Ở nhiều nước, bác sĩ nội trú được xem như nhân sự chính thức của bệnh viện và được trả lương trong quá trình đào tạo. Ngược lại, tại Việt Nam, phần lớn bác sĩ nội trú hiện vẫn phải tự chi trả học phí, với mức từ vài chục đến hàng trăm triệu đồng mỗi năm.
Chính thực tế này làm dấy lên nhiều ý kiến cho rằng việc thu học phí đối với bác sĩ nội trú là chưa thỏa đáng, cần được thay thế bằng cơ chế hỗ trợ và đãi ngộ tương xứng, phản ánh đúng giá trị và đóng góp của đội ngũ đặc thù này.
Bên cạnh đó, Nghị quyết 72-NQ/TW ngày 9/9/2025 của Bộ Chính trị về các giải pháp đột phá nhằm bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân cũng đặt trọng tâm vào nhiệm vụ tăng cường hợp tác, hội nhập quốc tế trong đào tạo nhân lực y tế.
Vì vậy, nhiều chuyên gia và cán bộ trường học cho rằng bác sĩ nội trú vừa học vừa làm, trực tiếp khám chữa bệnh như bác sĩ tại bệnh viện nên cần được miễn học phí và hưởng hỗ trợ tương xứng.
Miễn học phí tác động trực tiếp tới chất lượng đầu vào bác sĩ nội trú
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Nguyễn An Nghĩa - Phó phòng Đào tạo Sau Đại học, Trường Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, hiện nay, bác sĩ nội trú đang phải học tập và làm việc trong điều kiện nhiều khó khăn mang tính hệ thống.
Đây là chương trình học có cường độ cao trong hệ thống đào tạo sau đại học ngành y, đòi hỏi học viên không chỉ tham gia học thuật mà còn trực tiếp tham gia chăm sóc người bệnh, trực cấp cứu kéo dài và xử lý nhiều tình huống lâm sàng phức tạp. Khối lượng công việc và trách nhiệm của họ gần tương đương bác sĩ tập sự. Tuy nhiên, do không được xếp vào diện viên chức hay người lao động của bệnh viện, bác sĩ nội trú không được hưởng lương, phụ cấp hay các chế độ bảo hiểm như đội ngũ nhân viên y tế chính thức.
Một trở ngại khác là bác sĩ nội trú chưa được cấp chứng chỉ hành nghề khiến quá trình công nhận năng lực và cơ hội tham gia công việc chuyên môn còn hạn chế. Mặc dù các bệnh viện thực hành ghi nhận rõ sự đóng góp của lực lượng này nhưng họ vẫn không thể ký hợp đồng lao động và chi trả chế độ theo quy định pháp luật.
Điều này khiến việc hỗ trợ tài chính cho bác sĩ nội trú tại các cơ sở thực hành trên thực tế gần như không thể triển khai, dù các bệnh viện đều mong muốn chung tay đầu tư cho đội ngũ bác sĩ trẻ chất lượng cao.
“Ngoài ra, khi học bổng được gộp vào cơ cấu học phí, mức thu bắt buộc phải tăng nếu muốn duy trì nguồn hỗ trợ cho bác sĩ nội trú. Tuy nhiên, việc tăng học phí lại tạo thêm gánh nặng cho toàn bộ học viên. Ngược lại, nếu giữ học phí thấp để giảm áp lực cho người học, cơ sở đào tạo lại không đủ nguồn lực cấp học bổng. Vòng luẩn quẩn này khiến cả cơ sở đào tạo lẫn học viên lâm vào thế khó, đồng thời ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định theo đuổi chương trình nội trú của học viên.
Trong bối cảnh đó, yêu cầu một sinh viên sau 6 năm học bác sĩ đa khoa tiếp tục theo học 3 năm nội trú toàn thời gian, không có thu nhập nhưng vẫn phải đóng học phí trở thành bài toán đầy thách thức. Điều này khiến nhiều sinh viên giỏi buộc phải cân nhắc lại con đường nội trú, dù đây vốn là chương trình đào tạo đặc biệt, góp phần hình thành đội ngũ bác sĩ chuyên sâu và lãnh đạo y tế tương lai.
