Du lịch cộng đồng đang dần trở thành hướng đi tiềm năng, góp phần tạo việc làm tại chỗ, thay đổi tư duy sản xuất và giúp nhiều hộ gia đình từng bước vươn lên thoát nghèo tại tỉnh Lai Châu.
Nhà hàng - Homestay Tâm Nhung (bản Vàng Pheo, xã Phong Thổ), do chị Lò Thị Tâm và chị Lò Thị Nhung (người dân tộc Thái) gây dựng là một điển hình như vậy. Dù bước khởi đầu còn nhiều khó khăn, hai chị vẫn dám nghĩ, dám làm, tận dụng giá trị văn hóa truyền thống cùng cảnh quan địa phương để phát triển các dịch vụ ăn uống, lưu trú, qua đó không chỉ giới thiệu, quảng bá hình ảnh bản làng mà còn tạo nguồn thu nhập ổn định cho gia đình.
Du lịch cộng đồng gắn với trải nghiệm bản địa
Chia sẻ với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, chị Lò Thị Tâm cho biết: "Cơ duyên đến với con đường làm du lịch cộng đồng của tôi bắt đầu từ chính những chuyến đi trải nghiệm. Trong quá trình tham quan, tìm hiểu các mô hình du lịch cộng đồng gắn với ẩm thực bản địa ở nhiều địa phương, tôi dần nhận ra rằng những giá trị vốn rất quen thuộc như nhà sàn truyền thống, món ăn dân tộc hay nếp sinh hoạt lại chính là điều hấp dẫn du khách.
Xuất phát từ lợi thế gia đình có người khéo tay trong chế biến ẩm thực, tôi cùng chị Lò Thị Nhung bắt đầu ấp ủ ý tưởng mở nhà hàng, lấy ẩm thực truyền thống làm điểm nhấn.
Ban đầu, tôi chỉ nghĩ mở một quán nhỏ để có thêm thu nhập cho gia đình nhưng trong quá trình làm, được nhiều người ủng hộ, tôi dần hình thành ý định phát triển mô hình một cách lâu dài”.
Bằng sự kiên trì, sau năm đầu tiên vượt qua giai đoạn khó khăn nhất, sang năm thứ 2 chị mạnh dạn mở thêm một cơ sở mới. Sau khoảng 4 năm gây dựng, thương hiệu Tâm Nhung dần được nhiều người biết đến, không chỉ trong tỉnh mà cả du khách từ các địa phương khác.
Đáng chú ý, từ nền tảng ẩm thực truyền thống, đến nay cơ sở của chị Tâm đã có 3 sản phẩm được công nhận OCOP gồm thịt lợn sấy, lạp xưởng và thịt treo gác bếp. Đây được xem là bước đi quan trọng, giúp nâng cao giá trị sản phẩm địa phương, tạo đầu ra ổn định hơn cho mô hình.
Trong quá trình vận hành nhà hàng, chị Tâm nhận thấy nhiều đoàn khách sau khi thưởng thức ẩm thực còn có nhu cầu ở lại để trải nghiệm đời sống sinh hoạt của người dân bản địa. Xuất phát từ nhu cầu thực tế đó, ý tưởng phát triển mô hình homestay dần được hình thành.
Thuận lợi lớn nhất là gia đình chị có sẵn quỹ đất, trong khi tại bản nơi chị sinh sống, nhiều hộ dân vẫn còn lưu giữ nhiều gỗ nhưng không còn nhu cầu sử dụng. Chị đã tận dụng nguồn vật liệu này, mua lại từ bà con để dựng nhà sàn, vừa giữ gìn kiến trúc truyền thống, vừa tạo không gian để du khách lưu trú, trải nghiệm trọn vẹn đời sống bản làng.
“Mục đích của chúng tôi là để du khách đến đây không chỉ ăn uống, nghỉ lại mà còn thực sự cảm nhận được nếp sống, văn hóa của người dân trong bản
Homestay của tôi hiện hoạt động theo mô hình ngủ tập thể trên nhà sàn, kết hợp một số phòng riêng phía dưới, với sức chứa khoảng 24 khách mỗi lượt. Khách chủ yếu là khách theo đoàn, theo tour, lượng khách đông nhất thường rơi vào thời điểm sau Tết" - chị Tâm cho biết.
