Phải “làm tiến sĩ” thay vì “học tiến sĩ”

28/05/2020 14:57
Linh Linh
GDVN- Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc cho biết, số lượng và chất lượng công bố quốc tế của các cơ sở giáo dục đại học đã tăng hơn 3 lần so với 7 năm trước.

Ngày 27/5, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Văn Phúc chủ trì Hội thảo “Các giải pháp, chính sách nâng cao chất lượng đào tạo tiến sĩ, gắn với nhu cầu nghiên cứu khoa học và nhóm nghiên cứu” với sự tham dự của đại diện Bộ Khoa học và Công nghệ và hơn 20 cơ sở giáo dục đại học trên cả nước.

Phát biểu tại Hội thảo, Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc cho biết, số lượng và chất lượng công bố quốc tế của các cơ sở giáo dục đại học đã tăng hơn 3 lần so với 7 năm trước.

Kết quả này cho thấy sự chú trọng hội nhập thế giới cũng như năng lực nghiên cứu khoa học của các trường đại học.

Hoạt động nghiên cứu khoa học trong các cơ sở giáo dục đại học gắn bó mật thiết với công tác đào tạo, đặc biệt là đào tạo tiến sĩ.

“Chúng ta mong muốn đào tạo tiến sĩ là đào tạo nhân tài, tinh hoa, nên phải đảm bảo chất lượng đầu ra.

Các trường có trách nhiệm nâng cao chất lượng đào tạo tiến sĩ, xây dựng các nhóm nghiên cứu trong trường, từ đó xây dựng uy tín thương hiệu của trường” - Thứ trưởng nói.

Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc chủ trì hội thảo “Các giải pháp, chính sách nâng cao chất lượng đào tạo tiến sĩ, gắn với nhu cầu nghiên cứu khoa học và nhóm nghiên cứu” (Ảnh: moet.gov.vn)

Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc chủ trì hội thảo “Các giải pháp, chính sách nâng cao chất lượng đào tạo tiến sĩ, gắn với nhu cầu nghiên cứu khoa học và nhóm nghiên cứu” (Ảnh: moet.gov.vn)

Theo Thứ trưởng, Luật Sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học (Luật số 34) và Nghị định số 99/2019/NĐ-CP của Chính phủ hướng dẫn thi hành Luật này đã trao quyền tự chủ mạnh mẽ cho các cơ sở giáo dục đại học nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.

Để tiếp tục thúc đẩy chất lượng đào tạo và nghiên cứu trong các cơ sở giáo dục đại học, Thứ trưởng cho biết, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang xây dựng Quy chế đào tạo trình độ tiến sĩ và Nghị định hoạt động khoa học công nghệ trong các cơ sở giáo dục đại học.

Trong quá trình xây dựng hành lang pháp lý, Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ nghiên cứu, tham khảo tối đa kinh nghiệm của các nước phát triển phù hợp thực tiễn Việt Nam;

Đồng thời tiếp thu ý kiến của các cơ sở giáo dục đại học, kế thừa những gì đang triển khai tốt, rà soát sửa đổi những bất cập, đáp ứng yêu cầu thực tiễn và hội nhập với thế giới.

Đánh giá tầm quan trọng của cơ chế tài chính, Thứ trưởng cho biết:

Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ xem xét, đề xuất các phương án hỗ trợ học phí, học bổng cho nghiên cứu sinh trong nước cũng như xây dựng cơ chế chính sách để nghiên cứu sinh có thể đảm bảo cuộc sống, toàn tâm toàn ý nghiên cứu.

Tại Hội thảo, Quyền Vụ trưởng Vụ giáo dục đại học Nguyễn Thu Thủy đã chia sẻ những định hướng sửa đổi, bổ sung Quy chế tuyển sinh và đào tạo trình độ tiến sĩ, với nghiên cứu sinh, người hướng dẫn và quy trình tổ chức đào tạo.

Đại diện Vụ giáo dục đại học nhấn mạnh, trong hai năm qua, từ đăng ký chỉ tiêu đào tạo tiến sĩ của các trường cho thấy, số trường đào tạo tiến sĩ gia tăng.

Tuy số ngành đào tạo giảm đi, tỷ lệ nghiên cứu sinh nhập học trong nước giảm sút, nhưng số lượng học viên đăng ký năm 2020 của các trường cao hơn nhiều so với năm 2019.

