Theo quy định của Luật Khám bệnh, chữa bệnh, từ ngày 1/1/2027, bác sĩ tốt nghiệp sẽ không được hành nghề ngay mà phải vượt qua kỳ thi đánh giá năng lực do Hội đồng Y khoa Quốc gia tổ chức. Các chức danh khác như y sĩ, điều dưỡng, hộ sinh sẽ áp dụng từ năm 2028; kỹ thuật y, dinh dưỡng lâm sàng, cấp cứu viên ngoại viện và tâm lý lâm sàng từ năm 2029.
Theo lãnh đạo, đại diện các trường đại học đào tạo lĩnh vực sức khỏe, đây là một bước tiến trong việc đào tạo Y khoa nước nhà, phù hợp với thông lệ quốc tế, đem lại nhiều lợi ích cho cơ sở đào tạo cũng như người học.
Thi đánh giá năng lực bác sĩ trước khi hành nghề là phù hợp với thông lệ quốc tế
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Đại biểu Quốc hội, Phó Giáo sư, Tiến sĩ, Bác sĩ cao cấp Nguyễn Công Hoàng - Ủy viên Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội; Giám đốc Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên; Phó Hiệu trưởng kiêm Trưởng Bộ môn Tai Mũi Họng, Trường Đại học Y - Dược (Đại học Thái Nguyên); Phó Chủ tịch Hội Thầy thuốc trẻ Việt Nam; Chủ tịch Hội Thầy thuốc trẻ tỉnh Thái Nguyên nhận định: “Nghề y là nghề đặc thù, được tuyển chọn, đào tạo và sử dụng theo cơ chế đặc biệt. Do đó, sau khi kết thúc quá trình đào tạo tại các trường đại học, bác sĩ, y sĩ, điều dưỡng, hộ sinh… được đánh giá năng lực theo một khung chương trình thống nhất trên phạm vi toàn quốc để xác định điều kiện đủ trước khi hành nghề là hết sức cần thiết và có ý nghĩa quan trọng.
Kết quả đánh giá năng lực theo chuẩn thống nhất sẽ giải quyết những tranh luận lâu nay về chất lượng đào tạo đầu vào, đầu ra giữa các cơ sở đào tạo y khoa. Việc chuẩn hoá này giúp bảo đảm bác sĩ đạt được yêu cầu chung về kiến thức, kỹ năng và năng lực hành nghề; đồng thời tạo cơ chế kiểm định độc lập, hạn chế sự chênh lệch chất lượng giữa các trường.
Kỳ thi cũng là cơ sở để các trường rà soát phương pháp giảng dạy, kiểm tra, đánh giá, điều chỉnh nội dung chương trình, cũng như cùng trao đổi, học hỏi lẫn nhau dựa trên danh mục vấn đề lâm sàng thiết yếu và chuẩn năng lực cơ bản do Bộ Y tế ban hành; còn người học phải nghiêm túc rèn luyện để đáp ứng yêu cầu chuyên môn. Như vậy, việc bắt buộc thi đánh giá năng lực trước khi hành nghề có tác động tích cực đến chất lượng đào tạo bác sĩ tại Việt Nam.
Quan trọng hơn, hoạt động này góp phần bảo đảm an toàn cho người bệnh và nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe nhân dân”.
Đại biểu Quốc hội Nguyễn Công Hoàng cho biết, theo số liệu thống kê năm 2024 của Bộ Y tế, Việt Nam đạt tỷ lệ 14 bác sĩ trên 10.000 dân. Trong khi đó, Quyết định số 201/QĐ-TTg ngày 27/2/2024 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch mạng lưới y tế thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đặt mục tiêu: đến năm 2025 đạt 15 bác sĩ trên 10.000 dân; đến năm 2030 đạt 19 bác sĩ trên 10.000 dân; và đến năm 2050 phấn đấu đạt 35 bác sĩ trên 10.000 dân. Từ thực tế đó, việc mở rộng đào tạo bác sĩ y khoa là cần thiết, song phải bảo đảm chất lượng đồng đều giữa các cơ sở đào tạo.
Mặt khác, việc bác sĩ sau khi tốt nghiệp muốn được cấp chứng chỉ hành nghề phải vượt qua kỳ thi đánh giá năng lực do Hội đồng Y khoa Quốc gia tổ chức sẽ góp phần thúc đẩy quá trình hội nhập quốc tế của y tế nước nhà.
