Đại dịch COVID-19 đã kích hoạt những cách dạy và học mới trong đó có dạy học trực tuyến. Tuy nhiên để có thể triển khai một cách có hiệu quả cần phải có cái nhìn một cách khách quan về phương pháp này để có các bước thực hiện một cách hợp lý, khoa học nhằm thu được hiệu quả mong muốn.
Ưu điểm của hình thức học trực tuyến
Học trực tuyến cung cấp cho giáo viên một phương pháp hiệu quả để truyền tải bài học cho học sinh. Học trực tuyến có một số công cụ như video, PDF, podcast và giáo viên có thể sử dụng tất cả các công cụ này như một phần giáo án của họ. Bằng cách mở rộng kế hoạch bài học ngoài sách giáo khoa truyền thống để bao gồm các tài nguyên trực tuyến, giáo viên có thể trở thành những nhà giáo dục hiệu quả hơn.
Dạy học trực tuyến cho phép học sinh tham gia các lớp học từ bất kỳ địa điểm nào họ chọn. Nó cũng cho phép các trường tiếp cận với mạng lưới học sinh rộng rãi hơn, thay vì bị giới hạn bởi ranh giới địa lý. Ngoài ra, các bài giảng trực tuyến có thể được ghi lại, lưu trữ và chia sẻ để tham khảo trong tương lai. Điều này cho phép học sinh truy cập tài liệu học tập vào thời điểm họ thoải mái. Do đó, học trực tuyến cung cấp cho người học khả năng tiếp cận về thời gian và địa điểm trong giáo dục.
Một ưu điểm khác của học trực tuyến là giảm chi phí tài chính. Giáo dục trực tuyến có chi phí hợp lý hơn nhiều so với học tập tập trung trực tiếp. Điều này là do học trực tuyến giúp loại bỏ các điểm chi phí cho việc đưa đón học sinh, bữa ăn cho học sinh và quan trọng nhất là bất động sản. Ngoài ra, tất cả các khóa học hoặc tài liệu học tập đều có sẵn trực tuyến, do đó tạo ra một môi trường học tập không cần giấy tờ với chi phí hợp lý hơn, đồng thời có lợi cho môi trường.
Hơn nữa, vì các lớp học trực tuyến có thể được thực hiện tại nhà hoặc địa điểm tùy chọn, nên có ít khả năng học sinh bỏ lỡ các bài học hơn.
Mỗi học sinh có một hành trình học tập khác nhau và một phong cách học tập khác nhau. Một số học sinh học bằng hình ảnh, trong khi một số học sinh thích học qua âm thanh. Tương tự như vậy, một số học sinh phát triển mạnh trong lớp học, và những học sinh khác là những người học một mình, những người bị phân tâm bởi các nhóm lớn.
Hệ thống học tập trực tuyến, với nhiều tùy chọn và tài nguyên, có thể được cá nhân hóa theo nhiều cách. Đó là cách tốt nhất để tạo ra một môi trường học tập hoàn hảo phù hợp với nhu cầu của từng học viên.
Tuy nhiên hình thức học tập trực tuyến còn nhiều nhược điểm
Không có khả năng tập trung vào màn hình: Đối với nhiều học sinh, một trong những thách thức lớn nhất của việc học trực tuyến là phải vật lộn với việc tập trung vào màn hình trong thời gian dài. Với việc học trực tuyến, học sinh cũng có cơ hội dễ dàng bị phân tâm bởi mạng xã hội hoặc các trang web khác. Vì vậy, các giáo viên bắt buộc phải giữ cho các lớp học trực tuyến của họ rõ ràng, hấp dẫn và tương tác để giúp học sinh tập trung vào bài học.
 |
Ảnh minh họa: TTXVN |
Vấn đề Công nghệ: Một thách thức quan trọng khác của các lớp học trực tuyến là kết nối internet. Mặc dù sự thâm nhập của internet đã tăng trưởng nhảy vọt trong vài năm qua, nhưng ở các vùng nông thôn một kết nối nhất quán với tốc độ ổn định là một vấn đề. Nếu không có kết nối internet nhất quán cho học sinh hoặc giáo viên, học sinh có thể thiếu tính liên tục trong học tập. Điều này gây bất lợi cho quá trình giáo dục.
