Quốc hội chính thức thông qua 3 luật về lĩnh vực giáo dục

Theo chương trình làm việc tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, sáng ngày 10/12, Quốc hội đã biểu quyết thông qua 3 luật về lĩnh vực giáo dục, gồm: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục; Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi); Luật Giáo dục đại học (sửa đổi).

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục được thông qua với tỉ lệ là 94,08% đại biểu biểu quyết tán thành.

Đối với nội dung này, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn báo cáo: Chính phủ đã tiếp thu ý kiến, chỉnh lý theo hướng quy định Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo quyết định một bộ sách giáo khoa giáo dục phổ thông sử dụng thống nhất toàn quốc.

Việc này nhằm bảo đảm cho phép Bộ Giáo dục và Đào tạo lựa chọn phương án biên soạn một bộ sách mới hoặc lựa chọn, chỉnh lý từ các bộ sách hiện hành, tùy thuộc vào tình hình thực tiễn và quyết định của cấp có thẩm quyền.

Bên cạnh đó, dự thảo tiếp tục giao Chính phủ quy định việc miễn phí sách giáo khoa cho học sinh, đồng thời, bỏ quy định "giao Chính phủ quy định chi tiết về xã hội hóa sách giáo khoa".

Về văn bằng, chứng chỉ của hệ thống giáo dục quốc dân (sửa đổi, bổ sung Điều 12), Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho hay, Chính phủ chỉ đạo rà soát, chỉnh lý thống nhất quy định không cấp bằng trung học cơ sở, thay bằng cụm từ "hoàn thành chương trình trung học cơ sở hoặc tương đương" trong toàn bộ dự thảo Luật.

Đồng thời, dự thảo quy định văn bằng, chứng chỉ được cấp dưới dạng bản giấy hoặc bản số, nhằm thúc đẩy triển khai các chủ trương về chuyển đổi số trong giáo dục.

Bên cạnh đó, dự thảo chuẩn hóa thuật ngữ "văn bằng chương trình đào tạo chuyên sâu của một số ngành, lĩnh vực đặc thù" thay cho "văn bằng tương đương", phản ánh đúng bản chất các văn bằng như bác sĩ, dược sĩ, kỹ sư, kiến trúc sư; bảo đảm thống nhất với dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) và tiệm cận thông lệ quốc tế.

Dự thảo cũng quy định rõ Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo quản lý văn bằng, chứng chỉ của hệ thống giáo dục quốc dân để bảo đảm linh hoạt, kịp thời điều chỉnh theo yêu cầu thực tiễn, đồng thời giữ tính thống nhất, liên thông và minh bạch của hệ thống.

Đối với các chương trình đào tạo chuyên sâu sau đại học thuộc lĩnh vực sức khỏe cấp văn bằng như bác sĩ nội trú, bác sĩ chuyên khoa, việc hướng dẫn tổ chức thực hiện và quản lý do Bộ Y tế thực hiện theo quy định tại dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi).

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục có hiệu lực thi hành từ 01/01/2026.

Luật Giáo dục đại học (sửa đổi)

Theo báo cáo của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn, trong quá trình xây dựng và hoàn thiện, dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) đã tiếp nhận 336 ý kiến, trong đó có 244 ý kiến của đại biểu Quốc hội, 19 ý kiến của các đại biểu chuyên trách và 3.072 ý kiến của Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội. Căn cứ ý kiến góp ý cho dự thảo luật, Chính phủ đã khẩn trương tiếp thu tối đa các ý kiến góp ý, cũng như hoàn thiện hồ sơ dự án Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), hoàn thiện báo cáo chỉnh lý để gửi tới đại biểu Quốc hội.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn đã trình bày tóm tắt 8 nhóm nội dung chính đã được cơ quan soạn thảo tiếp thu, chỉnh lý.

