Những năm gần đây, trên vùng đất thuần nông xã Thắng Thủy, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng (nay là xã Vĩnh Thịnh), một loài hoa nhỏ bé nhưng mang lại giá trị kinh tế lớn đang từng bước khẳng định vị thế, trở thành cây trồng chủ lực giúp nhiều hộ nông dân vươn lên thoát nghèo. Đó là hoa cúc chi, còn được biết đến với tên gọi cúc tiến vua, loài dược liệu quý gắn liền với y học cổ truyền Việt Nam.
Nhân rộng mô hình trồng hoa cúc chi: Hướng đi mới giúp nông dân thoát nghèo bền vững
Xã Vĩnh Thịnh vốn là xã thuần nông, đời sống người dân chủ yếu phụ thuộc vào cây lúa và một số cây hoa màu ngắn ngày. Tuy nhiên, sản xuất manh mún, hiệu quả kinh tế thấp khiến thu nhập của bà con bấp bênh, nhiều hộ rơi vào hoàn cảnh khó khăn. Trước yêu cầu chuyển đổi cơ cấu cây trồng, nâng cao giá trị trên một đơn vị diện tích, chính quyền địa phương đã mạnh dạn định hướng người dân đưa cây cúc chi vào trồng thử nghiệm.
Cúc chi là loài cây phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu của vùng đất ven sông Luộc. Cây dễ trồng, ít sâu bệnh, không đòi hỏi nhiều công chăm sóc, đặc biệt có thể tận dụng quỹ đất canh tác sau vụ lúa. Sau thời gian trồng thử nghiệm, cây cúc chi nhanh chóng chứng minh được hiệu quả vượt trội cả về năng suất lẫn giá trị kinh tế.
Theo thống kê, xã Vĩnh Thịnh hiện có khoảng 200 hộ dân trồng hoa cúc chi với diện tích khoảng 25ha. Bà Cao Thị Hằng, Giám đốc Hợp tác xã sản xuất, kinh doanh dịch vụ nông nghiệp xã Thắng Thủy (nay là xã Vĩnh Thịnh) cho biết: Hoa cúc chi có mùi thơm dịu nhẹ, mọc thành chùm như những quả cầu nhỏ không chỉ để trang trí mà còn được sử dụng để làm trà.
"Nhận thấy bà con nông dân chỉ bán hoa tươi cho thương lái, chúng tôi đặt ra câu hỏi vì sao không tập trung chế biến chuyên sâu, sấy hoa lên thành trà và xây dựng thương hiệu để hoa cúc chi nâng cao giá trị vốn có?
Với phương pháp sấy lạnh hoa cúc thành sản phẩm trà đang được áp dụng, hoa cúc chi trở thành một trong những nông sản chủ lực của địa phương. Công nghệ sấy lạnh không những bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm, mà còn cho sản phẩm có màu sắc bắt mắt, hợp với thị hiếu người tiêu dùng. Từ một vài hộ ban đầu, đến nay, số hộ dân trồng hoa đã tăng lên 200 hộ", bà Hằng thông tin.
Theo người dân địa phương, so với trồng lúa, trồng cúc chi cho giá trị kinh tế cao gấp nhiều lần. Trung bình mỗi sào cúc chi sau khi trừ chi phí giống, phân bón và công chăm sóc có thể mang lại thu nhập cao hơn từ 3–5 lần so với cấy lúa truyền thống. Đặc biệt, hoa cúc chi được thu hoạch vào thời điểm cuối năm, đúng dịp nhu cầu thị trường tăng cao, giúp bà con có nguồn thu đáng kể để trang trải cuộc sống và chuẩn bị Tết.
Thông thường, vụ thu hoạch hoa cúc chi kéo dài từ tháng 10 đến tháng 12 Âm lịch hàng năm. Sau khi trừ chi phí nhân công và giống hoa, bà con thu nhập khoảng 10 triệu đồng/sào hoa, cao gấp cả chục lần so với cấy lúa, trồng rau màu. Với nông dân không trồng hoa, mỗi ngày bà con có thu nhập 100.000 - 150.000 đồng khi hái hoa thuê.
Từ vài hộ trồng ban đầu, đến nay diện tích trồng cúc chi ở xã Vĩnh Thịnh ngày càng được mở rộng. Nhiều hộ nghèo, cận nghèo nhờ mạnh dạn chuyển đổi sang trồng cúc chi đã có thu nhập ổn định, từng bước thoát nghèo bền vững. Không ít gia đình trước đây thiếu trước hụt sau, nay đã có của ăn của để, đầu tư sửa sang nhà cửa, cho con cái học hành đầy đủ.
Đáng chú ý, mô hình trồng cúc chi còn tạo việc làm thời vụ cho nhiều lao động địa phương, đặc biệt là phụ nữ và người cao tuổi. Vào mùa thu hoạch, các công đoạn hái hoa, sơ chế, phơi sấy cần nhiều nhân công, góp phần tăng thêm thu nhập, giảm tình trạng lao động nhàn rỗi ở nông thôn.
Bà Trần Thị Sen (55 tuổi), người hái hoa thuê cho biết, từ khi nhiều hộ gia đình ở địa phương trồng hoa cúc chi, nhiều người trung niên có thêm công việc thời vụ giáp Tết. Nhờ đó, bà con có thêm thu nhập để trang trải cuộc sống cũng như sắm sửa Tết thoải mái hơn.