“Trên thế giới, nhiều quốc gia tiên tiến và hầu hết các nước trong khu vực ASEAN (như Campuchia, Lào, Singapore, Thái Lan...) đã tổ chức kỳ thi quốc gia để cấp chứng chỉ hành nghề y, trong khi Việt Nam chưa triển khai. Thực tế này gây khó khăn cho việc công nhận văn bằng, chứng chỉ giữa các quốc gia, hạn chế cơ hội cho bác sĩ Việt Nam hành nghề ở nước ngoài và ngược lại.
Kỳ thi quốc gia này có yêu cầu khắt khe về tính thống nhất, bảo mật, công khai, minh bạch, thuận tiện và công bằng, đồng thời phải đánh giá được năng lực thực hành nghề nghiệp. Để đánh giá chính xác năng lực thực hành, cần lồng ghép phần thi kỹ năng lâm sàng, tuy nhiên, để tích hợp nội dung này vào kỳ thi rất khó. Theo chia sẻ của Chủ tịch Hội đồng Khảo thí - Viện Khảo thí cấp phép hành nghề Y Hàn Quốc, quốc gia có hệ thống đánh giá năng lực hành nghề y hàng đầu tại châu Á, kỳ thi này lần đầu tổ chức năm 1952 và phải đến năm 2009 mới kết hợp được thi lý thuyết kết hợp với kỹ năng.
Như vậy, Việt Nam cần một lộ trình khoảng 10 năm để tổ chức kỳ thi đánh giá năng lực bác sĩ kết hợp giữa lý thuyết và kỹ năng.
Trong giai đoạn hiện nay, phương án phù hợp là tổ chức thi theo hình thức trắc nghiệm với bộ câu hỏi chất lượng, xây dựng dưới dạng tình huống lâm sàng nhằm đánh giá năng lực chẩn đoán và xử trí. Bộ câu hỏi cần được rà soát kỹ lưỡng, bảo đảm độ tin cậy và giá trị đánh giá để bảo đảm chất lượng kỳ thi”, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Công Hoàng chia sẻ.
Đồng tình với quan điểm trên, Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Thái Nghĩa - Giám đốc Trung tâm Huấn luyện Kỹ năng Tiền lâm sàng, Trường Đại học Kỹ thuật Y - Dược Đà Nẵng bày tỏ quan điểm, hành nghề bác sĩ liên quan trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng của người dân, do đó việc có kỳ thi đánh giá năng lực do Hội đồng Y khoa Quốc gia tổ chức là cần thiết để nâng cao chất lượng đào tạo và xác định năng lực thực sự của người làm bác sĩ, y sĩ, điều dưỡng, hộ sinh…
Theo Nghị định số 96/2023/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Khám bệnh, chữa bệnh quy định thời gian thực hành khám bệnh, chữa bệnh đối với chức danh bác sĩ là 12 tháng. Như vậy, sinh viên tốt nghiệp cơ sở đào tạo Y khoa sau khi hoàn thành thời gian học việc theo quy định và được cơ sở thực hành xác nhận, kèm theo bằng tốt nghiệp và một số thủ tục khác, Sở Y tế địa phương sẽ cấp giấy phép hành nghề.
Hiện nay, nước ta có nhiều cơ sở đào tạo Y khoa, chất lượng đào tạo giữa các trường cũng chưa đồng đều do khác biệt về đầu vào, chương trình, phương pháp giảng dạy và đánh giá. Vì vậy, rất cần một kỳ thi chung để đánh giá năng lực đội ngũ làm nghề y.
Việc tổ chức kỳ thi đánh giá năng lực quốc gia sẽ giúp chuẩn hóa chất lượng đầu ra, đảm bảo bác sĩ tốt nghiệp từ các cơ sở giáo dục khác nhau đều đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp. Đồng thời, kỳ thi cũng tạo động lực buộc các trường y phải xem xét chương trình đào tạo có đáp ứng được chuẩn năng lực để sinh viên sau khi tốt nghiệp vượt qua kỳ thi hay không; từ đó điều chỉnh chương trình nhằm nâng cao chất lượng, phù hợp với xu thế chung của thế giới.
