Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh đã công bố đề thi tham khảo kì thi tuyển sinh 10 năm 2026.
Người viết là giáo viên trung học phổ thông có đôi điều cùng chia sẻ với học sinh lớp 9, giúp các em có định hướng ôn tập tốt với đề thi tham khảo này.
Đề tham khảo môn Ngữ văn tuyển sinh lớp 10 Thành phố Hồ Chí Minh năm 2026 cho thấy sự đổi mới rõ rệt theo định hướng của Chương trình giáo dục phổ thông 2018.
Theo đó, đề được xây dựng theo một chủ đề thống nhất, không tách rời mà gắn kết xuyên suốt phần đọc hiểu và viết.
Đề không thiên về kiểm tra ghi nhớ kiến thức máy móc mà hướng đến đánh giá năng lực đọc hiểu, tư duy và diễn đạt của học sinh.
Mỗi câu hỏi đều đòi hỏi người học phải có khả năng đọc hiểu theo các mức độ, cảm thụ được giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản, đồng thời biết vận dụng linh hoạt kiến thức vào thực tế.
Thứ nhất, phần Đọc hiểu và nghị luận văn học sử dụng ngữ liệu truyện ngắn “Cuộc phiêu lưu của những con chữ” của tác giả Trần Hoài Dương.
Câu chuyện kể về hành trình của chữ “tôi” – một con chữ nhỏ bé, luôn cảm thấy chật chội, gò bó và bị xem thường trong cuốn Sách Ước.
“Tôi” khao khát được thoát khỏi trang sách để sống tự do, được tự thể hiện và khẳng định giá trị của bản thân. Khi có cơ hội, “tôi” quyết định rời khỏi cuốn sách, bắt đầu một cuộc phiêu lưu giữa thế giới rộng lớn.
Tuy nhiên, ngoài trang sách, “tôi” nhận ra rằng mình bị lạc lõng, cô đơn, không ai hiểu, không ai cần đến. Lúc đó, “tôi” mới thấm thía rằng chỉ khi sống trong cuốn Sách Ước, giữa những con chữ khác, “Tôi” mới thực sự có ý nghĩa và giá trị.
Cuối cùng, “tôi” hiểu ra rằng mỗi cá nhân chỉ có thể tồn tại và tỏa sáng khi hòa nhập, gắn bó với cộng đồng, giống như một con chữ chỉ có thể góp phần tạo nên ý nghĩa khi nằm trong một từ, một câu, một trang sách.
Có thể nhận thấy, câu chuyện gần gũi với tuổi 15 – lứa tuổi đang hình thành cái “tôi”, muốn khẳng định bản thân và khám phá thế giới, nên dễ đồng cảm với hành trình của chữ “tôi”.
Qua câu chuyện, học sinh biết trân trọng tập thể, hiểu rằng giá trị cá nhân chỉ thực sự tỏa sáng khi hòa hợp và đóng góp cho cộng đồng.
Từ nội dung câu chuyện, các câu hỏi đọc hiểu được thiết kế theo nhiều cấp độ: nhận biết, thông hiểu và vận dụng.
Cụ thể, câu a hỏi về ước muốn và hành động của nhân vật “tôi”, qua đó học sinh hiểu nội dung chính và ý nghĩa của câu chuyện.
Câu b rèn kỹ năng đọc hiểu, suy luận khi yêu cầu học sinh phân tích chi tiết thể hiện sự cô đơn, khác biệt của nhân vật “tôi” và nhận ra sự thay đổi trong nhận thức khi hiểu ra giá trị của việc sống hòa hợp với tập thể.
Câu c khuyến khích học sinh liên hệ bản thân, nêu cảm nhận hoặc bài học rút ra từ câu chuyện về việc biết hòa nhập, trân trọng tập thể và khẳng định cái “tôi” đúng cách.
Đối với câu d, học sinh viết một đoạn văn ngắn nêu suy nghĩ hoặc cảm nhận về ý nghĩa câu chuyện, qua đó rèn khả năng diễn đạt và bộc lộ quan điểm cá nhân.
