Theo nhiều chuyên gia trong lĩnh vực sức khỏe, để nâng cao chất lượng nhân y tế thì chỉ nên giao quyền đào tạo điều dưỡng cho các cơ sở chuyên về y dược. Bởi, đây là ngành đặc thù, liên quan trực tiếp đến sức khỏe người bệnh và đòi hỏi môi trường đào tạo chuyên biệt để bảo đảm chất lượng.
Những điều kiện cần và đủ trong đào tạo điều dưỡng
Chia sẻ với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Thạc sĩ Nguyễn Văn – Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Y tế Hà Tĩnh nhấn mạnh vai trò then chốt của đội ngũ điều dưỡng, những người tiếp xúc trực tiếp, liên tục và sát sườn nhất với người bệnh.
Theo thầy Văn, khoảng 60% công việc chăm sóc người bệnh là do điều dưỡng viên đảm nhiệm, từ đưa thuốc đúng giờ, chế độ dinh dưỡng, theo dõi tâm lý, vệ sinh đến chăm sóc tại chỗ cho các trường hợp đặc biệt. Chính vì vậy, người làm điều dưỡng buộc phải nắm chắc kiến thức y khoa và tích lũy kinh nghiệm lâm sàng vững vàng.
Thầy Văn cho biết, nhiều trường cao đẳng y dược lâu nay vẫn duy trì mô hình giảng viên sáng làm việc tại bệnh viện để hướng dẫn sinh viên thực hành, chiều về trường dạy lý thuyết. Đây là cách làm hiệu quả, giúp người học khối ngành sức khỏe nói chung và điều dưỡng nói riêng được tiếp xúc thực tế công việc của người làm y tế thường xuyên. Song song với công tác giảng dạy, giảng viên điều dưỡng tại những trường cao đẳng y tế cũng làm kiêm nhiệm trực, chăm sóc sức khỏe cho người bệnh tại bệnh viện. Do đó, họ đã có nhiều kinh nghiệm lâm sàng để truyền tải kiến thức, giúp đào tạo chuẩn về kỹ năng cho người học.
Trong khi đó, chất lượng đội ngũ giảng dạy khối ngành sức khỏe là một trong những hạn chế tại những trường đào tạo đa ngành. Theo đó, do đào tạo nhiều ngành nghề, điều kiện tiếp xúc thực tế nghề nghiệp cho những ngành nghề đặc thù như điều dưỡng ít nhiều cũng bị hạn chế, đội ngũ giảng viên tất yếu cũng thiếu nhiều kinh nghiệm lâm sàng so với các trường y dược.
Đồng tình với quan điểm trên, Thạc sĩ Điều dưỡng Lê Thị Phương – Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Y tế Quảng Trị cho rằng, đào tạo điều dưỡng chỉ nên giao cho các trường chuyên về y dược, tránh mở đào tạo tràn lan dẫn đến chất lượng không bảo đảm.
Thực tế cho thấy, các trường chuyên về y tế có nền tảng chuyên môn vững, đội ngũ giảng viên giàu kinh nghiệm nên sinh viên điều dưỡng sau tốt nghiệp từ những cơ sở này cũng thường có kiến thức, kỹ năng và năng lực hành nghề tốt hơn so với những trường đa ngành. Vì vậy, việc tập trung đào tạo điều dưỡng tại các cơ sở chuyên ngành sẽ mang lại nhiều lợi thế.
Cô Phương băn khoăn, nếu tiếp tục cho phép mở đào tạo ồ ạt ngành điều dưỡng ở các trường đa ngành, việc kiểm soát điều kiện bảo đảm như cơ sở vật chất, phòng thực hành, cơ sở thực tập lâm sàng liệu có thực sự đáp ứng yêu cầu hay không?
Nếu các yếu tố này không đạt chuẩn, chất lượng điều dưỡng viên sẽ bị ảnh hưởng, kéo theo nguy cơ tác động trực tiếp đến quyền lợi và an toàn của người bệnh khi họ tiếp xúc với đội ngũ thiếu kỹ năng hành nghề. Thực tế còn ghi nhận, một số đơn vị còn tổ chức đào tạo trực tuyến đối với nghề điều dưỡng. Trong khi đó, điều dưỡng là ngành đặc thù, đòi hỏi thực hành liên tục, không thể đào tạo online.
“Chăm sóc sức khỏe người bệnh là nhiệm vụ tối quan trọng bởi tính mạng bệnh nhân phụ thuộc vào đội ngũ y tế. Nếu người điều dưỡng được đào tạo không đúng chuẩn, thiếu kỹ năng hoặc thực hành không đủ sẽ tiềm ẩn nguy cơ gây hại cho người bệnh và ảnh hưởng đến kết quả điều trị”, cô Phương nhấn mạnh.
Theo Bác sĩ chuyên khoa II Tô Kỳ Nam – Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Y tế Đặng Thùy Trâm, giai đoạn thuộc Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, các trường cao đẳng y được xếp vào nhóm các trường nghề, sau đó mới bắt đầu có một số trường đào tạo đa ngành mở đào tạo ngành điều dưỡng.
Theo thầy Nam, hiện nay, tùy quy mô bệnh viện, một bác sĩ thường cần 3–5 điều dưỡng để triển khai kỹ thuật, thủ thuật, chăm sóc người bệnh và thực hiện y lệnh. Đây là lực lượng nòng cốt, quan trọng không chỉ hỗ trợ thể chất mà còn chăm sóc tinh thần cho bệnh nhân.
