GS Võ Xuân Vinh nói bị "lạm danh", vì sao thư viện UEH có dữ liệu bài báo bị gỡ?

Bài báo bị gỡ do “quy trình bình duyệt bị lũng đoạn”

Tạp chí Environmental Science and Pollution Research vừa gỡ bỏ bài báo "Trade openness and CO2 emanations: a heterogeneous analysis on the developing eight (D8) countries", đây là thông tin được công bố tại cổng thông tin tra cứu SpringerLink (thuộc nhà xuất bản Springer-Nature).

Đây là bài báo khoa học của nhóm tác giả Trung Quốc, Việt Nam, Ghana và Eswatini, được xuất bản ngày 13/4/2021. Trong nhóm tác giả có một giáo sư người Việt, ông từng lọt vào top 1% nhà khoa học có nghiên cứu được trích dẫn nhiều nhất, theo công bố của Clarivate năm 2023.

Cụ thể, Giáo sư, Tiến sĩ Võ Xuân Vinh được ghi danh là tác giả thứ 5 của bài báo trên. Hiện Giáo sư Võ Xuân Vinh là Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh doanh, Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh (UEH).

Theo thông báo gỡ bài, nhà xuất bản Springer cho biết việc rút bài báo khoa học đã xuất bản đã được sự đồng ý của Tổng biên tập, và điều này xuất phát từ kết quả điều tra của nhà xuất bản. Cụ thể, kết quả điều tra cho thấy một số bài báo, bao gồm bài báo trên, có một số vấn đề đáng lo ngại, bao gồm quy trình bình duyệt bị lũng đoạn; do chứa các tài liệu trích dẫn không phù hợp hoặc không liên quan; chứa nhiều cụm từ không chuẩn hoặc không nằm trong phạm vi của tạp chí.

Theo PubPeer, một diễn đàn bình duyệt hậu xuất bản, bài báo trên chứa một số cụm từ bị biến dạng (tortured phrases), bao gồm cả trong tiêu đề, thay vì các thuật ngữ khoa học và kỹ thuật phổ thông, khiến một số đoạn văn khó hiểu.

Dựa theo kết quả điều tra, nhà xuất bản và tạp chí không còn tin tưởng vào các kết quả và kết luận của bài báo này nên quyết định gỡ bài.

Cũng trong thông báo gỡ bài, nhà xuất bản cho biết thông tin phản hồi từ phía các tác giả. Theo đó, trong số 9 tác giả bài báo, chỉ có 2 người phản hồi quyết định gỡ bài. 7 tác giả còn lại không phản hồi hoặc nhà xuất bản không thể liên lạc được.

Cụ thể, tác giả Mohammed Musah không đồng ý với quyết định rút bài. Trong khi đó, tác giả Võ Xuân Vinh tuyên bố không biết đến việc nộp và xuất bản bài báo này.

Các tác giả còn lại Kaodui Li, Stephen Antwi, Jonas Bawuah, Yusheng Kong và Mary Donkor không phản hồi thông báo từ nhà xuất bản về việc gỡ bài. Riêng hai tác giả Isaac Mensah và Joseph Agyemang, nhà xuất bản không thể liên lạc.

Theo một số nhà khoa học chia sẻ, đây không phải bài báo đầu tiên ông Võ Xuân Vinh đứng tên chung với tác giả đầu Mohammed Musah và tác giả thứ hai Yusheng Kong. Trước đó không lâu, vào ngày 26/10/2020, tác giả Võ Xuân Vinh đã từng đăng một bài báo khác trên cùng tạp chí Environmental Science and Pollution Research với hai người này.

Bên cạnh đó, tác giả Mohammed Musah còn có ít nhất 4 bài báo khác nằm trong nhóm bài bị tạp chí Environmental Science and Pollution Research gỡ bỏ với cùng những lý do như đối với bài báo đứng tên chung với tác giả Võ Xuân Vinh.

Bài báo khoa học bị gỡ, nhà khoa học nói bị lạm danh, thư viện của trường có dữ liệu, vì sao?

Về vấn đề có một bài báo khoa học có tên mình là tác giả vừa bị Tạp chí Environmental Science and Pollution Research thuộc nhà xuất bản Springer gỡ bỏ, trong thông cáo báo chí do Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh phát đi vào ngày 10/5 liên quan đến vụ việc, giải trình của ông Vinh nêu, ông bị lạm danh. "Ngay sau khi phát hiện bị lạm danh, ông Vinh đã chủ động liên hệ Tổng biên tập tạp chí từ ngày 15/2/2024, một tháng trước khi bài báo bị gỡ bỏ. Trong nội dung thư gửi, ông Vinh khẳng định không liên quan đến bài báo, quy trình nộp bài báo, không đồng ý và không cho phép việc tên mình ở mục tác giả của bài báo. Ông Vinh đã đề nghị tạp chí xóa tên mình ra khỏi bài báo.

Ngày 21/3/2023, ông Vinh nhận được email hồi đáp từ Tổng biên tập tạp chí cho biết tác giả Mohammed Musah đã gửi thư cho Tổng biên tập xác nhận về việc tự ý đưa tên Giáo sư Võ Xuân Vinh vào bài báo mà không có sự đồng thuận từ phía ông Vinh, đồng thời, xin lỗi về sự việc này. Tạp chí cũng đã chuyển tiếp thư này đến bộ phận Liêm chính học thuật của Nhà xuất bản để xử lý các bước tiếp theo.

