Ngày tôi còn đi học tiểu học, chưa có lễ 20/11, chỉ biết Tết Thầy là ngày Mùng ba Tết. Cứ sáng mùng ba Tết, tôi bưng cái tráp sơn son thếp vàng, phủ vải đỏ, bên trong có nậm rượu và phong bánh, lẽo đẽo theo ông nội đi Tết Thầy.
Đến nhà, Thầy đón ông cháu tôi từ ngoài ngõ với gương mặt vui vẻ, tay thầy xoa đầu tôi đầy âu yếm, tôi trân quý cái xoa đầu của thầy cho đến ngày hôm nay.
Tôi lên cấp hai, ông nội tôi được bầu làm Hội trưởng hội phụ huynh của trường, cũng là năm đầu tiên có lễ 20/11.
Tôi còn nhớ như in, sáng 20/11 năm đó, thầy hiệu trưởng đến nhà tôi cùng ông nội gánh con heo hơn 50 kg lên trường để làm thịt, tổ chức bữa ăn thân mật mừng thầy cô, do ông tôi tặng.
Ông tôi làm Hội trưởng phụ huynh của trường cấp 2 hơn 10 năm, kể cả sau khi tôi đã tốt nghiệp, sau này nhà trường có làm hồ sơ, ông tôi được tặng Huy chương Vì sự nghiệp giáo dục.
Những ký ức đẹp về thầy cô đã gieo vào tôi ước mơ thành cô giáo, dù tôi có nhiều cơ hội đi học các nghề khác khi mình là con liệt sĩ.
Tốt nghiệp đại học sư phạm, tôi về địa phương công tác, bắt đầu cuộc sống thực tế của nghề giáo, mới hiểu nghề giáo vất vả nhiều hơn tưởng tượng của mình.
Ngày 20/11 hàng năm được nhận quà tôi mừng lắm, không còn phải lo chuyện mua vải để may áo dài, xà phòng, dầu gội … có thể dùng giáp năm sau mới hết.
Kinh tế xã hội phát triển, những món quà 20/11 như áo dài, combo dầu gội, sữa tắm … được thay thế bằng phong bì, sau lễ tôi nhận được phong bì bằng ba bốn tháng lương là chuyện thường tình.
Thực lòng mà nói, nhờ học sinh tặng quà 20/11 nên cuộc sống của tôi cũng đỡ khó khăn hơn, nhưng cái được lớn nhất chính là niềm tin: mình dạy tốt nên học sinh mến thương, tặng nhiều quà.
Tỉnh tâm hơn, nhìn rộng hơn một chút, tôi thấy mình đã nghĩ sai, đặt niềm tin sai, mình được học sinh tặng quà không phải mình dạy tốt mà vì mình dạy môn “chính”!
 Ảnh minh hoạ: baoquangnam.vn |
Trong một lần đi chợ, tình cờ tôi nghe được câu chuyện của một phụ huynh nhập rau muống với bà chủ vựa mua bán rau ở chợ.
Phụ huynh nhập rau muống nói với bà chủ vựa: “Chị cho em tạm ứng trước triệu bạc, rồi trừ vào tiền rau sau, để bỏ phong bì tặng quà 20/11, mai thằng tèo đi tặng thầy cô”.
Bà chủ vựa rau trả lời: “Tiền tạm ứng đưa bố thằng tèo đi bệnh viện còn chưa trả hết, sao mà dám tạm ứng nữa, tôi có phải nhà từ thiện đâu”.
Phụ huynh nhập rau muống nói nhỏ hơn: “Em biết, lúc nãy em còn mua thiếu thuốc cho bố thằng tèo, nhưng ngày 20/11 ai cũng có quà tặng thầy cô, con mình không có không được. Chị làm ơn giúp em, à mà mấy con chó vện con hôm trước chị nói thích cũng lớn rồi, để mai em bắt ra cho chị một cặp …”.
Đến đây, tôi không dám đứng nghe tiếp nữa, hình ảnh chị Dậu dứt ruột bán đi cái Tý - đứa con gái đầu lòng mới lên bảy và đàn chó mới đẻ cho vợ chồng lão Nghị Quế để lấy hai đồng nộp sưu, bỗng ùa về trong tâm trí tôi.
Tôi bỗng dưng thấy mình nhỏ bé, xấu xí, tầm thường quá, đạp xe về nhà mà lòng nặng trĩu, mình nhận quà 20/11 như vậy có đúng không? Có sai không? Có quy định nào cấm hay cho giáo viên được nhận hay không nhận quà từ học sinh không?
Sau một đêm trằn trọc, tôi kể lại câu chuyện mình chứng kiến, suy nghĩ của mình sau khi chứng kiến, trăn trở của mình suốt đêm qua, cả hai vợ chồng tôi quyết định không nhận quà 20/11 năm đó.
Không nhận quà 20/11, tôi như quẳng được cả gánh nặng trên vai, nhưng cái nhận được không thể đong đếm, đó là yêu thương từ ánh mắt, cái ôm ấm áp của học trò cũ và học trò mới.
Thực tế, không nhận quà 20/11, tôi cũng nhận được ánh mắt “nghi ngại”, lời bàn ra tán vào của không ít đồng nghiệp, phụ huynh, học sinh.
Những đồng nghiệp chân tình, hỏi thật nguyên nhân chúng tôi không nhận quà 20/11 tôi đã chia sẻ thật lòng câu chuyện của mình, cũng có người đã đồng cảm, cũng không nhận quà 20/11 như tôi.
Chia sẻ câu chuyện của mình, tôi không muốn khuyên đồng nghiệp không nhận quà 20/11, cũng không có ý chê bai hay coi thường những người đang nhận quà 20/11, vì chưa có bất cứ văn bản pháp luật cấm giáo viên nhận quà 20/11 hay chuẩn mực đạo đức nào nói nhận quà 20/11 là xấu.
Không có nghề nào cao quý mà chỉ có người cao quý, nghề giáo cũng vậy, chỉ có những thầy cô hết lòng vì học sinh thân yêu, vì sự nghiệp giáo dục là người cao quý trong mắt học sinh, trong suy nghĩ của người khác.
Ngày 20/11 đang tới gần, người viết chỉ xin gửi vào đây lời chúc quý thầy cô trên cả nước an, yên và hạnh phúc, có mùa 20/11 thật đẹp.
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.