Bên cạnh đó, đội ngũ giảng viên sẽ chủ động điều chỉnh phương pháp giảng dạy theo hướng hiệu quả hơn, sát với chuẩn nghề nghiệp. Về phía sinh viên, kỳ thi tạo động lực thay đổi cách học, chú trọng hơn vào kỹ năng nghề và nghiên cứu.
Như vậy, kỳ thi đánh giá năng lực do Hội đồng Y khoa Quốc gia tổ chức góp phần thúc đẩy cả hệ thống đào tạo, từ nhà trường, giảng viên đến sinh viên đổi mới theo hướng tích cực, đảm bảo chuẩn đầu ra và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế.
Hình thức thi trắc nghiệm trên máy tính là phù hợp trong giai đoạn đầu tổ chức kỳ thi
Về hình thức thi, phương án được đề xuất là xây dựng bộ công cụ đánh giá năng lực dựa trên ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm, tổ chức thi trên máy tính với sự hỗ trợ của công nghệ. Theo đánh giá của Giám đốc Trung tâm Huấn luyện Kỹ năng Tiền lâm sàng, Trường Đại học Kỹ thuật Y - Dược Đà Nẵng, các kỳ thi muốn đảm bảo công bằng và độ tin cậy đều phụ thuộc rất lớn vào khâu chuẩn bị. Chuẩn bị ở đây bao gồm việc xây dựng nội dung, bộ công cụ đánh giá cũng như đảm bảo cơ sở vật chất phục vụ tổ chức thi.
“Tôi tin rằng trong giai đoạn đầu, việc chuẩn bị, xây dựng bộ công cụ thi đánh giá năng lực bác sĩ sẽ được nghiên cứu kỹ lưỡng, rà soát và thẩm định nhiều vòng để tạo ra bộ công cụ có thể đánh giá trung thực, khách quan, phản ánh đúng năng lực người tham gia”, thầy Nghĩa bày tỏ.
Thầy Nghĩa cho biết thêm, hình thức thi trắc nghiệm được xây dựng dựa trên các tình huống lâm sàng thực tế mà sinh viên từng học hoặc gặp trong quá trình thực hành. Song, hình thức này chưa thể đánh giá toàn diện 100% năng lực hành nghề.
Tuy nhiên, hiện nay, việc đánh giá kỹ năng thực hành chủ yếu thuộc về cơ sở đào tạo. Trong bối cảnh điều kiện tổ chức kỳ thi đánh giá năng lực quốc gia còn hạn chế, việc kết hợp cả lý thuyết và thực hành ngay từ giai đoạn đầu là khó khả thi.
Do đó, thời gian đầu kỳ thi cần tập trung vào phần trắc nghiệm đánh giá năng lực lý thuyết. Về lâu dài, khi điều kiện cho phép, kỳ thi có thể bổ sung phần đánh giá tay nghề để đảm bảo độ tin cậy cao hơn, hướng tới đánh giá toàn diện năng lực bác sĩ sau khi tốt nghiệp.
Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Thái Nghĩa cho rằng: “Để đảm bảo kỳ thi đánh giá năng lực do Hội đồng Y khoa Quốc gia tổ chức diễn ra công bằng, minh bạch và đo lường đúng năng lực thí sinh cần một số lưu ý quan trọng.
Trước hết, bộ công cụ thi và đề thi cần được sử dụng thống nhất trên toàn quốc, đảm bảo mức độ khó tương đồng giữa các đợt thi. Bên cạnh đó, cơ sở vật chất phục vụ thi trên máy tính phải đồng bộ, ổn định, tránh xảy ra các sự cố kỹ thuật ảnh hưởng đến kết quả của thí sinh.
Ngoài ra, đội ngũ giám sát, giám thị cần được tập huấn bài bản, thực hiện giám sát nghiêm túc để đảm bảo sự công bằng trong phòng thi. Việc chuẩn hóa bộ công cụ, cơ sở hạ tầng và quy trình giám sát sẽ góp phần tổ chức kỳ thi một cách khách quan, minh bạch”.
Cùng chia sẻ vấn đề này, Phó Giáo sư, Tiến sĩ, Bác sĩ cao cấp Nguyễn Công Hoàng cho rằng cần lưu ý bổ sung một số yêu cầu trong quá trình tổ chức kỳ thi đánh giá năng lực bác sĩ để đảm bảo kỳ thi diễn ra công bằng, đánh giá thực chất năng lực của thí sinh.