Việc ngày càng nhiều ứng viên e ngại dự thi bác sĩ nội trú vì gánh nặng học phí trong những năm gần đây là tín hiệu rõ ràng cho thấy các bất cập hiện hành đang đòi hỏi phải được xem xét nghiêm túc và toàn diện”, Tiến sĩ Nguyễn An Nghĩa cho hay.
Từ những khó khăn đó, theo thầy Nghĩa, miễn học phí cho bác sĩ nội trú nếu được triển khai một cách bài bản sẽ mang lại ý nghĩa hết sức quan trọng đối với chất lượng đào tạo nhân lực y tế trình độ cao.
Khi không còn phải bận tâm đến gánh nặng tài chính, sinh viên và học viên có thể dành toàn bộ thời gian cho học tập, nghiên cứu, rèn luyện kỹ năng lâm sàng và tích lũy kinh nghiệm thực tiễn - những yếu tố cốt lõi để hình thành năng lực nghề nghiệp của một bác sĩ chuyên khoa trong tương lai.
Quá trình đào tạo bác sĩ nội trú không chỉ đơn thuần là học thêm kiến thức, mà là giai đoạn người học phải “thường trú” trong môi trường bệnh viện và làm các công việc tương đương một bác sĩ thực thụ của bệnh viện như: trực cấp cứu, theo dõi bệnh nhân, tham gia phẫu thuật hoặc các thủ thuật chuyên sâu, chịu trách nhiệm trước thầy hướng dẫn và người bệnh. Để thực hiện tốt những nhiệm vụ ấy, bác sĩ nội trú cần một môi trường an tâm cả về tinh thần lẫn vật chất.
“Kinh nghiệm quốc tế đã chứng minh rõ điều này. Tại Hoa Kỳ - nơi hệ thống đào tạo bác sĩ nội trú được đánh giá là chuẩn mực, bác sĩ nội trú được xem là thành viên chính thức của hệ thống y tế và được trả lương với mức thu nhập tăng dần theo từng năm đào tạo. Đây không phải ưu đãi mà là sự thừa nhận đúng đắn vai trò của bác sĩ nội trú trong chăm sóc sức khỏe.
Nhờ đó, người học có thể toàn tâm với chuyên môn, đồng thời hệ thống y tế thu hút được sinh viên y khoa xuất sắc nhất tham gia đào tạo bác sĩ nội trú - tạo nên chuỗi giá trị bền vững trong đào tạo và sử dụng nhân lực chất lượng cao.
Vì vậy, nếu Việt Nam áp dụng chính sách miễn học phí kết hợp với việc hỗ trợ phụ cấp hợp lý, tôi tin rằng điều này không chỉ giúp bác sĩ nội trú yên tâm học tập mà còn có tác động trực tiếp đến chất lượng đầu vào của chương trình. Khi cơ chế hỗ trợ được thiết kế minh bạch, ổn định và đủ độ hấp dẫn, các sinh viên giỏi sẽ mạnh dạn lựa chọn nội trú. Đó là điều kiện tiên quyết giúp chúng ta xây dựng một đội ngũ bác sĩ giỏi chuyên môn, đáp ứng các chuẩn mực quốc tế và có khả năng đảm nhận các vị trí quan trọng trong hệ thống khám chữa bệnh của đất nước trong nhiều thập kỷ tới”, thầy Nghĩa nhận định.
Bên cạnh học phí và phụ cấp, bác sĩ nội trú thực sự cần một hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện hơn để phát huy tối đa năng lực trong quá trình đào tạo. Năm 2024, Trường Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh đã tiến hành khảo sát nội bộ đối với các học viên bác sĩ nội trú ở nhiều chuyên ngành khác nhau. Các số liệu thu thập được phản ánh rõ những khó khăn mà bác sĩ nội trú đang đối mặt trong đời sống hằng ngày.