Một, về sự cần thiết và phạm vi sửa đổi của luật giáo dục đại học, sự phù hợp của nội dung dự thảo với chủ trương đường lối của Đảng. Đa số các Đại biểu Quốc hội đều tán thành với nội dung của dự thảo luật về sự cần thiết, nhất trí mục tiêu, quan điểm sửa đổi toàn diện luật giáo dục đại học phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước. Đặc biệt là các nghị quyết của Bộ Chính trị về đột phá, phát triển giáo dục và đào tạo về khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế.

Hai, về tự chủ đại học gắn với trách nhiệm giải trình. Chính phủ đã tiếp thu các ý kiến về tự chủ đại học và thể chế đầy đủ trong chủ trương, đảm bảo quyền tự chủ đầy đủ, toàn diện cho các cơ sở giáo dục đại học không phụ thuộc vào mức độ tự chủ tài chính. Quan điểm đã chuyển từ "tự chủ là tự lo" sang cơ chế nhà nước và cơ sở giáo dục đại học cùng chăm lo cho sự phát triển của giáo dục đại học.

Ba, về mô hình đại học vùng. Đại học vùng được thành lập theo chủ trương của Đảng, Chính phủ và đã phát huy được hiệu quả, có xếp hạng uy tín về cơ sở giáo dục châu Á và thế giới. Chính phủ tiếp thu chỉnh sửa, thiết kế theo hướng nâng cao hiệu quả quản trị bên trong của từng đại học vùng, làm rõ chức năng điều phối chiến lược của Đại học vùng. Chính phủ cũng rà soát toàn diện mô hình tổ chức của đại học vùng, đánh giá mức độ phân quyền phân cấp hiện nay và rà soát giảm khâu trung gian như Nghị quyết số 71 của Bộ Chính trị đã chỉ đạo.

Bốn, rà soát quy định về trường đại học thành viên thuộc Đại học Quốc gia và Đại học vùng. Chính phủ đã tiếp thu chỉnh lý và hoàn thiện quy định về địa vị pháp lý của Trường đại học thành viên, nhằm khắc phục tình trạng chưa thống nhất trong áp dụng pháp luật thời gian qua. Trường đại học thành viên vừa là đơn vị cấu thành trong cấu trúc tổ chức của Đại học Quốc gia, Đại học vùng, đồng thời kế thừa có chọn lọc các quy định của luật giáo dục đại học hiện hành. Việc chỉnh lý trên đảm bảo thể hiện đầy đủ mối quan hệ tổ chức pháp lý, quản trị nội bộ giữa Đại học Quốc gia, Đại học vùng và các trường Đại học thành viên, theo tinh thần "tinh giảm trung gian, tinh gọn bộ máy, tăng cường hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả".

Năm, về đào tạo chuyên sâu sau đại học trong lĩnh vực sức khỏe. Đào tạo bác sĩ nội trú và chuyên khoa (chuyên khoa 1, chuyên khoa 2) là đào tạo sau đại học để trở thành các bác sĩ giỏi làm việc trong bệnh viện, không thuộc các trình độ thạc sĩ, trình độ tiến sĩ theo hướng là một trình độ đào tạo học thuật. Bộ Giáo dục và Bộ Y tế đã thống nhất cao về việc quy định những nguyên tắc chung trong dự thảo luật. Các chương trình đào tạo chuyên sâu sau đại học trong lĩnh vực sức khỏe để cấp bằng bác sĩ nội trú, bác sĩ chuyên khoa sẽ do Bộ Y tế hướng dẫn, tổ chức thực hiện và quản lý. Việc này là quy phạm hóa những nhóm việc mà Bộ Y tế đã và đang làm từ trước đến nay.

Sáu, nhóm ý kiến góp ý liên quan đến đầu tư tài chính, đảm bảo chất lượng, chính sách đối với người học, đầu tư xây dựng mô hình trung tâm đào tạo đại học quốc tế tương tự như trung tâm tài chính quốc tế.