Trong chiến lược phát triển nhân lực ngành Y tế, Việt Nam vẫn thiếu hàng trăm nghìn điều dưỡng viên. Tuy số lượng còn thiếu, nhưng đào tạo phải bảo đảm chất lượng, bởi điều dưỡng là nghề liên quan trực tiếp đến tính mạng con người; chỉ một sai sót trong kỹ thuật cũng có thể gây hậu quả nghiêm trọng. Vì vậy, chất lượng đầu vào, đầu ra của sinh viên điều dưỡng mang tính quyết định để đáp ứng được nhu cầu của người bệnh và xã hội.
Đối với những ngành nghề mang tính đặc thù như điều dưỡng, tất yếu để các trường chuyên đào tạo về y dược đào tạo cũng sẽ đảm bảo chất lượng hơn so với những cơ sở đa ngành. Bởi, đặc thù của những ngành thuộc lĩnh vực sức khỏe là rất cần cơ sở y tế để đảm bảo năng lực, khả năng thực hành.
Thầy Nam phân tích, đào tạo điều dưỡng đòi hỏi chương trình, cơ sở vật chất, đội ngũ giảng viên và hệ thống thực hành phải gắn chặt với phòng khám, bệnh viện uy tín.
Hiện nay, một số trường cao đẳng y tế có bệnh viện riêng tất yếu thuận lợi trong công tác đào tạo, các trường còn lại thì bắt buộc phải liên kết chặt chẽ với các cơ sở y tế để bảo đảm sinh viên được thực hành lâm sàng, tiếp cận thực tiễn. Đây là ngành yêu cầu thời lượng thực hành lớn, và hầu hết các trường chuyên về y tế thường có hệ thống phòng thí nghiệm, mô phỏng, mô hình, phòng khám... bài bản hơn trường đa ngành. Đơn cử như trong Trường Cao đẳng Y tế Đặng Thùy Trâm, có rất nhiều cơ sở thực hành, từ phòng thí nghiệm, mô phỏng, mô hình; có 01 phòng khám trực thuộc trường; đồng thời chọn những bệnh viện có chất lượng với đa dạng chuyên khoa để sinh viên được thực hiện thực tế lâm sàng trên bệnh nhân thật.
Từ thực tế đó, thầy Nam cho rằng, nhân lực điều dưỡng nên chỉ để các trường chuyên về y dược đào tạo. Bởi, ngay cả những học phần đại cương, học phần cơ sở của những trường này cũng được thiết kế gắn với đặc thù khối ngành sức khỏe. Trong bối cảnh chuyển đổi số, các trường đào tạo chuyên biệt về sức khỏe cũng triển khai chuyển đổi số phù hợp với lĩnh vực y tế.
Đâu đó có băn khoăn về đội ngũ điều dưỡng tốt nghiệp từ trường không chuyên
Cũng theo Bác sĩ chuyên khoa II Tô Kỳ Nam, thực tế đã chỉ ra rằng, các cơ sở y tế vẫn thường có xu hướng tuyển dụng đội ngũ tốt nghiệp từ những trường chuyên ngành hơn.
Nhìn từ bức tranh tổng thể, trên thực tế, chúng ta thấy rằng, mỗi năm có không ít sinh viên điều dưỡng tốt nghiệp ra trường nhưng xã hội vẫn thiếu vì chất lượng đào tạo không đồng đều. Tùy chất lượng đào tạo, chất lượng của điều dưỡng viên đó, cơ sở y tế mới quyết định nhận hay không.
Mặt khác, thầy Nam cũng cho rằng, nếu kiểm soát tốt, đối với những trường đào tạo đa ngành nếu vẫn cho phép đào tạo những ngành đặc thù như ngành điều dưỡng, cần kiểm soát chặt chẽ về chuẩn đội ngũ giảng viên, cơ sở vật chất, phòng thực hành, thiết bị và quy trình đào tạo. Công tác tiền kiểm và hậu kiểm – từ đầu vào đến đầu ra – phải được thực hiện thực sự nghiêm túc để bảo đảm chất lượng chương trình.
Thông tin thêm, Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Y tế Hà Tĩnh cho hay, trên thực tế, nhiều đơn vị khá dè dặt khi tuyển dụng điều dưỡng tốt nghiệp từ các trường không chuyên về y dược, vì lo ngại phải đào tạo lại. Ngược lại, với sinh viên điều dưỡng tốt nghiệp từ những trường chỉ chuyên đào về khối ngành sức khỏe từ lâu như Trường Cao đẳng Y tế Hà Tĩnh, sau khi tốt nghiệp, các em thường được nhiều cơ sở y tế tiếp nhận ngay.
Thực tế, hệ thống y tế cả nước đang thiếu một lượng lớn điều dưỡng cả về số lượng lẫn chất lượng. Trong khi đó, các trường y dược đã có hàng chục năm đào tạo, đội ngũ giảng viên dày kinh nghiệm; còn nhiều trường đa ngành chỉ đảm bảo đủ giảng viên cơ hữu để mở mã ngành nhưng lực lượng giảng dạy thực hành còn hạn chế.
Bên cạnh chất lượng giảng viên, cơ sở vật chất phục vụ đào tạo của các trường đa ngành cũng khó tương đương với các trường y dược.
Không những vậy, đào tạo điều dưỡng có đặc thù khắt khe: sáng học và làm ở bệnh viện, chiều học lý thuyết, tối trực bệnh viện. Nếu học trong môi trường đa ngành, sự khác biệt dễ ảnh hưởng đến tâm lý, động lực học tập của sinh viên điều dưỡng.
“Cùng ở ký túc xá, sinh viên điều dưỡng học ngày – trực đêm, trong khi sinh viên ngành khác chỉ học ban ngày. Sự chênh lệch đó đã vô tình khiến một số em sinh viên ngành Điều dưỡng sau khi năm nhất đã nản và đổi ngành học,” thầy Văn nêu thực tế.