Thứ nhất, cần chuẩn hóa năng lực đầu vào, xây dựng các vấn đề lâm sàng rõ ràng; thiết lập test blueprint (khung năng lực) với tiêu chí lượng giá cụ thể cho từng vị trí, để đo lường kiến thức, kỹ năng, mức độ tự chủ và trách nhiệm của thí sinh.
Thứ hai, thiết kế ngân hàng câu hỏi theo tình huống lâm sàng, nhằm kiểm tra khả năng vận dụng, phân tích và giải quyết vấn đề trong chẩn đoán và xử trí.
Thứ ba, ứng dụng công nghệ thông tin, để đảm bảo minh bạch, công khai trong các khâu xây dựng ngân hàng câu hỏi, tổ hợp đề thi, coi thi và chấm điểm. Đồng thời, xây dựng ngân hàng đề thi cần có số lượng câu hỏi đủ lớn, đa dạng theo các vấn đề lâm sàng và phân bổ theo tỉ trọng trong test blueprint để bảo đảm tính khách quan.
Thứ tư, xây dựng hệ thống văn bản pháp lý để quản lý, tổ chức và thực hiện kỳ thi thống nhất; rõ ràng và minh bạch.
Thứ năm, công khai và giám sát chặt chẽ. Công bố quy trình, đề thi và kết quả thi; thiết lập cơ chế giám sát khách quan, xử lý nghiêm sai phạm và giải quyết thắc mắc của thí sinh.
Với vai trò là Phó Hiệu trưởng kiêm Trưởng Bộ môn Tai Mũi Họng, Trường Đại học Y - Dược (Đại học Thái Nguyên), thầy Hoàng cho biết, để đáp ứng yêu cầu chuẩn năng lực của kỳ thi đánh giá năng lực Y khoa Quốc gia trong tương lai, nhà trường sẽ tăng cường kết nối và thường xuyên cập nhật các văn bản pháp quy liên quan nhằm chuẩn bị và điều chỉnh kịp thời chương trình đào tạo cho phù hợp.
Chuẩn năng lực do Bộ Y tế ban hành sẽ được sử dụng như một căn cứ pháp lý quan trọng để xây dựng chuẩn đầu ra cho từng chương trình đào tạo.
Ngoài ra, nhà trường đã triển khai đổi mới chương trình đào tạo ngành Y khoa từ năm 2017 theo hướng tiếp cận dựa trên năng lực, với chuẩn đầu ra được xây dựng dựa theo chuẩn năng lực bác sĩ Y khoa do Bộ Y tế ban hành, phù hợp với mô hình bệnh tật và hệ thống y tế Việt Nam.
Trong quá trình đổi mới, chương trình đã được rà soát, điều chỉnh và cập nhật 3 lần vào các năm 2018, 2019 và 2020. Đến năm 2021, chương trình đào tạo Y khoa của nhà trường đã đạt chuẩn kiểm định AUN-QA (Mạng lưới các trường đại học Đông Nam Á (ASEAN University Network- AUN)) cùng với nhiều điểm nổi bật.
Bên cạnh đó, chương trình được thiết kế mềm dẻo với nhiều học phần tự chọn nhằm phát huy tối đa năng lực của người học.
Với chương trình đào tạo Y khoa tiếp cận dựa trên năng lực, nhà trường đã tổ chức đào tạo và có 2 khóa tốt nghiệp. Các bác sĩ tốt nghiệp không chỉ có phẩm chất đạo đức tốt mà còn thể hiện được kỹ năng hành nghề, khả năng thích ứng và làm việc hiệu quả ở nhiều vị trí trong hệ thống y tế.
Song song với đó, nhà trường tổ chức tập huấn, nâng cao kỹ năng giảng dạy cho đội ngũ giảng viên nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá, góp phần phát triển năng lực chuyên môn của đội ngũ.
Sau khi đổi mới chương trình đào tạo Y khoa thành công, nhà trường đã triển khai chuyển đổi toàn bộ 52 chương trình đào tạo còn lại theo hướng tiếp cận dựa trên năng lực, đồng thời xây dựng kế hoạch rà soát, cập nhật định kỳ theo quy định.