Mong muốn giữ được nét đẹp truyền thống của bản làng quê hương, anh Ly Xá Xuy - sinh năm 1991, tại thôn Mò Phú Chải, xã Y Tý, huyện Bát Xát (nay là xã Y Tý, tỉnh Lào Cai) đã chọn cách xây dựng homestay để khởi nghiệp, nhằm truyền cảm hứng về không gian văn hóa dân tộc truyền thống và gây dựng kinh tế gia đình.
Sinh ra trong một gia đình nghèo với tuổi thơ sớm lo toan, vất vả, sau khi tốt nghiệp Trường Đại học Xây dựng Hà Nội vào năm 2017, chàng trai Ly Xá Xuy - người Hà Nhì đã quyết định trở về quê hương khởi nghiệp, với mô hình du lịch cộng đồng.
“Vừa ra trường với tấm bằng kỹ sư, tôi liền trở về quê hương để khởi nghiệp, tận dụng từ chính những thế mạnh sẵn có của mảnh đất này, từ cảnh quan, khí hậu đến các nét đẹp văn hóa truyền thống… Trước đó, tôi từng đọc về một số mô hình homestay tại các địa phương khác, và nhận ra, ở Y Tý vẫn chưa có mô hình nào tương tự, nên quyết định tiên phong đầu tư vào lĩnh vực này, với mong muốn lan tỏa những giá trị ấy đến du khách thập phương” - anh Xuy nhớ lại.
Thời điểm ấy, ở Y Tý vẫn còn nhiều khó khăn về cơ sở hạ tầng, điện lưới chưa có, con đường đất với một số đoạn rải đá cấp phối còn lởm chởm vắt qua thôn - nơi anh Xuy dự định mở homestay. Chàng thanh niên khi ấy vẫn hạ quyết tâm với mô hình khởi nghiệp phát triển du lịch cộng đồng.
Anh kể: “Hồi ấy, tôi ra trường từ đầu năm 2017, nhưng đến cuối năm 2017, mới kéo được điện về. Trong khoảng thời gian đó, tôi vẫn tiếp tục thi công các hạng mục của homestay. Đến tháng 8/20218, homestay “Y Tý Cloud” mới chính thức đi vào hoạt động.
Tôi còn nhớ, mô hình homestay của tôi được Ủy ban nhân dân huyện Bát Xát khi đó hỗ trợ 30 triệu đồng, đồng thời, nhờ sự kết nối vay ngân hàng chính sách thêm 100 triệu đồng và số tiền còn lại do tôi xoay sở thêm để hoàn thiện và vận hành…”.
Những năm qua, “Y Tý Cloud” cũng mang đến thêm cơ hội việc làm cho một số hộ dân trong khu vực. Để vận hành homestay, anh Ly Xá Xuy tuyển dụng thêm từ 3-4 nhân sự tại địa phương. Đồng thời, vào những dịp “cao điểm” khách du lịch tìm đến đông, homestay sẽ tuyển thêm nhân viên thời vụ để tăng cường.
Bên cạnh đó, khi homestay phát triển, cũng là cơ hội để kết nối, tiêu thụ nông sản của các hộ dân trên địa bàn xã. “Mặc dù, chúng tôi cũng tự nuôi trồng một số sản vật, nhưng không đủ để đáp ứng nhu cầu phục vụ du khách, nên chúng tôi đã liên hệ với các hộ dân trong xã, để họ cung ứng nguồn lương thực, thực phẩm sạch cho homestay” - anh chia sẻ.
Hiện tại, homestay “Y Tý Cloud” của anh Ly Xá Xuy với tổng diện tích gần 20.000m2, trong đó có 1 phòng sinh hoạt cộng đồng, 7 phòng riêng khép kín và 1 nhà ăn; còn lại là không gian sân vườn, với nhiều góc check-in “sống ảo” cho du khách.
Anh Xuy bảo: “Điểm nổi bật nhất của homestay là có 1 căn nhà trình tường nguyên bản, cùng không gian thoáng, có sân vườn, đặc biệt là có sân săn mây ngắm trọn thung lũng ruộng bậc thang, toàn cảnh trung tâm Y Tý và khu rừng nguyên sinh. Homestay cũng chuẩn bị sẵn những bộ trang phục truyền thống của người Hà Nhì để du khách trải nghiệm và lưu giữ những khoảnh khắc đặc biệt. Du khách có nhu cầu chụp ảnh, homestay cũng luôn sẵn sàng phục vụ.