Không chỉ dừng lại ở việc lưu trú, homestay còn tổ chức nhiều hoạt động trải nghiệm, giúp du khách “sống chậm” và hòa mình vào đời sống của người dân địa phương.
Tùy theo mùa, du khách có thể tham gia các hoạt động như bắt cá suối, tự tay chế biến món ăn truyền thống, học dệt vải, đan lát thủ công... Những trải nghiệm này được đánh giá cao, đặc biệt với du khách quốc tế.
Tạo công ăn việc làm ổn định cho phụ nữ trong bản
Một trong những điểm nổi bật của mô hình nhà hàng là tạo việc làm tại chỗ cho người dân địa phương, đặc biệt là phụ nữ trong bản. Cân đối thời điểm và lượng khách, các công việc được phân công linh hoạt, phù hợp với điều kiện và khả năng của từng người. Nhờ đó, nhiều phụ nữ có thêm việc làm thường xuyên ngay tại quê hương, không phải rời bản đi làm ăn xa.
Thu nhập bình quân của lao động làm việc tại nhà hàng - homestay hiện đạt khoảng 6–7 triệu đồng/người/tháng, mức thu nhập được đánh giá là khá ổn định so với mặt bằng chung khu vực nông thôn, miền núi. Theo chị Lò Thị Tâm từ khi tham gia làm việc tại homestay, kinh tế của chị em ổn định hơn, đời sống cũng đỡ vất vả hơn nhiều.
Không dừng lại ở việc tạo việc làm trực tiếp, mô hình nhà hàng còn góp phần mở rộng sinh kế cho cộng đồng thông qua việc ưu tiên thu mua thực phẩm từ bà con trong bản. Từ thịt lợn, rau xanh đến các sản phẩm nông nghiệp sẵn có, tất cả đều được khai thác từ nguồn cung địa phương, vừa đảm bảo chất lượng, vừa giúp người dân có đầu ra ổn định.
Qua đó, một chuỗi sinh kế khép kín dần được hình thành, tạo sự gắn kết giữa hoạt động du lịch với sản xuất nông nghiệp, góp phần nâng cao thu nhập và thúc đẩy giảm nghèo bền vững cho nhiều hộ gia đình trong bản.
Nhiều hoạt động trải nghiệm văn hóa bản địa được homestay tổ chức. Ảnh: NVCC.
Chị Tâm cho biết, trong quá trình khởi nghiệp, gia đình nhận được sự quan tâm, hỗ trợ từ chính quyền địa phương, tạo điều kiện tham gia các lớp tập huấn về du lịch cộng đồng và kỹ năng kinh doanh. Những hỗ trợ này đã giúp chị từng bước hoàn thiện mô hình, phát triển bài bản, chuyên nghiệp hơn.
Cùng với đó, việc hạ tầng giao thông trên địa bàn được đầu tư, cải thiện đã tạo thêm động lực để gia đình mạnh dạn mở rộng hoạt động. “Khi Nhà nước đầu tư làm đường, kè suối và mở rộng mặt đường, gia đình tôi có điều kiện sửa sang, nâng cấp toàn bộ cơ sở, hoàn thiện không gian đón khách”, chị Tâm chia sẻ.
Trong tương lai, để thúc đẩy hoạt động của nhà hàng - homestay, chị Tâm mong muốn có thêm các chương trình xúc tiến thương mại, quảng bá du lịch, hỗ trợ chuyển đổi số, thương mại điện tử, giúp các mô hình nhỏ ở vùng cao tiếp cận thị trường rộng hơn.
Từ những căn nhà sàn cũ tưởng chừng bị lãng quên, từ những món ăn truyền thống quen thuộc, chị Lò Thị Tâm đã tạo dựng nên một mô hình sinh kế mới góp phần thay đổi đời sống của gia đình và nhiều phụ nữ trong bản.
Câu chuyện của mô hình trên cho thấy, khi người dân được tạo điều kiện, được tiếp cận kiến thức, kỹ năng và chính sách phù hợp, họ hoàn toàn có thể chủ động vươn lên bằng chính nội lực của mình. Du lịch cộng đồng, khi được tổ chức bài bản, không chỉ góp phần bảo tồn văn hóa, mà còn là giải pháp thiết thực trong xóa đói giảm nghèo bền vững, đặc biệt ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số.