Việc triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững tại tỉnh Lai Châu thời gian qua đã đạt nhiều kết quả tích cực. Thông qua các mô hình sản xuất gắn với thế mạnh bản địa, nhiều hộ dân từng bước thoát nghèo, ổn định sinh kế và nâng cao thu nhập.
Trong đó, Hợp tác xã Ứng Thìn (xã Bum Tở) được xem là mô hình tiêu biểu trong tổ chức lại sản xuất nông nghiệp, tập trung phát huy giá trị giống lợn Mường Tè bản địa, tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân trên địa bàn.
Thúc đẩy tiềm năng giống lợn quý bản địa
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, anh Lê Đình Ứng (sinh năm 1981) – Giám đốc Hợp tác xã Ứng Thìn cho biết, dù quê gốc ở tỉnh Thanh Hóa nhưng anh theo gia đình lên vùng Tây Bắc từ nhỏ. Sau khi tốt nghiệp Trường Đại học Xây dựng Hà Nội, anh làm việc trong lĩnh vực xây dựng tại tỉnh Điện Biên nhiều năm trước khi quyết định lên huyện Mường Tè (cũ) của tỉnh Lai Châu để lập nghiệp.
Xuất thân từ gia đình nhà nông, lại có niềm đam mê với chăn nuôi, năm 2020 anh thành lập Hợp tác xã Ứng Thìn với định hướng bảo tồn và phát triển nguồn gen lợn đen Mường Tè bản địa. Đây là giống lợn thuộc danh mục giống vật nuôi cần bảo tồn và phát triển (Theo Phụ lục II ban hành kèm theo Nghị định số 13/2020/NĐ-CP ngày 21/01/2020 của Chính phủ về hướng dẫn chi tiết Luật Chăn nuôi).
Anh Ứng chia sẻ: "Trong quá trình đi cơ sở theo các dự án xây dựng, tiếp xúc với người dân huyện Mường Tè (cũ), tôi nhận thấy giống lợn đen bản địa có chất lượng thịt thơm ngon, được thị trường ưa chuộng, song cách chăn nuôi của bà con chủ yếu vẫn là thả rông, nhỏ lẻ, chưa kiểm soát dịch bệnh, chưa tạo ra giá trị hàng hóa và chưa có thương hiệu.
Tôi cho rằng, nếu tổ chức lại sản xuất một cách bài bản, từ con giống, cách nuôi, nguồn thức ăn đến khâu tiêu thụ thì lợn đen Mường Tè bản địa hoàn toàn có thể trở thành sản phẩm chủ lực của địa phương”.
Được biết, từ quy mô khởi nghiệp ban đầu chỉ khoảng 30 con, đến nay hợp tác xã đã phát triển đàn lợn nái, lợn mẹ lên khoảng 160 con, tổ chức nuôi tại 2 trang trại tập trung và hệ thống các hộ liên kết trong dân. Con giống được tuyển chọn từ những hộ nằm trong chương trình bảo tồn lợn đen Mường Tè của Viện Chăn nuôi, sau đó nhân đàn, hỗ trợ lại cho người dân để vừa phát triển sản xuất, vừa giữ gìn nguồn gen bản địa.
Song song với đó, hợp tác xã xây dựng quy trình chăn nuôi theo hướng hữu cơ, an toàn sinh học, tận dụng tối đa nguồn nguyên liệu sẵn có tại địa phương như ngô, sắn, cám gạo, đậu tương, chuối… giúp giảm chi phí đầu vào, tạo thêm đầu ra cho sản phẩm trồng trọt của người dân.
Xác định con người là yếu tố then chốt, Hợp tác xã Ứng Thìn còn đẩy mạnh công tác đào tạo, tập huấn và chuyển giao kỹ thuật cho các hộ liên kết.
Hằng năm, hợp tác xã tổ chức nhiều lớp tập huấn theo từng chuyên đề cụ thể, từ kỹ thuật xây dựng chuồng trại, xử lý chất thải, phòng chống dịch bệnh, đến chăm sóc lợn nái sinh sản, lợn con và sử dụng chế phẩm sinh học trong chăn nuôi.
Tạo việc làm cho hàng trăm hộ dân
Hợp tác xã Ứng Thìn đặc biệt chú trọng vai trò liên kết và hỗ trợ người dân. Đến nay, hợp tác xã đã liên kết với khoảng 200 hộ dân trên địa bàn xã Bum Tở, trong đó phần lớn là hộ nghèo, cận nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số.
Người dân tham gia liên kết được hợp tác xã bao tiêu sản phẩm, hướng dẫn đầy đủ từ khâu làm chuồng trại, xử lý chất thải, phòng chống dịch bệnh, đến quy trình cho ăn, chăm sóc. Các kỹ thuật này được anh Lê Đình Ứng đúc kết từ thực tiễn sản xuất của hợp tác xã, đồng thời có sự hỗ trợ, tập huấn thường xuyên của các chuyên gia đến từ Viện Chăn nuôi.
