Trong cuộc thi Sáng tạo khoa học, kỹ thuật dành cho học sinh trung học tỉnh Hà Giang lần thứ IV, năm học 2018 - 2019, lần đầu tiên ban tổ chức phá lệ trao giải nhất cho ý tưởng sáng tạo của nhóm học sinh Trung học cơ sở
Đó là ý tưởng sáng chế Máy tưới nước tự động phun sương sử dụng năng lượng mặt trời của 3 thầy trò nơi rẻo cao xã Ngán Chiên, huyện Xín Mần Hà Giang, một sáng chế mang tính ứng dụng cao trong đời sống, nhất là vùng cao, vùng khó như Ngán Chiên.
Ý tưởng nảy nở từ nơi đất khó Ngán Chiên
Đường vào Ngán Chiên (Xín Mần, Hà Giang) đúng như chữ đầu tiên trong tên địa phương này, gập ghềnh và nguy hiểm.
Bà con sinh sống ở Ngán Chiên chủ yếu là dân tộc Nùng, Hoa, Mông, La Chí đa phần dân chí thấp từng ngày phải bươn chải kiếm ăn.
Thầy giáo Hoàng Văn Mạo đến Trường Phổ thông dân tộc bán trú Trung học cơ sở Ngán Chiên (huyện Xín Mần, Hà Giang) giảng dạy từ năm 2013 gắn bó với nhà trường và tình cảm với các em học sinh giúp thầy thêm tình yêu trong nghề giáo nơi đất khó này.
Thầy Mạo có lòng say mê với kỹ thuật điện từ nhỏ, với thầy những ý tưởng liên quan đến sáng tạo điện tử luôn nung nấu trong người.
Năm 2018, thầy Mạo cùng hai em học sinh lớp 8 là Xèn Đức Phương và Lý Minh Đức bắt đầu triển khai ý tưởng chế tạo một hệ thống tưới nước tự động phun sương sử dụng năng lượng mặt trời.
 |
| Thầy trò Hoàng Văn Mạo cùng hoàn thiện hệ thống tưới nước phun sương tự động (Ảnh: Nguyễn Toan) |
Sau nhiều thất bại và sửa chữa không ít tốn kém 3 thầy trò đã thành công. Hệ thống tưới nước tự động phun sương đã hoàn thiện và có thể đi vào hoạt động.
Từ ý tưởng thành hiện thực là cả một quá trình, thầy Mạo cho biết những thiết bị để chế tạo sản phẩm của ba thầy trò đều được đặt mua trên mạng internet, thứ đắt nhất là tấm pin năng lượng mặt trời, còn các dụng cụ kỹ thuật như bộ điều khiển năng lượng mặt trời, bộ cảm biến độ ẩm của đất, máy bơm mini… thì hỏng liên tục.
 Chuyện thầy giáo Nùng giữa rẻo cao mây trắng, yêu học trò bằng tình người anh cả |
Không nản lòng trước những thất bại, cứ những ngày nghỉ 3 thầy trò lại chụm đầu cùng nhau suy nghĩ bắt những thứ linh kiện vô tri hoạt động theo ý mình.
Cậu học trò gầy gò Xèn Đức Phương người dân tộc Nùng có đôi mắt lanh lợi thường cùng bạn Lý Văn Đức nhiệt tình giúp thầy Mạo thực hiện ý tưởng.
May mà nhà hai em gần trường nên những ngày nghỉ đều có thời gian để giúp thầy thực hiện ý tưởng.
Hai cậu bé này nhanh nhẹn và có khiếu về điện tử lắm, nhiều lúc ở nhà bố mẹ đau đầu vì các cậu mày mò với những chiếc điện thoại, điều khiển ti vi, chỉ sợ con chữa lợn lành thành lợn què, thầy Mạo nói khi cùng học trò vận hành máy tưới nước.
Khi máy hoạt động như ý muốn và thầy trò mạnh dạn đăng ký tham gia cuộc thi Sáng tạo khoa học, kỹ thuật dành cho học sinh trung học tỉnh. Thế nhưng, ba thầy trò nơi núi cao chẳng mơ có giải.
 |
| Hệ thống tưới nước phun sương được vận hành chỉ với một cái ấn nút trên điện thoại thông minh (Ảnh: Nguyễn Toan) |
Ngày công bố, thầy trò cùng hi vọng nhưng cũng không dám mơ cao, nhất là lúc ban tổ chức công bố đến 2 giải nhì mà chưa thấy nhắc đến sáng chế của mình 3 thầy trò đã ngậm ngùi.
Thế nhưng điều kỳ diệu đã đến khi ban tổ chức gọi tên 2 em học sinh Trung học cơ sở xã Ngán Chiên lên nhận giải nhất.
