Mặc dù được tuyên hủy án điều tra lại, nhưng vụ án Hàn Đức Long chưa được coi là án oan hay không. Giáo dục Việt Nam điểm lại 5 vụ án oan điển hình trong lịch sử tư pháp, từng gây chấn động cả nước.
Nguyễn Thanh Chấn – 10 năm ngồi tù, tan nát cả gia đình
Sau 10 năm ngồi tù oan với tội danh giết chị Nguyễn Thị Hoan, ông Nguyễn Thanh Chấn (Nghĩa Trung, Việt Yên, Bắc Giang) được trả tự do vào ngày 4/11/2013.
Gia đình ông Chấn đã kiên trì suốt 10 năm trời để tìm ra thủ phạm là Lý Nguyễn Chung. 10 năm tù oan đã khiến ông Chấn hứng chịu quá nhiều mất mát. Họ hàng, bạn bè xa lánh, cả bốn người con của ông đã phải bỏ học giữa chừng; một người con đi xuất khẩu lao động nước ngoài vì kiếm tiền lo kêu oan cho cha mà quyết không về nước. Vợ ông sau nhiều năm kêu oan cho ông cũng phải vào viện tâm thần điều trị.
 |
| 10 năm bị tù oan khiến gia đình ông Chấn kiệt quệ. |
ĐBQH Nguyễn Sỹ Cương đã nói: “Tôi cho rằng, nếu nói rằng mãi cho đến 15/7/2013 cơ quan chức năng mới nhận được đơn kêu oan của bà Chiến vợ ông Chấn là không đúng. Theo nhưng thông tin mà tôi biết thì ông Chấn và bà Chiến đã gửi đơn đi rất nhiều cơ quan khác nhau, nhưng không được xem xét nên mới phải ngồi tù oan đến 10 năm. Những cán bộ quản giáo ở trại giam đã tạo điều kiện để ông Chấn gửi đơn kêu oan nên họ biết chính xác điều đó. Vậy hàng trăm lá đơn trước đây của ông Chấn, của bà Chiến chẳng lẽ không cơ quan chức năng nào nhận được?”.
Hai lần bị tuyên tử hình dù không buôn ma túy
Tháng 6/2003, Nguyễn Minh Hùng (SN 1978, ngụ ấp Tân Tiến, Tân Lập, Tân Biên, Tây Ninh) bị bắt với tội danh buôn bán ma túy.
Ngày 18/6/2004, án sơ thẩm lần thứ nhất của TAND tỉnh Tây Ninh tuyên Hùng tử hình. Tháng 7/2004, Tòa phúc thẩm TAND Tối cao đã tuyên hủy án sơ thẩm để điều tra xét xử lại do Hùng kháng cáo kêu oan đối với tội vận chuyển trái phép chất ma túy.
 |
| Anh Nguyễn Minh Hùng hai lần bị tuyên án tử hình dù không buôn bán ma túy. |
Đến năm 2006, án sơ thẩm lần hai của Tòa án nhân dân tỉnh Tây Ninh vẫn giữ nguyên án tử hình. Phải đến phiên phúc thẩm lần 2 vào tháng 4/2007, tòa mới phát hiện các chứng cứ buộc tội anh Nguyễn Minh Hùng có nhiều mâu thuẫn. Đặc biệt, khi đó kẻ đứng đầu đường dây, người từng kéo anh vào vòng lao lý mới phản cung. Bị cáo Nguyễn Thị Anh Thư đã một mực xin tòa minh oan cho anh Hùng với lý do trước đó khai không đúng sự thật và "không muốn phạm thêm tội ác nữa".
Tại kỳ họp thứ 7 vừa qua, Quốc hội quyết định lập chuyên đề giám sát tình hình oan, sai trong hoạt động tố tụng hình sự và việc bồi thường thiệt hại cho người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự theo Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước.
Thêm vào đó, vợ anh Hùng đã cung cấp thêm bằng chứng là giấy xác nhận của một nhà nghỉ nơi vợ chồng anh trọ vào đúng ngày bị cáo buộc là đi giao heroin. Ngày 13/6/2008, anh Nguyễn Minh Hùng được Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Tây Ninh phê chuẩn quyết định "tha bổng" sau hơn 4 năm bị tù oan và phải đối diện với 2 bản án tử hình.
Nguyễn Minh Hùng được Công an tỉnh Tây Ninh xin lỗi công khai vào ngày 19/11/2008 và chỉ được bồi thường số tiền 130 triệu đồng cho hơn 5 năm tù oan.