Thứ hai, câu nghị luận văn học yêu cầu học sinh viết đoạn khoảng 200 chữ, phân tích nội dung chủ đề hoặc những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của văn bản.
Đây là phần đòi hỏi học sinh vận dụng kiến thức về đặc trưng của thể loại truyện ngắn, như ngôi kể, nhân vật, cốt truyện, nghệ thuật,...
- Đề yêu cầu phân tích nội dung chủ đề: Tập trung làm rõ ý nghĩa tư tưởng, thông điệp, cảm xúc, bài học mà tác phẩm gửi gắm.
- Đề yêu cầu phân tích nghệ thuật: Làm nổi bật biện pháp nghệ thuật, cách kể chuyện, hình ảnh, ngôn ngữ, giọng điệu… và hiệu quả của chúng trong việc thể hiện chủ đề.
Sau khi xác định được vấn đề cần nghị luận, học sinh nên viết theo hướng tổng hợp để đoạn văn được chặt chẽ.
Mở đoạn (1–2 câu) giới thiệu ngắn gọn tên tác phẩm, tác giả, nội dung hoặc nghệ thuật cần phân tích; thân đoạn (5–7 câu) trình bày, phân tích rõ vấn đề (chủ đề hoặc nghệ thuật), dẫn chứng cụ thể từ văn bản (câu, chi tiết, hình ảnh tiêu biểu); kết đoạn (1–2 câu) khái quát giá trị của nội dung hoặc nghệ thuật vừa phân tích.
Thứ ba, phần Đọc hiểu văn bản thông tin và nghị luận xã hội mở rộng sang lĩnh vực đời sống. Ngữ liệu được trích từ bài viết của Thông tấn xã Việt Nam nhân Ngày Quốc tế Đa dạng Sinh học năm 2025, đề cập đến vai trò của con người trong việc bảo vệ thiên nhiên.
Câu hỏi đọc hiểu yêu cầu phân tích tác dụng của hình ảnh trong văn bản. Dạng câu này đòi hỏi học sinh biết lý giải vai trò biểu đạt của hình ảnh trong việc truyền tải thông tin và cảm xúc đến độc giả.
Thứ tư, câu nghị luận xã hội đưa ra hai hướng lựa chọn: 1) Thái độ của con người khi coi mình là trung tâm trong mối quan hệ với người khác. 2) Thái độ của con người khi xem mình là quan trọng nhất trong mối quan hệ với tự nhiên.
Cả hai câu hỏi đều hướng người học đến thông điệp nhân văn: sống hài hòa, biết lắng nghe và tôn trọng những giá trị chung. Đây là dạng đề mở, khuyến khích học sinh thể hiện suy nghĩ riêng, có lập luận, bằng chứng và cảm xúc chân thật.
Để làm tốt câu hỏi này, học sinh cần lưu ý: 1) Đọc kỹ đề để xác định rõ yêu cầu; 2) Xác định hệ thống luận điểm rõ ràng; 3) Trình bày mạch lạc, có cảm xúc, bằng chứng phù hợp, ngắn gọn, đúng trọng tâm; 4) Bố cục đầy đủ, rõ ràng theo; 5) Đảm bảo chính tả, ngữ pháp.
Nhìn chung, đề tham khảo thi tuyển sinh 10 môn Ngữ văn năm 2026 của Thành phố Hồ Chí Minh cho thấy rõ định hướng: ra đề thi theo chủ đề thống nhất, nội dung phủ rộng, gắn với đặc trưng thể loại và đòi hỏi năng lực vận dụng thực tế của học sinh.
Để đạt kết quả cao, học sinh cần nắm chắc kiến thức toàn Chương trình Ngữ văn 9 và một số phạm vi kiến thức có liên quan ở các lớp dưới; hiểu rõ nội dung và nghệ thuật của văn bản; đồng thời rèn kỹ năng đọc hiểu, viết đoạn, viết bài và trình bày.
Với môn Ngữ văn, mỗi bài làm không chỉ là một bài kiểm thi, mà còn là cơ hội để học sinh bộc lộ quan điểm và thể hiện trách nhiệm của mình với thế giới xung quanh.
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.