Anh Lê Đình Ứng cho biết, mô hình liên kết đã tạo ra sự thay đổi rõ rệt so với phương thức chăn nuôi tự phát trước đây, từ đó người dân ổn định được kinh tế. Hiện tại, thu nhập trực tiếp của lao động làm việc tại hợp tác xã đạt từ 5-7 triệu đồng/người/tháng. Đối với các hộ chăn nuôi liên kết tại nhà, thu nhập bình quân đạt 4-6 triệu đồng/người/tháng.
Bên cạnh đó, các thành viên trong gia đình còn có thêm nguồn thu từ trồng ngô, sắn, đậu tương cung cấp cho hợp tác xã làm thức ăn chăn nuôi, với mức thu nhập bổ sung từ 1 triệu đồng/người/tháng trở lên.
Mô hình của hợp tác xã đã và đang mang lại hiệu quả rõ nét trong việc tạo sinh kế tại chỗ, giúp người dân yên tâm bám đất, bám bản, hạn chế tình trạng lao động di cư, góp phần thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế, xã hội của tỉnh Lai Châu.
Hướng tới chuỗi sản xuất nông nghiệp bền vững
Một trong những định hướng phát triển của Hợp tác xã Ứng Thìn là từng bước hoàn thiện chuỗi sản xuất khép kín. Anh Lê Đình Ứng nói: "Năm 2025, hợp tác xã đầu tư hàng tỷ đồng để xây dựng hệ thống chuồng kín theo tiêu chuẩn chăn nuôi công nghiệp, nâng cao an toàn sinh học và đang hoàn tất các thủ tục để được cấp chứng nhận cơ sở chăn nuôi an toàn dịch bệnh.
Song song với phát triển tại tỉnh Lai Châu, tôi đang xây dựng kế hoạch mở rộng liên kết sang tỉnh Điện Biên, hình thành mạng lưới sản xuất - tiêu thụ theo vùng. Việc liên kết vùng không chỉ giúp mở rộng quy mô mà còn tạo điều kiện để chuẩn hóa quy trình, nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm lợn đen bản địa.
Dự kiến trong quý I/2026, hợp tác xã sẽ đầu tư khu giết mổ, chế biến tập trung, thực hiện đóng gói sản phẩm, xây dựng thương hiệu và phát triển sản phẩm OCOP từ thịt lợn đen bản địa. Cùng với đó, hợp tác xã cũng hướng tới mở rộng chuỗi cửa hàng tiêu thụ tại Lai Châu và Điện Biên, qua đó chủ động đầu ra cho sản phẩm của người dân".
Đáng chú ý, hợp tác xã đã nhập giống lợn Kurobuta của Nhật Bản để nghiên cứu lai tạo với lợn đen bản địa, hướng tới hình thành dòng sản phẩm mới mang thương hiệu riêng.
Đặc biệt, đơn vị duy trì mối liên kết chặt chẽ với Viện Chăn nuôi trong nghiên cứu và chuyển giao khoa học – công nghệ. Qua đó nhiều tiến bộ kỹ thuật đã được ứng dụng trực tiếp vào sản xuất, góp phần nâng cao năng suất, giảm rủi ro dịch bệnh và tăng hiệu quả kinh tế cho người dân.
Ngoài ra, hợp tác xã cũng nhận được sự đồng hành của chính quyền địa phương với các chương trình hỗ trợ giảm nghèo và sự gắn kết chặt chẽ giữa sản xuất - nghiên cứu - đào tạo. Trên cơ sở đó, anh Ứng kỳ vọng sẽ tiếp tục mở rộng quy mô, tạo thêm nhiều việc làm tại chỗ, góp phần giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế vùng cao.
Tuy nhiên, thách thức lớn nhất hiện nay của hợp tác xã vẫn là nguồn vốn đầu tư. Các hạng mục như chuồng kín, khu giết mổ tập trung hay chuỗi cửa hàng tiêu thụ đều cần vốn lớn, trong khi phần lớn tài sản là đất nông nghiệp nên khả năng tiếp cận vốn vay ngân hàng còn hạn chế.
Riêng khu giết mổ tập trung dự kiến cần khoảng 5 tỷ đồng, hệ thống cửa hàng tiêu thụ cần thêm khoảng 2 tỷ đồng, nhưng việc tiếp cận tín dụng ưu đãi cho vay còn nhiều hạn chế. Nếu được hỗ trợ thêm về vốn và tháo gỡ thủ tục đầu tư, hợp tác xã sẽ có điều kiện phát triển sản xuất, đóng góp hiệu quả hơn cho mục tiêu giảm nghèo bền vững.