Quy định nhóm có năng khiếu đặc biệt, đạt thành tích cao về văn hóa, nghệ thuật, thể dục thể thao, các ngành nghề truyền thống phù hợp với nghề dạy học; có kỹ năng nghề quốc gia bậc 4/5 trở lên; hoặc được tặng một trong các danh hiệu "Thầy thuốc ưu tú", "Nghệ sĩ ưu tú", "Nghệ nhân ưu tú" trở lên, được hưởng chính sách thu hút, trọng dụng đối với nhà giáo được nêu tại Dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Nhà giáo đang nhận được nhiều sự quan tâm.
Ở góc nhìn của một số nghệ sĩ ưu tú, nghệ nhân ưu tú đây là chủ trương phù hợp, góp phần thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao cho giáo dục nhưng cần có thêm hướng dẫn cụ thể hơn.
Không nên yêu cầu nghiệp vụ sư phạm một cách cứng nhắc
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Nghệ nhân ưu tú chạm khắc gỗ mỹ nghệ Đỗ Văn Cường - làng nghề chạm khắc gỗ Thiết Úng (Hà Nội) cho rằng, quy định ưu tiên tiếp nhận nghệ nhân, nghệ sĩ có danh hiệu làm nhà giáo là một hướng đi tích cực.
Đối với riêng các làng nghề thủ công mỹ nghệ, thực tế hiện nay cho thấy nhiều ngành nghề đang đứng trước nguy cơ mai một. Việc tạo cơ chế để nghệ nhân tham gia giảng dạy tại các trường học sẽ góp phần quan trọng trong việc gìn giữ, lan tỏa giá trị nghề truyền thống. Đây không chỉ là câu chuyện dạy kỹ năng, mà là truyền lại cả một hệ tri thức, kinh nghiệm, tinh thần lao động và bản sắc văn hóa của từng địa phương.
Tuy nhiên, Nghệ nhân ưu tú Đỗ Văn Cường cũng thẳng thắn chia sẻ: “Phần lớn nghệ nhân ưu tú, nghệ sĩ ưu tú dù có tay nghề cao và nhiều thành tích nghề nghiệp, lại không được đào tạo bài bản về nghiệp vụ sư phạm. Chúng tôi có kinh nghiệm thực tế, có câu chuyện nghề, có khả năng truyền đạt bằng thực hành nhưng để giảng dạy theo giáo án, phương pháp sư phạm chuẩn thì hầu hết đều chưa được trang bị”.
Một vấn đề khác được Nghệ nhân ưu tú Đỗ Văn Cường đề cập là tính khả thi của việc xếp lương, bố trí biên chế đối với nghệ nhân. Vì thực tế, thu nhập bên ngoài của họ thường cao hơn so với mức lương giáo viên phổ thông. Do đó, yêu cầu nghệ nhân gắn bó lâu dài với nhà trường cũng có phần bất cập, nếu đời sống không bảo đảm sẽ rất khó để cống hiến lâu dài.
Theo quan điểm của Nghệ nhân ưu tú đờn ca tài tử Dương Minh Khương (Cà Mau), quy định ưu tiên tiếp nhận những đối tượng trên là định hướng đúng, phù hợp với định hướng phát triển năng lực, phẩm chất của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018.
Tại không ít cơ sở giáo dục ở địa phương, việc đưa các bộ môn nghệ thuật truyền thống như đờn ca tài tử vào trường học đã được đặt ra từ lâu và nhận được sự đồng thuận lớn từ giới làm nghề. Nếu được triển khai bài bản, sự tham gia của nghệ nhân ưu tú trở lên sẽ giúp học sinh tiếp cận trực tiếp với giá trị văn hóa, từ đó tạo hứng thú học tập và góp phần gìn giữ di sản.
Nói thêm về vấn đề nghiệp vụ sư phạm đối với các nghệ sĩ ưu tú, nghệ nhân ưu tú trở lên, Nghệ nhân ưu tú Dương Minh Khương mong muốn trước khi tham gia giảng dạy, cần có văn bản hướng dẫn cụ thể và tổ chức các lớp bồi dưỡng ngắn hạn về kỹ năng sư phạm, giúp nghệ nhân, nghệ sĩ nắm được những kiến thức cơ bản về phương pháp truyền đạt, thị phạm, hướng dẫn để học sinh dễ tiếp thu.
Cùng bàn luận về nội dung trên, Nghệ sĩ ưu tú Khánh Hòa - Nhà hát Ca múa nhạc Thăng Long (Hà Nội) nhận định: “Việc tuyển dụng những người đã đạt danh hiệu vào các cơ sở giáo dục theo hình thức tiếp nhận là chủ trương cần thiết. Nếu các nghệ sĩ sẵn sàng tham gia giảng dạy thì đây là điều rất tích cực, đặc biệt đối với các môn nghệ thuật, giáo dục thể chất trong nhà trường.