Phần lớn học viên cho biết tổng thu nhập hằng tháng của các em rất khiêm tốn, chủ yếu dựa trên sự hỗ trợ nhỏ lẻ từ các bệnh viện thực hành hoặc nguồn lực gia đình. Nguồn hỗ trợ từ bệnh viện chỉ có thể thực hiện dưới hình thức phụ cấp không chính thức, tùy theo điều kiện ngân sách của từng đơn vị.
Vì vậy, mức hỗ trợ giữa các bệnh viện rất khác nhau, nơi có điều kiện thì hỗ trợ ở mức vừa phải, nơi khó khăn thì gần như không thể hỗ trợ và nhìn chung đều thấp hơn nhiều so với nhu cầu sinh hoạt thực tế của người học trong bối cảnh chi phí đô thị ngày càng tăng.
Kết quả khảo sát từ Trường Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh cho thấy, phần lớn học viên mong muốn được hỗ trợ chỗ ở hoặc có ký túc xá gần bệnh viện bởi việc phải di chuyển xa sau các ca trực kéo dài ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe và khả năng tiếp tục học tập. Nhiều học viên cũng bày tỏ nhu cầu được tiếp cận thêm học liệu quốc tế, tài khoản thư viện điện tử, cũng như hỗ trợ chi phí nghiên cứu và tham dự các hội nghị khoa học - những hoạt động được xem là thiết yếu đối với một chương trình đào tạo bác sĩ giỏi chuyên môn như bác sĩ nội trú.
Từ góc độ giáo dục y khoa, Tiến sĩ Nguyễn An Nghĩa nhận định, đây đều là những nhu cầu hoàn toàn chính đáng. Tại nhiều quốc gia có hệ thống đào tạo nội trú phát triển, bệnh viện và trường y xem việc bảo đảm an sinh cho bác sĩ nội trú là một cấu phần quan trọng của chất lượng đào tạo.
“Trong bối cảnh Việt Nam hiện nay, khi chưa thể áp dụng toàn bộ hệ thống hỗ trợ như quốc tế nhưng tinh thần chung vẫn rất rõ ràng: muốn đào tạo bác sĩ nội trú chất lượng cao thì cần bảo đảm cho các em một nền tảng an sinh tối thiểu, từ chỗ ở, sức khỏe tinh thần, học liệu cho đến cơ hội nghiên cứu.
Đây là những yếu tố âm thầm nhưng vô cùng quan trọng, tạo nên sức bền chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp của một bác sĩ tương lai. Do đó, Trường Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh luôn nỗ lực hoàn thiện cơ chế phối hợp với các bệnh viện thực hành, với mục tiêu tạo ra một môi trường học tập - thực hành bền vững, phù hợp điều kiện Việt Nam nhưng từng bước tiếp cận các chuẩn mực quốc tế, để mỗi bác sĩ nội trú có thể phát triển toàn diện và đóng góp lâu dài cho hệ thống y tế nước nhà”, Tiến sĩ Nguyễn An Nghĩa cho hay.
Cần rà soát để xây dựng chính sách bám sát điều kiện thực tế
Đồng quan điểm, bà Tăng Thị Ngọc Mai - Đại biểu Quốc hội khóa XIV, nguyên Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Trà Vinh (tỉnh Vĩnh Long sau sắp xếp) cho biết, việc theo học chương trình bác sĩ nội trú hiện nay đặt ra một gánh nặng tài chính không nhỏ.
Để theo học ngành y với chương trình đào tạo dài hơi, sinh viên không chỉ đóng học phí mà còn phải gánh nhiều khoản phát sinh như sinh hoạt phí, tài liệu, dụng cụ thực hành, chi phí thực tập… khiến tổng mức chi trả thực tế trở nên rất lớn. Đây là gánh nặng mà nhiều gia đình khó có thể kham nổi, tạo áp lực đáng kể trong quá trình hỗ trợ con em theo đuổi nghề y.