Đánh rơi đồng hồ, bị án oan tù chung thân
Lý lịch đáng lo ngại của một số cán bộ điều tra vụ tử tù Hàn Đức Long
Bùi Minh Hải, ngụ ở huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai chỉ vì vô tình đánh rơi chiếc đồng hồ ở gần nơi xảy ra vụ giết người mà bị tình nghi là thủ phạm.
Ông Hải bị bắt giam, sau đó bị tuyên phạt tù chung thân, dù ông Hải liên tục kêu oan.
Sau 16 tháng bị tù oan, cơ quan chức năng bắt được một đối tượng giết người trong một vụ án khác. Chính từ việc đối tượng nhận tội nên ông Bùi Minh Hải đã được minh oan, được đền bù 59,9. Nhưng hậu quả mà gia đình ông Hải phải hứng chịu cũng vô cùng đau đớn như gia đình ông Chấn, đó là 4 đứa con phải bỏ học. Cả gia đình phải hứng chịu bao điều tiếng của xóm làng.
Liên quan tới vụ án này, có 11 cán bộ pháp luật để xảy ra oan sai đã bị đình chỉ công tác và cách chức.
16 năm 3 tháng ở tù oan với tội danh giết người
Ngày 21/5/1979, ông Trần Văn Chiến bị bắt tạm giam ngày với tội danh giết người xảy ra tại xã Tân Điền, huyện Gò Công Đông, tỉnh Tiền Giang. Ngày 20/3/1980, TAND tỉnh Tiền Giang xét xử sơ thẩm, tuyên phạt ông Chiến mức án tù chung thân. Tại phiên tòa này, ông Trần Văn Chiến không nhận tội và khẳng định hung thủ thật sự là Trần Văn U. Do thời gian chấp hành hình phạt tù ông Chiến cải tạo tốt nên được thả tự do ngày 21/8/1995. Năm 1997, Trần Văn U mới bị bắt.
 |
| Ông Trần Văn Chiến ngồi tù oan hơn 16 năm. |
Ngày 5/7/2001, TAND tỉnh Tiền Giang tiếp tục xét xử sơ thẩm vụ án giết người với bị cáo Trần Văn U. Tại tòa, Trần Văn U khai chỉ một mình thực hiện vụ án mà không liên quan gì đến ông Trần Văn Chiến nên tòa tuyên ông Chiến không phạm tội giết người.
Tại bản án phúc thẩm số 424 ngày 12/4/2002, TAND tối cao tại TP.HCM giữ nguyên bản án sơ thẩm: ông Chiến vô tội.
Ngày 23/12/2004 ông Chiến được TAND tỉnh Tiền Giang xin lỗi trên 3 tờ báo trung ương và địa phương, nhưng cũng chỉ được đền bù oan sai 252 triệu đồng cho hơn 16 năm tù oan.
Án oan "vườn điều" khiến cả một gia đình vào vòng lao lý
Nói tới các vụ án oan chấn động Việt Nam không thể không nói đến “vụ án vườn điều”, khiến 9 người trong một gia đình rơi vào vòng lao lý.
Theo cáo trạng, giữa tháng 5/1993, thi thể nạn nhân Dương Thị Mỹ được phát hiện trong vườn điều của ông Hai Hoàng (tỉnh Bình Thuận) trong tình trạng đa chấn thương. Vụ án tưởng chừng rơi vào bế tắc thì năm 1998, nghi phạm Huỳnh Văn Nén đã khai mình là thủ phạm vụ trọng án.
Theo lời khai của Nén, do nghi ngờ bà Mỹ quan hệ bất chính với anh em đồng hao tên Nhung nên một số người trong gia đình vợ Nén đã dùng dao chém nạn nhân đến chết. Từ lời khai này, 9 người trong gia đình vợ của Nén bị bắt giữ.
Vụ án sau đó được đưa ra xét xử nhiều lần, nhưng đều bị hủy án do có nhiều tình tiết chưa rõ ràng. Việc điều tra xét xử vụ án kéo dài 12 năm, nhưng vẫn không tìm ra hung thủ.
Năm 2006, cơ quan điều tra xác định các bị cáo vô tội và trả tự do tại tòa. Đồng thời, cơ quan công tố phải công khai xin lỗi và bồi thường oan sai với tổng số tiền lên đến hơn 1 tỷ đồng.