“Đây là một tín hiệu đáng mừng. Khi Quy chế đi vào thực tiễn, các trường đã có sự chủ động nâng cao năng lực, đội ngũ mạnh hơn, công bố quốc tế nhiều hơn” - Bà Thủy nhận định.

Quyền Vụ trưởng Vụ giáo dục đại học cho biết, thời gian tới, Bộ Giáo dục và Đào tạo nghiên cứu sửa đổi Quy chế tuyển sinh và đào tạo trình độ tiến sĩ theo hướng đơn giản hóa thủ tục hành chính, nâng cao tinh thần tự chủ của các cơ sở giáo dục đại học;

Đồng thời có những điểm sửa đổi kỹ thuật để phù hợp với thực tiễn, nâng cao chất lượng tuyển sinh và đào tạo tiến sĩ, tiệm cận với quốc tế.

Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng sẽ tiếp tục đẩy mạnh triển khai Đề án nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục đại học đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo giai đoạn 2019-2030 theo Quyết định 89/QĐ-TTg.

Trong đó có cấp học bổng cho nghiên cứu sinh trong nước.

Đội ngũ hướng dẫn và nhóm nghiên cứu quyết định chất lượng tiến sĩ

Nhóm giảng viên/nghiên cứu sinh tham gia nhóm nghiên cứu công bố quốc tế uy tín cao gấp hơn 4,6 lần so với nhóm giảng viên/nghiên cứu sinh chưa từng tham gia nhóm nghiên cứu.

Đây là kết quả khảo sát 463 nghiên cứu sinh và 333 giảng viên của các cơ sở giáo dục đại học trên toàn quốc do Giáo sư, Tiến sĩ Khoa học Nguyễn Đình Đức, Đại học Quốc gia Hà Nội chia sẻ tại Hội thảo.

Đặc biệt, nhóm giảng viên và nghiên cứu sinh đã từng tham gia nhóm nghiên cứu có số công bố khoa học trung bình lớn hơn hẳn nhóm chưa từng tham gia nhóm nghiên cứu (về cả công bố trong nước, nước ngoài trong và ngoài hệ thống ISI/Scopus).

Nổi bật nhất là số lượng công bố khoa học trên hệ thống hệ thống ISI/Scopus của nhóm giảng viên đã từng tham gia nhóm nghiên cứu gấp tới 4,87 lần so với nhóm giảng viên chưa từng tham gia nhóm nghiên cứu.

Kết quả tương tự, nhóm nghiên cứu sinh đã từng tham gia nhóm nghiên cứu gấp tới 4,86 lần so với nhóm nghiên cứu sinh chưa từng tham gia nhóm nghiên cứu.

Điều này cho thấy, việc tham gia nhóm nghiên cứu góp phần không nhỏ giúp nghiên cứu sinh công bố khoa học - đặc biệt là công bố quốc tế.

Bởi vì, tham gia nhóm nghiên cứu, nghiên cứu sinh sẽ được giúp đỡ không chỉ từ chính giảng viên hướng dẫn mà còn là từ các thành viên khác trong nhóm nghiên cứu về xây dựng ý tưởng, viết bài báo cho tới cách thức để hoàn thiện cũng như nộp sản phẩm khoa học của mình.

Qua thực tiễn thành lập, điều hành nhóm nghiên cứu mạnh, Giáo sư Đức chia sẻ, quá trình đào tạo nghiên cứu sinh không chỉ nghiên cứu mà còn giúp nghiên cứu sinh trưởng thành cả về nhân cách, hoàn thiện kỹ năng cơ bản, thiết yếu.

Khảo sát cũng cho thấy, yếu tố “Có nhóm nghiên cứu và môi trường học thuật” là một trong hai yếu tố được đánh giá là quan trọng nhất, đứng sau yếu tố “Chất lượng đội ngũ hướng dẫn nghiên cứu sinh”.

Tuy nhiên, thực tế, ngoài đội ngũ hướng dẫn được đánh giá cao, những điều kiện quan trọng khác như cơ sở vật chất, kinh phí và nhóm nghiên cứu có mức độ đầu tư còn hạn chế.

Từ nghiên cứu, Giáo sư Nguyễn Đình Đức đề xuất sửa đổi Quy chế tuyển sinh và đào tạo tiến sĩ theo hướng đặt ra yêu cầu cao đối với người học và cán bộ hướng dẫn;

Đồng thời có chế độ, chính sách khuyến khích cán bộ, nghiên cứu sinh tích cực tham gia nghiên cứu khoa học; tăng quy mô và chất lượng nghiên cứu sinh.