Thầy trò ôm nhau vui sướng tột độ, chẳng ai dám nghĩ, thầy trò đến từ vùng “thâm sơn, cùng cốc” như Ngán Chiên lại có thể đạt giải nhất toàn tỉnh Hà Giang.
Dành hết cho học sinh
Chỉ cần một cái ấn nút từ điện thoại thông minh hệ thống tưới nước phun sương sẽ hoạt động, nước từ bình chứa sẽ được tự động bơm lên vòi dẫn và phun tưới cho cây cảnh, rau tiện lợi và tiết kiệm nước gần như tối đa.
Ý tưởng sáng tạo của thầy trò Hoàng Văn Mạo không chỉ phù hợp với thực tế địa phương nơi núi cao, ít nước sinh hoạt.
 |
| Thầy trò trong ngày nhận giải nhất cuộc thi sáng tạo học sinh trung học năm 2018( ảnh thầy Mạo cung cấp) |
Từ các vật liệu đơn giản và tiết kiệm thân thiện với môi trường càng khiến tính ứng dụng của máy phun sương được nhiều người thích thú.
Tới nay, đã có hơn 11 mô hình được thầy lắp đặt trên địa bàn các trường, và các cá nhân biết đến cũng nhờ thầy lắp đặt hộ hệ thống phun sương tự động dùng tưới hoa lan, rau và cây cảnh.
Đó là những đền đáp duy nhất mà người thầy này có được từ khi mô hình nhận được giải nhất trong cuộc thi sáng tạo dành cho các em học sinh.
 Rong ruổi rẻo cao đón học sinh mùa tựu trường |
Giải thưởng khi trao 2 em học sinh về vật chất không lớn nhưng niềm tự hào và là động lực để các em tiếp tục phấn đấu.
Hồ hởi khoe bức ảnh 3 thầy trò chụp chung trong lễ trao giải, thầy Mạo nói: Cuộc thi là của các em, sự đánh giá công tâm của ban giám khảo đã giúp ý tưởng 3 thầy trò miệt mài nghiên cứu được đền đáp.
Chỉ tiếc một chút nếu là học sinh Trung học phổ thông thì hai trò đã có con đường rộng mở hơn cho tương lai, bởi theo thông lệ các ý tưởng sáng tạo đạt giải nhất tại cuộc thi sẽ có cơ hội được tuyển thẳng vào đại học.
Nhưng cái được nhất vẫn là tạo niềm tin và bước đệm cho những ý tưởng tiếp theo ra đời.
Học trò miền núi bình thường chỉ đi học đầy đủ đã là một cố gắng lớn của các em vậy nên những hoạt động bên ngoài mang tính sáng tạo như vậy sẽ kích thích tư duy và tạo cho các em sân chơi để thể hiện mình.
Niềm vui của ba thầy trò rẻo cao này nhân lên khi vừa qua, Ủy ban nhân dân huyện Xín Mần trao giấy khen và Hội khuyến học huyện Xín Mần đã trao phần quà ghi nhận cho những sáng tạo và thành tích xuất sắc cho 2 em trong năm học vừa qua.
Thầy Hoàng Văn Mạo cho biết bản thiết kế của 3 thầy trò ngày từ khi giới thiệu tại cuộc thi đã nhiều cá nhân, tập thể ngỏ ý mua lại nhưng chân quý công sức lao động của cả 3 thầy trò bỏ ra, thầy và các em quyết định giữ lại và từng bước đưa sáng tạo của mình ra với cuộc sống giúp ích cho xã hội.
 |
| Thành quả của 2 học trò được lãnh đạo huyện Xín Mần ghi nhận (ảnh thầy Mạo cung cấp) |
Huyện Xín Mần là mảnh đất thuộc diện khó khăn nhất tỉnh Hà Giang không chỉ về giao thông đi lại mà có thiên nhiên tương đối khắc nghiệt, nhiều nơi nước sinh hoạt thiếu vào mùa khô trong đó có xã Ngán Chiên.
Thế nên với tính ứng dụng thực tế và giá thành rẻ, máy tưới nước phun sương tự động của 3 thầy trò là lựa chọn cực kỳ hữu ích cho nhu cầu tưới tiêu trong vườn của nhiều người.
Để đưa sản phẩm vào ứng dụng thực tế, 3 thầy trò đã cải tiến nhiều hơn về kỹ thuật để dễ hiểu khiển hơn và có thể xa hơn, dễ sử dụng hơn.
Trong khuôn viên trường Phổ thông dân tộc bán trú Trung học cơ sở Ngán Chiên hiện nay hệ thống phun sương được 3 thầy trò dùng để tưới nước cho vườn rau và cây cảnh được các em học sinh và thầy cô rất thích.
Đó là một sự khẳng định cho niềm tự hào của cả trường dành cho thành tích mà 3 thầy trò đã đem về cho ngôi trường nơi rẻo cao Xín Mần.