đều không còn chia hạng, thi, xét thăng hạng đối với nhà giáo nói riêng và cả viên chức nói chung (nhà giáo cũng là viên chức).
Đây là cơ sở pháp lý vô cùng quan trọng để các cơ quan chuyên môn, ban ngành nghiên cứu xây dựng bảng lương cho nhà giáo phù hợp hơn trong thời gian tới, trước mắt là từ 01/01/2026 khi Luật Nhà giáo có hiệu lực.
Giáo viên mong được hưởng lương phù hợp đừng phân chức danh
Quy định của Luật Nhà giáo bỏ chia hạng I, II, III hiện hành mà thay vào bằng các chức danh nghề nghiệp mới.
Tuy vậy, tại dự thảo mã số, bổ nhiệm xếp lương giáo viên thì dự kiến nhà giáo tuy không còn 3 hạng I, II, III nhưng lại chia thành các chức danh giáo viên, giáo viên chính, giáo viên cao cấp cũng gồm 3 bậc không có khác biệt gì so với chia hạng hay nói đúng hơn nó là biến tướng của chia hạng.
Dự kiến giáo viên hạng III chuyển sang chức danh giáo viên, giáo viên hạng II chuyển sang chức danh giáo viên chính, giáo viên hạng I chuyển sang giáo viên cao cấp thì không có sự khác biệt nào so với chia hạng hiện hành, chỉ khác tên gọi.
Mã số của giáo viên hạng I, II, III giống với mã số dự kiến mới của giáo viên, giáo viên chính, giáo viên cao cấp.
Dự thảo chuẩn nghề nghiệp nhà giáo dự kiến không dùng cụm từ xét thăng hạng mà thay bằng xét thăng tiến chức danh nghề nghiệp cũng không khác gì so với xét thăng hạng.
Như vậy, với những dự thảo mới dự kiến thực hiện từ 01/01/2026 thì lương giáo viên vẫn chia thành 3 chức danh mới giáo viên, giáo viên chính, giáo viên cao cấp không có khác biệt gì so với chia hạng hiện nay, điều này gây nhiều tâm tư trong đội ngũ nhà giáo, sẽ vẫn còn nhiều bất cập, bất hợp lý như chia hạng hiện nay.
Thực chất, việc chia chức danh giáo viên thành nhiều bậc giáo viên, giáo viên chính, giáo viên cao cấp cũng có những ưu điểm nhất định như tạo động lực để giáo viên phấn đấu được bổ nhiệm chức danh cao hơn, người được bổ nhiệm chức danh cao thì hưởng lương cao, hệ số cao hơn.
Tuy vậy, thực tế thời gian qua việc chia hạng lại nảy sinh quá nhiều bất cập, phức tạp như giáo viên cùng công tác như nhau, cùng tham gia hoạt động như nhau như họp hội, xét thi đua, nâng lương, khen thưởng, đánh giá, kỷ luật,…nhưng có người ở hạng cao, hưởng lương cao.
Có giáo viên nhiều thành tích, cống hiến thì ở hạng thấp, giáo viên không có gì tiêu biểu thì ở hạng cao.
Có giáo viên sau khi tìm đủ mọi minh chứng, văn bằng, hồ sơ để được thăng hạng I, II, sau khi được bổ nhiệm hạng cao thì không phấn đấu nữa, vì không có chế tài nào khi giáo viên hạng I, II không hoàn thành nhiệm vụ bị xuống hạng thấp hơn.
Việc chia hạng cũng nảy sinh một số bất cập như hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng và những người có nhiều thành tích như bằng khen, danh hiệu chiến sĩ thi đua cơ sở,… thường được ưu tiên khi bổ nhiệm hạng cao.
Tuy vậy, những người này đã được hưởng phụ cấp chức vụ, khi thực hiện tốt nhiệm vụ thì được khen thưởng bằng tiền hoặc hiện vật với các danh hiệu thi đua, được xem xét nâng lương trước hạn, được thưởng theo Nghị định 73/2024/NĐ-CP cao hơn, được chi thu nhập tăng thêm cao hơn,…nếu ưu tiên họ xếp lương hạng cao, lương cao, có thể trùng chế độ được hưởng cho cùng một thành tích đạt được, chưa công bằng với giáo viên khác.
Chính sách lương là chính sách vô cùng quan trọng để tạo mối quan hệ đoàn kết nội bộ, bảng lương công bằng, khoa học sẽ thúc đẩy mọi người cũng phấn đấu, cố gắng công tác, ngược lại sẽ gây bất mãn, mất động lực phấn đấu,…
Người viết cho rằng, việc trả lương nhà giáo nên sớm được nghiên cứu để phù hợp hơn, tránh từ 3 hạng I, II, III thành 3 chức danh mới giáo viên, giáo viên chính, giáo viên cao cấp không khác gì chia hạng.
Nếu chia thành giáo viên, giáo viên chính, giáo viên cao cấp, phụ huynh ai cũng muốn con mình học với giáo viên cao cấp mà không muốn học với chức danh giáo viên, dù thực chất 2 người công việc như nhau, có giáo viên dạy tốt hơn giáo viên cao cấp.
Giáo viên ở mỗi cấp học nên được hưởng lương như nhau, chỉ chia theo vị trí việc làm, giáo viên nào được bổ nhiệm làm hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng, tổ phó, tổng phụ trách,… thì được hưởng lương theo vị trí được bổ nhiệm, giáo viên khi thôi không giữ chức vụ, nhiệm vụ thì thôi hưởng là cách chi trả lương công bằng, phù hợp nhất, đúng tinh thần Nghị quyết 27 của Trung ương.
Giáo viên nào công tác tốt, có thành tích thì được khen thưởng riêng theo các quy định của Luật Thi đua, khen thưởng và theo quy chế chi tiêu nội bộ của đơn vị.
Tài liệu tham khảo:
[1] https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/de-xuat-khong-to-chuc-thi-tuyen-xet-thang-hang-vien-chuc-tuyen-dung-su-dung-quan-ly-vien-chuc-theo-vi-tri-viec-lam
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.