Theo Giáo sư Đức, những giải pháp then chốt là tăng cường xây dựng, đầu tư nhóm nghiên cứu, đầu tư dài hơi cho các nhóm nghiên cứu mạnh.

Nghiên cứu sinh cần làm việc toàn thời gian, tăng cường học bổng và tham gia nhóm nghiên cứu.

Các trường đại học phải thu hút được nhà khoa học đầu ngành và nhân tài, đồng thời hội nhập với quốc tế, thích ứng với Cách mạng công nghiệp 4.0 với chìa khóa “smart”, “innovation”,…

Phải “làm tiến sĩ” thay vì “học tiến sĩ”

Đồng quan điểm với Giáo sư Nguyễn Đình Đức, Phó giáo sư Trần Thị Thanh Tú, Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng:

Để đào tạo tiến sĩ thành công và đạt chuẩn quốc tế, yếu tố then chốt là chính sách thu hút giáo sư nước ngoài, nghiên cứu sinh làm việc toàn thời gian và cần xây dựng nhóm nghiên cứu.

Tiến sĩ Nguyễn Đắc Trung, Phó Trưởng phòng Đào tạo Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội nhấn mạnh:

“Nghiên cứu sinh phải thực sự là người làm tiến sĩ, coi đây là công việc của họ, để toàn tâm toàn ý, từ đó nhận được lại thành quả. Từ đây mới tạo nên động lực đúng đắn, thúc đẩy nghiên cứu sinh hoàn thành tốt công việc của mình”.

Tiến sĩ Trung cũng chia sẻ những kinh nghiệm của Trường Đại học Bách khoa Hà Nội, từ xây dựng định hướng nghiên cứu, hợp tác với nước ngoài, doanh nghiệp thành lập trung tâm nghiên cứu hỗn hợp.

Và thu hút đầu tư đào tạo dài hạn đến ươm mầm nhân tài từ sinh viên năm 3 đại học tham gia các nhóm nghiên cứu đến sau đại học.

Theo Giáo sư Vũ Đình Lãm, Giám đốc Học viện Khoa học Công nghệ (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam):

Học viện cũng đã có nhiều giải pháp để thúc đẩy đào tạo tiến sĩ như hợp tác đào tạo với đại học nước ngoài, triển khai chương trình Postdoc dành cho tiến sĩ, đẩy nhanh thời gian thực hiện các thủ tục,…

Thừa nhận vai trò của nhóm nghiên cứu trong cơ sở giáo dục đại học và đào tạo tiến sĩ, bà Lê Yên Dung, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học xã hội, nhân văn và tự nhiên, Bộ Khoa học và công nghệ, cho biết:

Sắp tới Bộ Khoa học và công nghệ sẽ đẩy mạnh triển khai Đề án đào tạo, bồi dưỡng nhân lực khoa học và công nghệ ở trong nước và nước ngoài bằng ngân sách nhà nước theo Quyết định số 2395/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.

Phó giáo sư Lê Hiếu Giang, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh cũng cho biết, thành lập những nhóm nghiên cứu là một trong những giải pháp của trường nhằm thu hút nghiên cứu sinh.

“Nghiên cứu sinh không có nhóm nghiên cứu thì không có sự hỗ trợ. Nhóm nghiên cứu của chúng tôi bao gồm giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ, Thạc sĩ, cử nhân và kỹ sư”.

Theo Phó giáo sư Giang, thông qua các nhóm nghiên cứu, trường thu hút nhiều dự án để nghiên cứu giải quyết những vấn đề thực tiễn. Đồng thời, với cơ chế tự chủ, ngân sách cho phép trường hỗ trợ nghiên cứu sinh trong nghiên cứu khoa học, thưởng bài báo ISI,…

Kết luận Hội thảo, Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc nhấn mạnh, chủ đề của hội thảo gắn với nhóm nghiên cứu, nhóm nghiên cứu mạnh - là tổ ấm đề các nhà khoa học gắn bó và sáng tạo tốt nhất.

Các ý kiến thảo luận đều ủng hộ việc cần thiết hình thành các nhóm nghiên cứu, do đó cần cơ chế chính sách để hỗ trợ các nhóm nghiên cứu trong giáo dục đại học.

Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ tiếp thu các ý kiến để hoàn thiện hành lang pháp lý, trong đó có dự thảo Nghị định hoạt động Khoa học công nghệ trong giáo dục đại học.

Linh Linh