Tại Công văn số 25/HĐGSNN ngày 07/3/2023 về việc xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư năm 2023, Hội đồng Giáo sư Nhà nước đưa ra khuyến cáo Hội đồng giáo sư các cấp “lưu ý phát hiện, xem xét và đánh giá các công trình khoa học sử dụng hoặc có sự trợ giúp của các công cụ sử dụng trí tuệ nhân tạo. Tổ chức thảo luận và có kết luận đánh giá những công trình khoa học này”.
Trong bối cảnh hiện nay với sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo, đặc biệt là sự xuất hiện của ChatGPT, khuyến cáo của Hội đồng Giáo sư Nhà nước càng nhận được nhiều sự quan tâm của giới học thuật.
 |
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Dương Nghĩa Bang – Phó Chánh Văn phòng Hội đồng Giáo sư Nhà nước. Ảnh: NVCC |
Trao đổi với Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Dương Nghĩa Bang – Phó Chánh Văn phòng Hội đồng Giáo sư Nhà nước cho biết, khuyến cáo trên nhằm mục đích cảnh báo Hội đồng Giáo sư các cấp cẩn trọng xem xét kỹ khi đánh giá các công trình khoa học này.
Ngày nay, trí tuệ nhân tạo đã được ứng dụng khá nhiều trong các lĩnh vực quản lý, kỹ thuật, nghiên cứu khoa học, … và đã mang lại những lợi ích to lớn đối với quá trình phát triển kinh tế - xã hội, cũng như đối với khoa học - công nghệ.
Chúng ta cũng không thể phủ nhận vai trò của AI đối với hoạt động nghiên cứu khoa học.
Với sự trợ giúp của AI các công trình nghiên cứu cũng đạt được nhiều kết quả ứng dụng khả quan.
Tuy nhiên, rất nhiều nhà khoa học đang lo ngại việc lạm dụng trí tuệ nhân tạo trong nghiên cứu khoa học có thể dẫn đến kết quả không tích cực, như: dựa trên các dữ liệu đầu vào chưa chính xác hoặc chưa được kiểm chứng; hướng theo những phán đoán, định hướng không xác thực; …
Đặc biệt, trường hợp chỉ dựa hoàn toàn vào AI để viết bài báo khoa học, viết luận văn, luận án trong khi không hề triển khai nghiên cứu. Việc này có thể cho ra đời những công bố rất nhanh chóng nhưng kết quả không phản ánh đúng thực tại khách quan, không thực tế, gây ảnh hưởng tiêu cực trong nghiên cứu khoa học. Những trường hợp này cần phải được quan tâm xem xét làm rõ trong quá trình đánh giá các công bố khoa học.
“Khi công trình khoa học có nghi vấn được viết do AI, Hội đồng, người thẩm định cần thảo luận nghiêm túc, khách quan, kể cả phỏng vấn ứng viên khi báo cáo khoa học tổng quan để kết luận đánh giá những công trình khoa học này”, ông Bang nhấn mạnh.
Bàn về trách nhiệm của Hội đồng giáo sư cấp cơ sở, Hội đồng giáo sư ngành/liên ngành, Phó Giáo sư Dương Nghĩa Bang cho hay, Hội đồng giáo sư các cấp quan tâm xem xét, phát hiện các công trình khoa học, nhất là các bài báo khoa học, được viết do AI mà không phải những nghiên cứu do tác giả triển khai. Các hội đồng sẽ có kết luận đánh giá chi tiết, đảm bảo đúng liêm chính, công bằng với những công trình khoa học này.
Trong mỗi mùa xét duyệt chức danh giáo sư, phó giáo sư, liêm chính khoa học luôn là vấn đề “nóng” trong giới học thuật, Phó Giáo sư Dương Nghĩa Bang khẳng định, đây cũng là vấn đề được Hội đồng Giáo sư Nhà nước quan tâm để đảm bảo công tác xét duyệt được công bằng, minh bạch.
Năm 2023, Hội đồng Giáo sư Nhà nước đã ban hành Công văn số 25/HĐGSNN ngày 07/3/2023 về việc xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư năm 2023, trong đó quán triệt Hội đồng giáo sư các cấp “Thực hiện nghiêm các quy định tại Quyết định số 37/2018/QĐ-TTg, Quyết định số 25/2020/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ và các văn bản khác có liên quan, bảo đảm mục tiêu nâng cao chất lượng, tăng cường tính khách quan, công khai, minh bạch và đánh giá đúng chất lượng hồ sơ ứng viên, trong đó chú ý: Xem xét về chuyên môn - học thuật, tính liêm chính khoa học; thẩm định kỹ chất lượng tạp chí và chất lượng các công trình khoa học; lưu ý phát hiện, xem xét và đánh giá các công trình khoa học sử dụng hoặc có sự trợ giúp của các công cụ sử dụng trí tuệ nhân tạo. Tổ chức thảo luận và có kết luận đánh giá những công trình khoa học này”.
Phó Chánh Văn phòng Hội đồng Giáo sư Nhà nước cũng lưu ý các ứng viên dự kiến nộp hồ sơ tham gia xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư năm 2023 cần nắm vững các tiêu chuẩn theo quy định tại Quyết định 37/2018/QĐ-TTg và Quyết định 25/2020/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, các quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, các văn bản hướng dẫn của Hội đồng Giáo sư nhà nước để chuẩn bị hồ sơ rõ ràng, đầy đủ các minh chứng theo quy định.
Ứng viên chuẩn bị hồ sơ cẩn thận, minh chứng đầy đủ, kiểm tra thông tin kỹ càng vì không được thay đổi nội dung hồ sơ sau khi nộp.
Trong quá trình xét, Văn phòng Hội đồng Giáo sư Nhà nước luôn tổ chức các đợt tập huấn về công tác xét cho ứng viên và các hội đồng giáo sư cơ sở, hội đồng giáo sư ngành, liên ngành, đồng thời trả lời trực tuyến các vấn đề chưa rõ của ứng viên ở mục Hỏi – Đáp trên trang thông tin điện tử của Hội đồng Giáo sư Nhà nước, mọi ứng viên đều có thể đặt câu hỏi về những vấn đề chưa rõ để được hướng dẫn theo đúng quy định.