Với băn khoăn liên quan đến nghiệp vụ sư phạm, điều này nên xuất phát từ nguyện vọng của chính nghệ sĩ, nghệ nhân. Với những nghệ sĩ đã có năng lực giảng dạy, không nhất thiết phải đặt nặng yêu cầu bổ sung nghiệp vụ sư phạm một cách cứng nhắc.
Bởi lẽ, nhiều nghệ sĩ đã được đào tạo bài bản tại các cơ sở giáo dục đại học uy tín, chưa kể họ còn tích lũy kinh nghiệm nghề nghiệp qua nhiều năm biểu diễn. Khi đã đạt danh hiệu nghệ sĩ ưu tú, nghệ sĩ nhân dân, họ thường đã tự đúc kết được phương pháp giảng dạy và xây dựng giáo trình riêng phù hợp với chuyên môn của mình”.
Cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan
Từ góc nhìn của người làm nghề, Nghệ nhân ưu tú Đỗ Văn Cường chỉ ra, để chính sách thu hút và trọng dụng nghệ nhân, nghệ sĩ thực sự phát huy hiệu quả trong giáo dục, cần có cách tiếp cận linh hoạt và thực tế hơn.
"Trước hết là cơ chế đãi ngộ phù hợp, đủ để nghệ nhân yên tâm tham gia giảng dạy. Bên cạnh đó, cần tổ chức các chương trình bồi dưỡng sư phạm ngắn hạn giúp nghệ nhân có thêm kỹ năng truyền đạt, hướng dẫn học sinh. Ngoài ra, cũng cần thêm sự hỗ trợ từ đội ngũ chuyên môn trong nhà trường. Nhiều nghệ nhân có thể làm ra sản phẩm rất tốt, nhưng việc kể câu chuyện về sản phẩm, về giá trị văn hóa đằng sau đó lại là một thách thức. Nếu có sự phối hợp giữa nghệ nhân và giáo viên được đào tạo bài bản, hiệu quả giáo dục sẽ cao hơn” - ông nói.
Theo Nghệ nhân ưu tú Đỗ Văn Cường, điều quan trọng không kém là thái độ trân trọng đối với nghệ nhân khi họ tham gia vào môi trường giáo dục. Việc mời nghệ nhân không nên chỉ dừng lại ở việc sử dụng hình ảnh hay danh hiệu để làm phong phú chương trình, mà cần tạo điều kiện để họ thực sự đóng góp bằng tri thức, kinh nghiệm và tâm huyết của mình. Khi được tôn trọng đúng mức, nghệ nhân mới sẵn sàng chia sẻ và đồng hành cùng giáo dục.
Nghệ nhân ưu tú Dương Minh Khương thì cho rằng cần có cơ chế linh hoạt hơn trong sử dụng đội ngũ này. Nghệ nhân ưu tú nên được phân công giảng dạy theo chuyên đề, có số tiết cụ thể, gắn với đặc thù bộ môn và điều kiện từng địa phương đồng thời có hướng dẫn cụ thể về xây dựng giáo án phù hợp.
Ông Khương cũng nhấn mạnh, việc triển khai chính sách cần sự phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo và Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, thông qua các thông tư liên tịch hướng dẫn thống nhất. Qua đó, các Sở Giáo dục và Đào tạo, Sở Văn hóa thể thao và Du lịch các tỉnh, thành phố; các hội nghề nghiệp ở địa phương cũng sẽ nắm rõ thông tin để nghệ nhân, nghệ sĩ có thể tham gia giảng dạy một cách chính thức, lâu dài và đúng thế mạnh.
Đề cập đến vướng mắc trong quá trình tham gia giảng dạy tại nhà trường của đội ngũ nghệ sĩ, Nghệ sĩ ưu tú Khánh Hòa nói thêm vấn đề then chốt vẫn là chế độ đãi ngộ. Mức lương, chế độ làm việc cần tương xứng với trình độ, danh hiệu và kinh nghiệm của nghệ sĩ. Khi quyền lợi được đảm bảo các nghệ sĩ sẽ có động lực để gắn bó lâu dài với công tác giảng dạy.
Cuối cùng, Nghệ sĩ ưu tú Khánh Hòa chỉ ra, để chính sách này được triển khai hiệu quả, cần có sự phối hợp bài bản giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Việc này không chỉ giúp thống nhất cách làm mà còn khai thác hiệu quả nguồn nhân lực nghệ sĩ, nghệ nhân chất lượng cao cho giáo dục.