Nếu như trước đây, khi thực hiện Chương trình 2006, trường không có giáo viên về hưu, nghỉ bệnh dài ngày, nghỉ hậu sản thì mỗi học kỳ mới thay phải thay đổi thời khóa biểu một lần. Việc cố định thời khóa biểu sẽ giúp cho giáo viên chủ động bố trí công việc của mình và học sinh không phải ghi chép hằng tuần, các em thuộc được thời khóa biểu.
Nhưng, kể từ khi thực hiện Chương trình 2018, thời khóa biểu trường tôi thay đổi khá nhiều. Mỗi tuần thay một thời khóa biểu khác nhau. Nhiều khi thời khóa biểu chính khóa bố trí không hết phải xếp trái buổi. Vì thế, giáo viên, học sinh liên tục phải cập nhật thời khóa biểu hằng tuần. Tổ trưởng, phó hiệu trưởng chuyên môn thì liên tục phải trao đổi để sắp xếp các phân môn giảng dạy cho hợp lý.
Trong 3 cấp học phổ thông, cấp trung học cơ sở đang phức tạp và khá rối từ chương trình đến việc thực hiện- cho dù năm học 2025-2026 này đã là năm thứ 5 thực hiện Chương trình 2018.
Thời khóa biểu, chuyện nhỏ mà không nhỏ ở các trường học
Nếu so sánh cấp trung học cơ sở với cấp tiểu học và trung học phổ thông hiện nay thì chương trình môn học của cấp trung học cơ sở đang khá nhiều băn khoăn. Nếu như cấp tiểu học, trung học phổ thông chủ yếu là các môn học độc lập thì cấp trung học cơ sở đang có quá nhiều môn học tích hợp, hoặc na ná tích hợp nhưng đa số đang dạy độc lập.
Môn Khoa học tự nhiên mỗi năm có 140 tiết nhưng có 3 phân môn là Hóa học, Sinh học, Vật lý; môn Lịch sử và Địa lý có 105 tiết cũng có 2 phân môn. Môn Nghệ thuật có 70 tiết có 2 phân môn; môn Nội dung giáo dục địa phương có 35 tiết/ năm nhưng đang có 6 phân môn cùng giảng dạy.
Môn Hoạt động trải nghiệm- Hướng nghiệp ở cấp trung học cơ sở mỗi năm có 105 tiết nhưng lại phân theo quy mô trường, quy mô lớp nên mỗi trường thực hiện mỗi cách khác nhau. Có những tiết dạy tại lớp; có những tiết dạy cả khối học; có những tiết lại giao cho Tổng phụ trách Đội.
Vì thế, thời khóa biểu khá phức tạp. Những trường lớn, đông giáo viên thì tuần nào cũng phải sắp lại thời khóa biểu. Bởi, lúc thì phân môn này hết ở khối này hết, phân môn kia bắt đầu dạy; lúc thì phân môn ở khối khác hết, phân môn khác dạy…
Nhà trường phải căn cứ vào số tiết, số giáo viên hiện có để phân công hợp lý nhằm không phát sinh thừa giờ vào cuối năm học nên thay đổi thời khóa biểu là chuyện hiển nhiên. Chỉ cần 1 thay đổi nhỏ cũng bắt buộc phải sắp lại thời khóa biểu cả trường.
Việc thay đổi thời khóa biểu hằng tuần tất nhiên ảnh hưởng đến toàn bộ nhà trường. Phó hiệu trưởng chuyên môn đương nhiên phải vất vả. Cho dù sắp thời khóa biểu bằng phần mềm điện tử thì cũng phải dò kĩ từng tổ, từng giáo viên để không xảy ra sự cố, phải sắp xếp lại.
Tổ trưởng chuyên môn các tổ liên quan đến các môn tích hợp phải căn thời gian để báo cho phó hiệu trưởng chuyên môn tuần thứ mấy dạy, tuần thứ mấy hết để cắt thời khóa biểu. Cấp trung học cơ sở có 4 khối lớp mà mỗi khối mỗi giai đoạn khác nhau nên về cơ bản tổ trưởng chuyên môn cũng vất vả theo.
Giáo viên bộ môn thì gần như ngày nào đi dạy cũng phải nhìn thời khóa biểu vì mỗi tuần đều thay đổi. Việc thay đổi liên tục khiến cho nhiều thầy cô gặp khó khăn trong việc bố trí công việc của mình.
Học sinh thì cuối tuần nào cũng phải ghi thời khóa biểu do giáo viên chủ nhiệm, hoặc văn thư của nhà trường đưa xuống. Nhiều tuần phải đi học trái buổi vì có những tuần số tiết nhiều sắp một buổi không hết, mỗi buổi chỉ có thể sắp 5 tiết học là tối đa.
Những em tham gia ôn thi học sinh giỏi cũng gặp khó khăn vì thay đổi thời gian liên tục. Thầy cô bồi dưỡng phải né những buổi không có tiết dạy mới có thể ôn được. Nhưng thầy cô né được thì học sinh lại vướng học trái buổi, vướng lịch học thể dục, hoặc lịch học thêm ngoài nhà trường. Vì thế, các em học được lớp này phải bỏ lớp học khác. Nếu tham gia ôn thi thì bắt buộc phải bỏ môn học khác và giáo viên phải ghi vắng vào sổ đầu bài.
Nhìn chung, việc thay đổi thời khóa biểu ảnh hưởng đến toàn bộ giáo viên, học sinh trong nhà trường. Gần 5 năm học trôi qua, đã và đang xảy ra nhiều bất cập và rất khó có giải phải phù hợp nếu vẫn duy trì chương trình môn học như hiện nay.
Không thể để tuần nào cũng thay đổi thời khóa biểu
Thực ra, giải pháp đối với cấp trung học cơ sở không thể đến từ phía nhà trường hay ngành giáo dục ở các địa phương vì nhà trường, các sở giáo dục phải căn cứ vào chương trình mỗi môn học, cách bố trí mỗi chủ đề của mỗi phân môn, số tiết biên chế cho từng phân môn, từng môn học và số lượng giáo viên hiện có để bố trí từng thời điểm cho phù hợp.
Thực tế, bây giờ, nhiều môn học tích hợp nhưng đa số các trường đang bố trí dạy theo đơn môn vì điều này được Bộ cho phép theo hướng dẫn của Công văn số 5636/BGDĐT-GDTrH, ngày 10/10/2023.
Việc dạy một số môn học tích hợp hiệu quả ra sao cũng chưa có đánh giá cụ thể nhưng sự rối rắm cho cả giáo viên và học sinh là có thật. Không thể để 1 môn học như môn Nội dung giáo dục địa phương chỉ có 35 tiết mà có 6 giáo viên cùng giảng dạy, đánh giá, nhận xét kết quả học tập cho học trò.
Hơn nữa, thi học sinh giỏi, thi môn chuyên vào cấp trung học phổ thông thì cũng đang được bố trí theo phân môn, chỉ có một tỉ lệ rất nhỏ kiến thức chung, thậm chí có địa phương hướng dẫn thi học sinh giỏi các môn tích hợp không có kiến thức chung của môn tích hợp mà chỉ có kiến thức của từng phân môn.
Vì vậy, theo người viết, Bộ Giáo dục và Đào tạo nên có đánh giá chi tiết về các môn tích hợp để có thể có giải pháp phù hợp hơn.
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.