Chính phủ đã tiếp thu chỉnh sửa định hướng theo chủ trương của Nghị quyết số 71, trong đó, Nhà nước giữ vai trò chủ đạo hỗ trợ kinh phí cho cơ sở giáo dục đại học công lập đào tạo một số ngành lĩnh vực đạt tầm khu vực và quốc tế, cũng như hỗ trợ một phần kinh phí cho cơ sở giáo dục đại học công lập nâng chuẩn.

Chính phủ thực hiện chính sách hỗ trợ cơ sở giáo dục đại học tư thục phát triển bền vững, hình thành các đại học xuất sắc, dẫn dắt hệ thống, đảm bảo nguồn lực đầu tư cho hệ thống giáo dục đại học.

Nhà nước quản lý hệ thống ứng dụng công nghệ thông tin để đảm bảo đa chuẩn, kết hợp nhuần nhuyễn giữa hậu kiểm và tiền kiểm để đảm bảo chất lượng giáo dục đại học.

Về Trung tâm đào tạo đại học quốc tế tương tự mô hình Trung tâm tài chính quốc tế, Chính phủ thống nhất cần tiếp tục nghiên cứu, đánh giá kỹ mô hình này và xem xét khả năng áp dụng thực tế trong tương lai.

Bảy, nhóm ý kiến bổ sung ứng dụng công nghệ trong giáo dục đại học. Chính phủ tiếp thu và giải trình dự thảo luật đã có quy định về các nội dung cốt lõi của chuyển đổi số trong giáo dục đại học. Điều này bao gồm yêu cầu về hạ tầng công nghệ, an toàn thông tin, bảo vệ dữ liệu cá nhân, chuẩn năng lực số của giảng viên, cán bộ quản lý và người học. Đồng thời, cho phép cơ sở giáo dục đại học hợp tác với doanh nghiệp, Viện nghiên cứu để bồi dưỡng năng lực số và triển khai các giải pháp công nghệ tiên tiến. Quy định cũng làm rõ trách nhiệm của cơ sở giáo dục đại học trong việc chuyển đổi số trong quản trị, tổ chức đào tạo.

Tám, về hồ sơ, trình tự thủ tục xây dựng chính sách soạn thảo luật và ngôn ngữ thể thức kỹ thuật trình bày văn bản. Bên cạnh việc hoàn thiện dự thảo luật, Chính phủ cũng đã tổ chức xây dựng và hoàn thiện dự thảo nghị định quy định chi tiết các hướng dẫn thi hành luật theo đúng trình tự Luật Ban hành quy bản văn phạm pháp luật.

Sau khi nghe báo cáo tiếp thu, giải trình của Chính phủ, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) với số lượng đại biểu tham gia là 440 đại biểu (chiếm 93,02%), trong đó số lượng đại biểu tán thành là 411 đại biểu (chiếm 86,89%).

Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2026.

Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi)

Với 433/439 đại biểu có mặt tán thành (chiếm 91,54%), Quốc hội khóa XV chính thức thông qua Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi).

Trước đó, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn đã trình bày báo cáo tóm tắt; báo cáo tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự án Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi).

Tiếp thu các chỉ đạo của Đảng, Quốc hội và Chính phủ, Ban soạn thảo Dự án Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) đã nghiên cứu thực tế, tham khảo kinh nghiệm quốc tế và kịp thời thể chế hóa các Nghị quyết của Đảng, Quốc hội, Chính phủ để hoàn thiện Dự thảo trình Quốc hội với nhiều điểm mới.

Thứ nhất, hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng mở, linh hoạt, liên thông, tạo cơ hội học tập suốt đời cho mọi công dân thông qua việc bổ sung mô hình trung học nghề và mở rộng đối tượng tham gia hoạt động giáo dục nghề nghiệp.

Trung học nghề được xác định cùng bậc học với trung học phổ thông, tích hợp giữa kiến thức cốt lõi của chương trình trung học phổ thông và chuyên môn nghề nhằm giúp người học hoàn thiện trình độ học vấn phổ thông. Việc bổ sung mô hình trung học nghề nhằm tăng cường định hướng nghề nghiệp cho thanh thiếu niên ngay từ bậc học phổ thông, tăng số lượng học sinh sau trung học cơ sở, trung học phổ thông vào học giáo dục nghề nghiệp.

