Theo mô hình tổ chức của các trường trung học cơ sở, trung học phổ thông công lập hiện nay thì mỗi trường đều có các tổ chuyên môn. Tổ chuyên môn này có thể chia theo môn học hoặc có thể ghép một số môn học thành tổ chuyên môn ghép. Mỗi tổ chuyên môn sẽ có tổ trưởng, nếu số lượng giáo viên nhiều sẽ có thêm 1 tổ phó chuyên môn.
Các tổ chuyên môn có nhiều nhiệm vụ khác nhau nhưng quan trọng nhất là giúp nhà trường nâng cao chất lượng dạy học, bồi dưỡng đội ngũ và thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ giáo dục tại đơn vị.
Khi thành lập các tổ chuyên môn sẽ có họp hành, sinh hoạt chuyên môn định kỳ, thông qua các cuộc họp chuyên môn, các thành viên trong tổ sẽ có những chia sẻ, đóng góp, học hỏi lẫn nhau trong công việc. Tuy nhiên, có những tổ chuyên môn, trường học ít xem trọng việc sinh hoạt tổ chuyên môn. Từ đó, dẫn đến việc khó khăn cho giáo viên trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.
Tổ chuyên môn ở các trường trung học cơ sở, trung học phổ thông được tổ chức và hoạt động ra sao?
Theo hướng dẫn tại khoản 1, Điều 14, Thông tư 32/2020/TT-BGDĐT, Điều lệ trường trung học cơ sở, trường trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học quy định về tổ chuyên môn như sau:
“Cán bộ quản lý, giáo viên, viên chức làm công tác thư viện, thiết bị giáo dục, cán bộ làm công tác tư vấn cho học sinh của nhà trường được tổ chức thành các tổ chuyên môn. Tổ chuyên môn có tổ trưởng, nếu có từ 7 thành viên trở lên thì có tổ phó. Tổ trưởng, tổ phó tổ chuyên môn do hiệu trưởng bổ nhiệm, chịu sự quản lý, chỉ đạo của hiệu trưởng”.
Như vậy, tổ chuyên môn ở trường trung học cơ sở, trung học phổ thông có tổ trưởng, tổ phó tổ chuyên môn do hiệu trưởng bổ nhiệm và những thành viên này chịu sự quản lý, chỉ đạo của hiệu trưởng.
Tại khoản 2, Điều 14, Thông tư 32/2020/TT-BGDĐT hướng dẫn tổ chuyên môn có những nhiệm vụ sau: “Chủ động xây dựng kế hoạch dạy học và giáo dục theo chương trình môn học, hoạt động giáo dục thuộc chuyên môn phụ trách theo tuần, tháng, học kỳ, năm học; phối hợp với các tổ chuyên môn khác xây dựng kế hoạch giáo dục của nhà trường;
Đề xuất lựa chọn sách giáo khoa, xuất bản phẩm tham khảo để sử dụng trong nhà trường theo quy định của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo; Thực hiện kế hoạch giáo dục của tổ chuyên môn theo kế hoạch giáo dục của nhà trường đã được hội đồng trường phê duyệt;
Tham gia đánh giá, xếp loại giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên cơ sở giáo dục phổ thông theo quy định của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo; Tham gia bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ theo kế hoạch của tổ chuyên môn và của nhà trường; Thực hiện các nhiệm vụ khác do hiệu trưởng phân công”.
Tại khoản 3, Điều 14, Thông tư 32/2020/TT-BGDĐT hướng dẫn: “Tổ chuyên môn tổ chức sinh hoạt chuyên môn ít nhất 01 lần trong 02 tuần và có thể họp đột xuất theo yêu cầu công việc hoặc khi hiệu trưởng yêu cầu.
Tổ chuyên môn hoạt động theo nguyên tắc dân chủ, tôn trọng, chia sẻ, học tập, giúp đỡ lẫn nhau giữa các thành viên để phát triển năng lực chuyên môn” .
Như vậy, tổ chuyên môn ở nhà trường sẽ tổ chức sinh hoạt chuyên môn ít nhất 01 lần trong 02 tuần (1 tháng 2 lần) và có thể họp đột xuất theo yêu cầu công việc hoặc khi hiệu trưởng yêu cầu.
Tuy nhiên, việc họp tổ chuyên môn hiện nay ở một số nhà trường còn nặng hình thức về hành chính, việc thảo luận cho chuyên môn còn ít. Thậm chí có những tổ chuyên môn rất ít họp tổ chuyên môn theo quy định.
Vì sao sinh hoạt tổ chuyên môn ở các nhà trường rất quan trọng
Mấy hôm trước, một đồng nghiệp ở đơn vị khác nhắn tin cho tôi hỏi về nội dung cuộc họp mà hội đồng cốt cán cấp tỉnh triển khai nhiệm năm học cho các tổ trưởng chuyên môn trong toàn tỉnh được tổ chức vào cuối tháng 10 vừa qua.
Giáo viên này cho biết, tổ chuyên môn của em từ đầu năm đến nay chưa hề họp tổ chuyên môn nên không nắm được thông tin chuyên môn từ hội đồng cốt cán. Nhiều điều cần tháo gỡ về chuyên môn nhưng gặp khó khăn.
Khi thấy đồng nghiệp chia sẻ về nội dung từ đầu năm học đến nay đã được 8 tuần thực học mà tổ chuyên môn chưa họp lần nào khiến bản thân người viết bài băn khoăn.