Trước kia bà Sen chỉ làm công việc đồng áng, có nhiều thời gian nhàn rỗi nhưng ở độ tuổi của bà cũng khó tìm thêm được công việc thời vụ. Bà Sen cho biết thêm, tiền công hái hoa cúc chi khoảng 12.000 đồng/kg, trung bình một ngày bà Sen hái được khoảng trên dưới 10 kg/ngày cho thu nhập khoảng 120.000 đồng/ngày.
Đa dạng hóa sản phẩm, gắn sản xuất với xây dựng thương hiệu
Không chỉ bán hoa tươi, người dân còn phơi sấy hoa khô để cung cấp cho các cơ sở sản xuất trà thảo dược, thuốc đông y, góp phần nâng cao giá trị sản phẩm. Việc đa dạng hóa đầu ra giúp giảm rủi ro phụ thuộc vào thương lái, tạo sự chủ động cho người trồng.
Bà Cao Thị Hằng chia sẻ thêm, hoa cúc chi sau khi thu hoạch được thu mua để phục vụ công việc sản xuất trà. Công nghệ sấy lạnh đã giữ được cái hình dáng, kích thước cũng như dược tính trong bông hoa. Cứ 10kg hoa tươi thì sấy được 1kg hoa khô. Trà cúc chi có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, mát gan nên được nhiều người ưa chuộng.
Nhận thấy tiềm năng của cây cúc chi, chính quyền xã Vĩnh Thịnh đã tích cực phối hợp với các cơ quan, ban ngành tuyên truyền, hỗ trợ kỹ thuật, khuyến khích người dân sản xuất theo hướng an toàn, bền vững. Nhiều hộ đã từng bước áp dụng quy trình trồng, chăm sóc hạn chế thuốc bảo vệ thực vật, hướng tới sản xuất sạch, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường.
Bên cạnh đó, địa phương cũng chú trọng xây dựng thương hiệu cho sản phẩm cúc chi, từng bước khẳng định chỗ đứng trên thị trường dược liệu và trà thảo mộc. Việc liên kết sản xuất, tiêu thụ theo chuỗi giá trị được xem là hướng đi quan trọng nhằm nâng cao giá trị sản phẩm, bảo đảm đầu ra ổn định cho nông dân.
Thông qua hợp tác xã, tháng 8/2023, sản phẩm hoa cúc chi sấy lạnh được Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng công nhận sản phẩm OCOP 3 sao và sau đó là sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp thành phố năm 2023.
Sản phẩm trà hoa cúc chi cũng đã phủ sóng nhiều cửa hàng, siêu thị tại Hải Phòng và một số tỉnh, thành phố lân cận. Không chỉ quảng bá sản phẩm địa phương trên các kênh truyền thống, hợp tác xã còn đầu tư công nghệ, đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử, kênh bán hàng online như Facebook, Tiktok...
"Ngày ngày ngoài thời gian ra đồng kiểm tra, thu mua nông sản, chế biến, đóng gói, các thành viên hợp tác xã lại cặm cụi học sáng tạo nội dung, quay, chụp, dựng video rồi livestream... Tuy mệt nhưng chị em đều thấy vui vì sản phẩm nhận được sự yêu thích, ủng hộ, thương hiệu cúc chi Thắng Thủy cũng được nhiều người biết đến hơn" - bà Cao Thị Hằng hào hứng nói.
Không dừng lại ở việc bán hoa tươi hay chế biến trà cúc chi, nhiều hộ dân còn mạnh dạn mở rộng mô hình sản xuất gắn với dịch vụ trải nghiệm, tham quan và chụp ảnh tại vườn. Vào mùa hoa nở rộ, những cánh đồng cúc chi vàng rực trở thành điểm đến hấp dẫn đối với du khách trong và ngoài địa phương.
Người dân đầu tư chỉnh trang lối đi, bố trí tiểu cảnh, đón khách tham quan, chụp ảnh, qua đó có thêm nguồn thu từ vé vào vườn, dịch vụ trông giữ xe, bán các sản phẩm từ cúc chi như hoa khô, trà, quà lưu niệm.
Mô hình “nông nghiệp kết hợp du lịch trải nghiệm” này không chỉ nâng cao giá trị trên cùng diện tích canh tác mà còn góp phần quảng bá hình ảnh cúc chi Thắng Thủy, mở ra hướng phát triển kinh tế mới, bền vững và hiệu quả hơn cho bà con nông dân.
Mô hình trồng cúc chi ở Thắng Thủy không chỉ mang ý nghĩa kinh tế mà còn góp phần quan trọng vào mục tiêu xóa đói giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới. Việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng hiệu quả đã giúp thay đổi tư duy sản xuất của người dân, từ sản xuất nhỏ lẻ sang làm nông nghiệp hàng hóa, gắn với nhu cầu thị trường.
Trong thời gian tới, bà Hằng cho biết xã Vĩnh Thịnh sẽ tiếp tục khuyến khích mở rộng diện tích trồng cúc chi, đồng thời tăng cường liên kết với doanh nghiệp, hợp tác xã để nâng cao giá trị sản phẩm. Với hướng đi đúng đắn và sự đồng lòng của người dân, hoa cúc chi – cúc tiến vua hứa hẹn sẽ tiếp tục là “cây làm giàu”, góp phần đưa đời sống kinh tế – xã hội của địa phương ngày càng khởi sắc.
Từ một loài hoa giản dị nơi đồng quê, cúc chi đang nở rộ không chỉ trên những cánh đồng mà còn trong cuộc sống của người nông dân, mở ra hy vọng về một tương lai no ấm, bền vững trên vùng quê Vĩnh Thịnh giàu truyền thống.