Trong khi đó, khi ra trường, mức thu nhập khởi điểm của các em chưa tương xứng với công sức và chi phí đã bỏ ra. Vì vậy, việc xem xét miễn hoặc giảm học phí cho sinh viên ngành y, đặc biệt là bác sĩ nội trú là rất cần thiết.
Hiện nay, học viên bác sĩ nội trú thực tập tại bệnh viện chủ yếu theo chế độ hỗ trợ hoặc không lương. Điều này tạo ra sự bất bình đẳng và làm giảm sức hút của chương trình nội trú. Không ít bác sĩ trẻ vì áp lực kinh tế đã chọn đi làm ngay để có thu nhập, thay vì tiếp tục theo học nội trú. Đây là sự mất cân đối nguồn nhân lực chất lượng cao mà ngành y rất cần. Ngoài ra, nhiều sinh viên theo học từ 7-8 năm, sau đó tiếp tục đi thực hành, học chứng chỉ hành nghề… nhưng khi ra trường lại khó xin việc hoặc thu nhập không đáp ứng được nhu cầu tối thiểu. Đây là sự lãng phí lớn đối với nguồn lực xã hội và của gia đình.
Nghị định 116/2020/NĐ-CP và Nghị quyết số 217/2025/QH15 của Quốc hội là hai chủ trương đúng đắn. Đối với ngành y - lĩnh vực đặc thù gắn trực tiếp với sức khỏe và tính mạng người dân, việc xây dựng một lộ trình hỗ trợ phù hợp giống như Nghị định 116 và Nghị quyết 217 càng trở nên cần thiết. Nếu kỳ vọng có đội ngũ thầy thuốc giỏi chuyên môn, tận tâm với nghề thì chính sách phải tạo điều kiện để họ yên tâm học tập, rèn luyện và cống hiến lâu dài.
“Chính sách cho bác sĩ nội trú cần được tiếp cận như một bài toán tổng thể, bao gồm giá trị đào tạo, phụ cấp, điều kiện thực hành, bố trí việc làm và cơ chế tiền lương. Nhiều bác sĩ mới ra trường hiện nay không đủ sống với mức thu nhập cơ bản, dẫn đến những hệ lụy tiêu cực ảnh hưởng đến đạo đức nghề nghiệp xuất phát từ việc đãi ngộ chưa tương xứng.
Vì vậy, ngành y cần phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành liên quan để xây dựng cơ chế bền vững, đồng thời lắng nghe ý kiến của những người trong cuộc. Sự tham gia của đội ngũ bác sĩ, giảng viên và bệnh viện sẽ giúp chính sách sát thực tế hơn, đồng thời đảm bảo động lực học tập và cống hiến lâu dài cho đội ngũ y tế tương lai.
Để đảm bảo nguồn nhân lực y tế bền vững, cần xây dựng một lộ trình hỗ trợ hợp lý cho sinh viên y khoa, đặc biệt là các bác sĩ nội trú. Việc giảm bớt gánh nặng học phí, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi về học tập và thực hành sẽ giúp những sinh viên giỏi, tâm huyết có cơ hội theo đuổi nghề y cống hiến lâu dài. Mặt khác, chính sách đào tạo và đãi ngộ phải đủ mạnh, đủ nhân văn và có tầm nhìn dài hạn, không chỉ dừng lại ở ngắn hạn hay mang tính hình thức.
Vấn đề này không chỉ thuộc về riêng ngành y mà còn là một phần trong chiến lược phát triển nguồn nhân lực quốc gia. Chính sách đào tạo, đãi ngộ hợp lý sẽ không chỉ nâng cao chất lượng đội ngũ y bác sĩ mà còn góp phần bảo đảm an sinh xã hội, nâng cao hiệu quả chăm sóc sức khỏe cho cộng đồng, đặc biệt trong bối cảnh các thách thức y tế hiện nay và tương lai”, bà Tăng Thị Ngọc Mai cho hay.