Cảm giác cô lập: Học sinh có thể học được rất nhiều điều từ việc ở trong công ty của các bạn cùng lứa tuổi. Tuy nhiên, trong một lớp học trực tuyến, có rất ít tương tác vật lý giữa học sinh và giáo viên. Điều này thường dẫn đến cảm giác bị cô lập cho học sinh. Trong tình huống này, nhà trường bắt buộc phải cho phép các hình thức giao tiếp khác giữa học sinh, đồng nghiệp và giáo viên. Điều này có thể bao gồm tin nhắn trực tuyến, email và hội nghị truyền hình sẽ cho phép tương tác trực tiếp và giảm cảm giác bị cô lập.
Đào tạo giáo viên: Học trực tuyến đòi hỏi giáo viên phải có hiểu biết cơ bản về việc sử dụng các hình thức học tập kỹ thuật số. Tuy nhiên, đây không phải là trường hợp luôn luôn xảy ra. Thông thường, giáo viên có hiểu biết rất cơ bản về công nghệ. Đôi khi, họ thậm chí không có các nguồn lực và công cụ cần thiết để tiến hành các lớp học trực tuyến.
Để chống lại điều này, điều quan trọng là các trường phải đầu tư vào việc đào tạo giáo viên với các bản cập nhật công nghệ mới nhất để họ có thể thực hiện các lớp học trực tuyến của mình một cách liền mạch.
Quản lý thời gian sử dụng: Nhiều bậc cha mẹ lo ngại về những mối nguy hại đối với sức khỏe khi con cái của họ dành quá nhiều giờ để dán mắt vào màn hình. Sự gia tăng thời gian sử dụng thiết bị này là một trong những mối quan tâm và bất lợi lớn nhất của việc học trực tuyến. Đôi khi học sinh cũng phát triển tư thế xấu và các vấn đề thể chất khác do phải cúi đầu trước màn hình.
Một giải pháp tốt cho điều này là cho học sinh nghỉ ngơi nhiều với màn hình để làm mới tinh thần và thể chất của họ.
Từ kinh nghiệm quản lý các lớp bồi dưỡng trực tuyến cũng như có con đang là học sinh tiểu học phải tham gia học trực tuyến, tôi cho rằng cần phải linh hoạt sử dụng nhiều cách học trực tuyến khác nhau nhưng phải đơn giản, dễ thực hiện đặc biệt cho các đối tượng là học sinh tiểu học.
Đây là điều bắt buộc nếu chúng ta muốn giờ giảng dạy và học tập của giáo viên và học sinh có hiệu quả, bởi đơn giản nếu chỉ dùng một kiểu trực tuyến sẽ sớm gây nhàm chán, điều hiện hữu ở trực tuyến hiện nay (nhất là đối với các em học sinh cấp tiểu học, phổ thông) là chỉ có tương tác của giáo viên và học sinh (mà thực ra đa phần chỉ là tương tác một chiều) mà chúng ta không đề cập đến chính là tương tác giữa các học sinh với nhau, đây là tương tác rất quan trọng mà học trực tuyến rất khó khắc phục.
Bên cạnh đó các hình thức trực tuyến học phải làm sao dễ thao tác, thuận lợi cho học sinh bởi kinh nghiệm cho thấy không chỉ học trực tuyến mà cả học trực tiếp học sinh tự thực hiện các thao tác, làm bài, tương tác khi đó khả năng vận động về chân tay, đầu óc,... sẽ tốt hơn, do đó khả năng lĩnh hội kiến thức sẽ tốt hơn. Nếu như học sinh, nhất là học sinh tiểu học luôn có bố mẹ bên cạnh khi học trực tuyến để hướng dẫn, làm hộ các thao tác thì rất khó để học sinh đó học có hiệu quả.
Chưa kể, nếu dạy học trực tuyến mà giáo viên chỉ trình slide bài giảng để giảng dạy theo 1 motip quen thuộc thì rõ ràng không hiệu quả khi ta không biết tận dụng kho tài nguyên khổng lồ trên mạng. Việc kết hợp bài giảng với những kho tài nguyên, trang WEB liên quan đến bài giảng chuyên môn sẽ là một lợi thế để nâng cao chất lượng bài giảng, phát huy khả năng tìm tòi, sáng tạo của giáo viên, đồng thời cũng gợi mở những vẫn đề mới cho học sinh mà bản thân trong sách giáo khoa chưa đề cập đến.