Từ đó, góp phần đẩy nhanh lộ trình phổ cập nghề cho thanh niên theo tinh thần Kết luận số 91-KL/TW ngày 12/8/2024 của Bộ Chính trị tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo; đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế; khắc phục hạn chế, yếu kém về hướng nghiệp, phân luồng, liên thông.

Điểm mới thứ hai của dự án Luật lần này là đột phá trong đổi mới chương trình, tổ chức đào tạo và bảo đảm chất lượng giáo dục nghề nghiệp thông qua việc quy định chuẩn chương trình, cơ sở đào tạo; quản lý đăng ký hoạt động trên nền tảng dữ liệu số; hoạt động công nhận kiến thức hoặc kỹ năng đã tích lũy của người học để tham gia các chương trình học tập khác.

Việc ban hành các quy định về chuẩn chương trình, chuẩn cơ sở đào tạo nhằm giúp người học và toàn xã hội có thông tin đầy đủ, minh bạch về các chương trình sẽ lựa chọn, đồng thời cũng là động lực để các cơ sở hoạt động giáo dục nghề nghiệp có căn cứ xây dựng kế hoạch bổ sung các điều kiện đảm bảo. Việc quy định trong dự thảo Luật điều khoản về cấp phép và đăng ký thông tin cũng là một nội dung đổi mới mạnh mẽ.

Dù được cấp phép theo nhóm ngành nghề nhưng trước khi tổ chức tuyển sinh, đào tạo, các cơ sở phải đăng ký thông tin tuyển sinh lên hệ thống cơ sở dữ liệu chuyên ngành giáo dục nghề nghiệp.

Sự thay đổi này vừa đảm bảo tạo sự linh hoạt thông thoáng trong việc giảm bớt thủ tục hành chính, vừa tăng cơ hội cho xã hội giám sát; đây cũng là sự triển khai nghiêm túc chỉ đạo của Đảng, Chính phủ về chuyển đổi số trong giáo dục nghề nghiệp.

Thứ ba, tăng cường sự gắn kết giữa các cơ sở hoạt động giáo dục nghề nghiệp với doanh nghiệp thông qua việc cụ thể hóa các chính sách ưu tiên cho doanh nghiệp và quy định cơ chế hình thành Quỹ đào tạo nhân lực của doanh nghiệp.

Theo tinh thần Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về huy động sự tham gia hiệu quả của doanh nghiệp vào hoạt động giáo dục nghề nghiệp, việc bổ sung quy định về Quỹ đào tạo nhân lực của doanh nghiệp sẽ là động lực để người lao động gắn bó lâu dài với doanh nghiệp, thể hiện sự gắn bó thực chất giữa doanh nghiệp và nhà trường.

Quỹ đào tạo nhân lực của doanh nghiệp thiết kế theo hướng giao Chính phủ quy định về đối tượng, nguồn trích lập, mức trích lập, nhiệm vụ chi của quỹ đào tạo nhân lực của doanh nghiệp đảm bảo phù hợp với các loại hình doanh nghiệp.

Thứ tư, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về giáo dục nghề nghiệp, đảm bảo thực hiện nghiêm túc, đồng bộ và giữ ổn định hệ thống trong các chỉ đạo của Đảng, Nhà nước về rà soát sắp xếp các đơn vị sự nghiệp công lập và mô hình chính quyền địa phương 2 cấp thông qua việc tối đa quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp.

Luật này có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2026, trừ trường hợp quy định tại khoản 2 Điều này (Khoản 4 Điều 6, khoản 4 và khoản 5 Điều 24, khoản 1 Điều 26, Điều 32, Điều 35, Điều 36, Điều 39, Điều 42 của Luật này có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/7/2026).