Tìm hiểu thêm một số đơn vị, chúng tôi được biết một số tổ chuyên môn cũng rất ít sinh hoạt chuyên môn, một số tổ đối phó bằng cách làm biên bản họp tổ chuyên môn khống để đối phó với kiểm tra của cấp trên.
Thực ra, sinh hoạt tổ chuyên môn rất quan trọng trong hoạt động của mỗi nhà trường, đặc biệt ở bậc trung học cơ sở và trung học phổ thông trong giai đoạn mà ngành đang triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2018 và thường có những thay đổi trong chỉ đạo, điều hành ở từng môn học.
Việc tổ chức sinh hoạt tổ chuyên môn là dịp để giáo viên cùng nhau trao đổi, học hỏi, chia sẻ kinh nghiệm giảng dạy, ra đề kiểm tra, đổi mới phương pháp dạy học, thống nhất nội dung kiểm tra, đánh giá định kỳ.
Từ những buổi sinh hoạt chuyên môn sẽ giúp giáo viên cập nhật kiến thức mới và hiểu sâu hơn về định hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh.
Bên cạnh đó, tổ chuyên môn thống nhất nội dung và kế hoạch giảng dạy cho bộ môn của mình. Chẳng hạn, trước mỗi lần kiểm tra giữa kỳ, cuối kỳ, giáo viên trong tổ sẽ thống nhất được đơn vị kiến thức kiểm tra, thống nhất được ma trận đề trong từng khối. Từ đó sẽ giúp cho giáo viên ôn tập cho học sinh được hiệu quả hơn.
Đồng thời, những buổi sinh hoạt chuyên môn cũng là một hình thức bồi dưỡng tại chỗ, giúp giáo viên rèn kỹ năng sư phạm, phát triển năng lực tự học, tự nghiên cứu.
Khi sinh hoạt chuyên đề, giáo viên có cơ hội thực hành đổi mới phương pháp, dự giờ, phân tích bài học (nghiên cứu bài học) một cách kĩ lưỡng, thấu đáo hơn.
Đặc biệt, thông qua các buổi sinh hoạt chuyên môn sẽ giúp cho giáo viên gắn kết, tăng cường tinh thần đoàn kết, hợp tác giữa các giáo viên trong tổ. Những giáo viên trẻ có thể học hỏi, hỗ trợ bởi những đồng nghiệp có kinh nghiệm.
Vì thế, việc sinh hoạt tổ chuyên môn ở các nhà trường rất quan trọng và không thể xem nhẹ. Nếu được tổ chức khoa học, thiết thực và có chiều sâu, đây sẽ là động lực chính giúp nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường.
Tổ trưởng, tổ phó chuyên môn phải là người kiến tạo trong sinh hoạt tổ chuyên môn
Để những buổi sinh hoạt chuyên môn có chiều sâu, hiệu quả, đòi hỏi mỗi tổ trưởng và tổ phó chuyên môn phải đóng vai trò “người kiến tạo” trong sinh hoạt tổ chuyên môn.
Thứ nhất: “người kiến tạo” không chỉ là người điều hành, quản lý hành chính, mà còn là người tạo ra môi trường học tập, trao đổi chuyên môn tích cực trong tổ. Họ giúp các thành viên phát huy năng lực, chia sẻ kinh nghiệm, cùng nhau đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá.
Thứ hai: “kiến tạo” trong sinh hoạt chuyên môn là tổ trưởng, tổ phó phải biết lựa chọn nội dung sinh hoạt thiết thực, gắn với nhu cầu thực tiễn của giáo viên (như dạy học theo chủ đề, xây dựng ma trận đề, đổi mới kiểm tra đánh giá, hướng dẫn học sinh năng lực).
Thứ ba: để tránh hình thức, hành chính hóa buổi họp thì tổ trưởng, tổ phó chuyên môn cần tổ chức sinh hoạt theo hướng mở- tương tác- chia sẻ, khuyến khích thảo luận, nghiên cứu bài học, dự giờ – rút kinh nghiệm. Ứng dụng công nghệ, video bài dạy minh họa, phiếu góp ý… giúp buổi sinh hoạt sinh động, hiệu quả.
Thứ tư: tổ trưởng, tổ phó chuyên môn cần xây dựng văn hóa học hỏi lẫn nhau, không phê phán cá nhân mà hướng tới cùng tiến bộ. Tạo động lực cho giáo viên đổi mới, khuyến khích sáng kiến, đề tài nghiên cứu, viết chuyên đề.
Thứ năm: tổ trưởng, tổ phó chuyên môn là người định hướng lâu dài cho tổ về năng lực đội ngũ, chất lượng học sinh, và tinh thần hợp tác. Chủ động kết nối với Ban giám hiệu, các tổ khác, hoặc tham gia cụm chuyên môn để mở rộng cơ hội học hỏi.
Từ đó, giúp nâng cao chất lượng chuyên môn thực chất, không chạy theo hình thức. Góp phần phát triển năng lực nghề nghiệp của giáo viên, hướng đến người học. Tạo môi trường làm việc tích cực, đoàn kết, sáng tạo, là nền tảng cho đổi mới giáo dục.
Vì thế, tổ trưởng và tổ phó chuyên môn cần là "người kiến tạo" khi họ biết truyền cảm hứng, dẫn dắt sự đổi mới và phát triển năng lực của tổ, chứ không chỉ dừng ở việc quản lý, báo cáo để thực sự là “linh hồn” của tổ chuyên môn.
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.