Ngoài ra, du khách đến với homestay sẽ được giới thiệu, kết nối và tham gia các tour tuyến với nhiều hoạt động khám phá, trải nghiệm thú vị của phong cảnh và con người nơi đây… Đây có lẽ cũng là một trong những điểm đặc biệt “níu chân” du khách khi đến với homestay”.
Theo chủ homestay “Y Tý Cloud”, tầm khoảng tháng 8 hằng năm sẽ vào mùa “cao điểm” nhất, homestay xuyên kín phòng, du khách có thể phải đặt phòng trước 2-3 tháng nhưng vẫn chưa có phòng. Các tháng cao điểm, doanh thu của homestay cũng đạt khoảng 100 đến hơn 100 triệu đồng. Còn vào các tháng 3-4 trong năm, lại là mùa “thấp điểm”, lượng khách chỉ vừa đủ, không quá đông như các tháng còn lại.
Nhờ có mô hình homestay, gia đình anh Xuy không chỉ có nguồn thu nhập ổn định, mà còn tạo nhiều cơ hội cùng làm kinh tế cho bà con trong thôn, xã.
Từ sau khi homestay “Y Tý Cloud” của anh Ly Xá Xuy đi vào hoạt động, nhiều hộ gia đình cũng bắt đầu ý tưởng tương tự, đến nay, trên địa bàn xã đã có gần 30 cơ sở lưu trú homestay.
Sau đó, anh Ly Xá Xuy nảy ra ý tưởng thành lập một cộng đồng về du lịch để tạo sự kết nối, sẻ chia, giao lưu kinh nghiệm, cùng nhau phát triển. Anh cho biết, Câu lạc bộ Du lịch Y Tý hiện tại có hơn 70 thành viên, cùng chung lý tưởng phát triển du lịch.
“Ngày 01/11/2025, Câu lạc bộ Du lịch Y Tý đã chính thức đi vào hoạt động, trở thành “cầu nối” giữa các thành viên có chung khát vọng, kết nối các hoạt động, dịch vụ du lịch để du khách có thêm nhiều lựa chọn. Tôi hy vọng, đây cũng là một trong những cách giúp các mô hình du lịch tại Y Tý sẽ “đi được đường dài” và ngày càng ổn định, phát triển, lớn mạnh hơn” - anh Xuy - Chủ nhiệm Câu lạc bộ Du lịch Y Tý chia sẻ.
Theo anh Ly Xá Xuy, một trong những dự án lớn mà Câu lạc bộ Du lịch Y Tý hiện đang thực hiện chính là khôi phục lại các đội văn nghệ dân gian của đồng bào dân tộc Hà Nhì và dân tộc Mông. Tới đây, sẽ tiếp tục với đội văn nghệ dân gian của đồng bào dân tộc Dao.
Hiện tại, các đội văn nghệ dân gian này sẽ trình diễn các tiết mục vào tối thứ Bảy hằng tuần tại khu vực Chợ Y Tý, trở thành một “điểm nhấn” quan trọng trong các tour trải nghiệm cho du khách thập phương.
Tại các buổi giao lưu văn nghệ, thành viên của Câu lạc bộ Du lịch Y Tý sẽ kết hợp tái hiện các trò chơi truyền thống của người đồng bào, như nhảy que, nhảy sạp, đi cà kheo…
Không chỉ có vậy, Câu lạc bộ Du lịch Y Tý còn lưu giữ nét văn hóa của đồng bào các dân tộc vùng biên thông qua hoạt động đan lát truyền thống, ẩm thực truyền thống, giới thiệu nông sản, sản vật địa phương.
Ngoài ra, câu lạc bộ cũng đã hiện thực hóa ý tưởng “hồi sinh” đường đá cổ trăm tuổi, góp phần quảng bá giá trị văn hóa, lịch sử của Y Tý, thông qua việc đề xuất, xin ý kiến Ủy ban nhân dân xã và vận động nhân dân hai thôn Tả Gì Thàng, Lao Chải cùng các lực lượng Đồn Biên phòng Y Tý, Công an xã Y Tý tu sửa tuyến đường. Nhờ đó, góp phần thu hút thêm nhiều du khách ghé thăm.