Do đó, tôi cho rằng, thời gian dạy và học trực tuyến phải khoa học, phù hợp với từng đối tượng, từng độ tuổi: Mặc dù dạy và học trực tuyến như đã phân tích ở trên tương thích với nhiều kiểu học, thuận lợi trong việc bố trí thời gian những nên nhớ ứng với mỗi loại đối tượng cách dạy và học trực tuyến phải được áp dụng một cách khoa học. Tôi không thể hiểu nổi con gái tôi học lớp 2 mà lại học trực tuyến, thi kiểm tra vào buổi tối?. Hết sức phản khoa học. Làm như vậy vô tình chúng ta đã làm rối loạn đồng hồ sinh học của các bé. Nhiều vị phụ huynh có nói với tôi là học buổi tối coi như bé học bài, rất thuận lợi. Quan niệm này sai, việc bé học bài ở nhà khác hoàn toàn với việc bé học trực tuyến khi cô dạy, 2 việc khác nhau.
Theo quan điểm cá nhân của tôi trong thời gian dịch này việc học trực tuyến vẫn nên thực hiện giống như lịch học bình thường trên lớp, nhưng rút ngắn thời gian học kiến thức theo từng khoảng, giữa các khoảng đó có thể cho học sinh nghỉ giải lao hoặc hướng vào những trò chơi mà có thể tương tác được giữa học sinh với nhau.
Đặc biệt, nhất thiết không được dạy trực tuyến cho học sinh lớp 1: Với lớp 1 mà đã gắn vào màn hình vi tính để học trực tuyến quả thật tôi sẽ không hiểu những đứa bé đó sau này sẽ như thế nào? Hàng loạt hệ lụy liên quan đến sự phát triển của đứa trẻ sau này, đó là chức năng sinh lý liên quan đến hoạt động của mắt, thao tác tay chân; sự tương tác gần như là không có (vì có bố mẹ ở bên thực hiện giúp học sinh, người giáo viên rất khó để có thể tương tác với học sinh, với lớp 1 tương tác trên lớp trực tiếp còn khó huống chi là trực tuyến).
Cách tốt nhất thay vì trực tuyến ta dùng truyền hình. Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với truyền hình, đồng thời thông báo cho các Sở Giáo dục và Đào tạo báo với các trường Tiểu học về việc trình chiếu các giờ giảng của giáo viên, đây có thể là giờ giảng mẫu của những giáo viên có kinh nghiệm, trình độ giảng dạy.
Sau đó chiếu lên truyền hình vào 1 khung giờ xác định. Giáo viên thông báo cho phụ huynh học sinh giờ giảng để cho học sinh theo dõi. Căn cứ vào đó giáo viên có thể kiểm tra bài học của học sinh thông qua phụ huynh. Việc này sẽ rất có lợi vì:
Dùng truyền hình tín hiệu ổn định, chất lượng giọng nói, hình vẽ chắc chắn tốt hơn so với máy tính vì ti vi trình chiếu đa phần màn ảnh rộng, độ tương phản cao, rất sắc nét, sẽ không ảnh hưởng đến thị lực của học sinh lớp 1.
Truyền hình thích hợp cho mọi vùng miền của đất nước, không như trực tuyến khi mạng chưa chắc đã có được ở mọi nơi, đấy là còn chưa kể một bộ phần khi học trực tuyến cho con dùng điện thoại thông minh thay vì máy vi tính chất lượng mạng di động và WIFI chưa chắc đã ổn định.
Sẽ không cần dùng phần mềm như trực tuyến, khai báo tên, nhập ID, pass,... chỉ cần 1 khung giờ cho bé cầm điều khiển ti vi là có thể thực hiện dễ dàng.
Trong điều kiện dịch như hiện nay, dạy và học trực tuyến là giải pháp khả thi, nhưng việc thực hiện cần có sự nghiên cứu triển khai kỹ lưỡng, hợp lý nếu không sẽ lợi bất cập hại.
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.