Thông qua các hoạt động đa dạng, Câu lạc bộ Du lịch Y Tý vừa góp phần bảo tồn các nét văn hóa truyền thống, vừa lan tỏa các giá trị cộng đồng, đồng thời, cũng là cách để kết nối và hỗ trợ người dân bản địa có thêm nguồn thu nhập từ du lịch.
Nhắc đến cơ duyên lan tỏa thông tin trên các nền tảng mạng xã hội, anh Ly Xá Xuy nhớ lại: “Thời điểm tôi mới bắt đầu ý tưởng xây dựng homestay, công nghệ thông tin nói chung, hay đơn giản chỉ là mạng xã hội Facebook vốn còn khá xa lạ với người dân ở mảnh đất Y Tý này. Nhưng trước đó, khi còn học tập ở Hà Nội, tôi đã được tiếp cận với nền tảng này và thấy được một phần ưu điểm từ việc sử dụng chúng.
Tôi thử đăng tải một số bài viết và hình ảnh về Y Tý, tình cờ lại nhận được sự quan tâm của cộng đồng mạng, rồi có rất nhiều người muốn tìm hiểu thêm về mảnh đất, con người, sản vật nơi đây… Lúc ấy, tôi nhận ra: ‘Hóa ra, mình muốn người này, người kia biết đến, thì phải tích cực chụp ảnh, quay video để đăng tải lên Facebook nhiều hơn…’. Sau đó, tôi ngày càng mở rộng các kênh tiếp cận, qua Zalo, TikTok,… nhằm quảng bá hình ảnh du lịch của homestay nói riêng cũng như của du lịch Y Tý nói chung đến đông đảo du khách hơn”.
Anh Xuy tâm sự: “Từ khi tiếp cận với những nền tảng mạng xã hội như Facebook, Zalo, TikTok, lượng khách du lịch biết đến homestay “Y Tý Cloud” ngày càng tăng lên. Và nhất là, ở thời điểm hiện tại, hầu hết mọi người dều dùng mạng xã hội, nên sự lan tỏa còn nhiều hơn nữa. Vậy nên, tôi cho rằng, mạng xã hội cũng là một trong những nền tảng không thể thiếu, góp phần giữ ổn định nguồn khách cho homestay cũng như các dịch vụ du lịch khác”.
Đặc biệt, ngay cả các thành viên Câu lạc bộ Du lịch Y Tý cũng kết nối với nhau qua các nhóm chat trên Facebook, Zalo. Khi có du khách đăng ký dịch vụ lưu trú, muốn tham gia các hoạt động trải nghiệm, nếu homestay đó chưa cung cấp được, sẽ kết nối với các thành viên trong nhóm để giới thiệu những tour phù hợp nhất.
Theo anh Xuy, các tour trải nghiệm này cũng được giới thiệu đến du khách theo mùa. Chẳng hạn, vào mùa “săn mây”, sẽ giới thiệu cho du khách tham quan những địa điểm có vị trí cao để ngắm mây và trải nghiệm cuộc sống của đồng bào người Mông. Đến mùa Xuân, du khách có thể trải nghiệm leo núi, băng rừng kết hợp nướng gà, nướng thịt; hay tham gia trải nghiệm hái trà cổ thụ trong những cánh rừng bạt ngàn, sau khi hái về, có thể sao trà và thưởng thức. Một hoạt động cũng khá hấp dẫn khác, đó là tham quan những bản Hà Nhì và trải nghiệm làm “bia Hà Nhì”…
Với những thời điểm có các lễ hội truyền thống của đồng bào các dân tộc ở đây, du khách sẽ được giới thiệu thêm và hòa mình vào không gian văn hóa độc đáo.
Chủ homestay “Y Tý Cloud” cũng bật mí: “Thời gian tới, tôi sẽ tập trung mở rộng và nâng cấp phòng ốc, kết hợp cải tạo cảnh quan, các góc check-in tại homestay. Đồng thời, cải thiện các dịch vụ tour trải nghiệm để thu hút du khách nhiều hơn. Đặc biệt, tới đây, khi điều kiện đường sá đã có nhiều thuận lợi, tôi hy vọng, sẽ đón được ngày càng nhiều du khách ghé thăm. Mong rằng, với nỗ lực của mỗi chúng tôi sẽ góp phần thay đổi diện mạo của hoạt động dịch vụ du lịch ở địa phương”.