Giải trình thêm với nhà trường, trong số tác giả của bài báo này, ông Vinh đã từng làm việc với tác giả thứ nhất Mohammed Musah và tác giả thứ hai Yusheng Kong trong một dự án Nature Fund về phát triển bền vững. Hai tác giả này ở Đại học Giang Tô, Trung Quốc. [1]

Lên quan đến giải trình này của Giáo sư Võ Xuân Vinh rằng ông không biết tên mình bị đưa vào bài báo, có ý kiến cho rằng với các tạp chí uy tín, khi tác giả gửi bài báo sẽ có email xác nhận bạn có phải là đồng tác giả hay không. Nếu đồng ý thì tạp chí mới tiến hành bước tiếp theo.

Bên cạnh đó, một số ý kiến phản hồi bày tỏ băn khoăn về việc Giáo sư Võ Xuân Vinh nói không biết tên mình bị đưa vào bài báo, nhưng dữ liệu về bài báo khoa học này lại có trong kho thư viện trực tuyến của Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh, trong đó trích dẫn đầy đủ tên nhóm tác giả thực hiện.

Để có thêm thông tin khách quan về sự việc, từ chiều tối ngày 9/5, phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam đã nhiều lần liên hệ Giáo sư Võ Xuân Vinh, nhưng đến nay không nhận được phản hồi nào từ phía tác giả.

Về phía Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh, trả lời phóng viên về vấn đề dữ liệu liên quan bài báo bị gỡ của Giáo sư Võ Xuân Vinh xuất hiện trong hệ thống thư viện online nhà trường, UEH lý giải: "UEH đầu tư các cơ sở dữ liệu học thuật trả phí (trong đó có tạp chí Springer) để phục vụ cho học tập, nghiên cứu và giảng dạy. Các nguồn tài liệu có trong các cơ sở dữ liệu trả phí và cơ sở dữ liệu nội sinh tự động kết nối đến cổng tìm kiếm thư viện UEH.

Thư viện cung cấp quyền truy cập các cơ sở dữ liệu đến cộng đồng người dùng UEH và không sao lưu toàn văn bài báo và không thể “gỡ bài” vì bản quyền thuộc về tạp chí. Thư viện chỉ đóng biểu ghi mô tả bài báo vì bài này không là sản phẩm trí tuệ của UEH".

Trong thông cáo báo chí chiều ngày 10/5/2024 của UEH về trường hợp của Giáo sư Võ Xuân Vinh, UEH cho biết nhà trường đã họp, làm rõ và có biên bản kết luận đối với vụ việc từ tháng 3/2024. Trên cơ sở đó, UEH kết luận: bài báo bị rút liên quan đến quy trình xử lý của biên tập viên khách mời và hoạt động bình duyệt của tạp chí. Cá nhân Giáo sư Vinh không nhận tài trợ/thưởng từ nhà trường cho bài báo này. Ông Vinh cũng đã đưa được các minh chứng về việc bị lạm danh. Đây là trường hợp rút bài báo nghiên cứu có liên quan đến quyền tác giả.

UEH đề nghị Ông Vinh nghiêm túc rút kinh nghiệm trong hoạt động hợp tác công bố quốc tế của cá nhân. Bên cạnh đó, với vai trò Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh doanh, Ông Vinh cần có chính sách quản lý và cơ chế kiểm soát chặt chẽ mạng lưới các chuyên gia nghiên cứu cộng tác rộng khắp của đơn vị trên cơ sở bộ quy tắc của Hội đồng liêm chính học thuật để tránh xảy ra vụ việc tương tự.

Quỹ NAFOSTED nói gì?

Được biết, trong khoảng thời gian bài báo được xuất bản (13/4/2021), Giáo sư Võ Xuân Vinh là thành viên Hội đồng khoa học ngành Kinh tế của Quỹ NAFOSTED giai đoạn 2016-2021.

Liên hệ với Quỹ NAFOSTED, đại diện quỹ này cho biết đã nắm được sự việc, tuy nhiên hiện chưa thể đưa ra thông tin cụ thể về việc này.

“Hội đồng khoa học và công nghệ do Hội đồng quản lý Quỹ quyết định thành lập trên cơ sở đề nghị của Giám đốc Quỹ NAFOSTED. Trong đó, các thành viên của Hội đồng này được Quỹ NAFOSTED lấy cơ sở từ đề xuất của cộng đồng các nhà khoa học bình chọn.

Vì vậy với các hoạt động liên quan đến thành viên của Hội đồng khoa học và công nghệ phải báo cáo lên Hội đồng quản lý Quỹ, từ đó mới có thông tin chi tiết về hướng xử lý cụ thể”, vị đại diện trao đổi với phóng viên.

Trả lời câu hỏi về việc Quỹ đã có những quy định nào để quản lý thành viên Hội đồng khoa học và công nghệ, đại diện Quỹ NAFOSTED cho biết, hiện tại Quỹ đã có quy định về liêm chính nghiên cứu đối với việc thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ do Quỹ tài trợ, hỗ trợ.

Quy định này áp dụng đối với nhà khoa học và nhóm nghiên cứu, tổ chức chủ trì, đơn vị nghiên cứu do Quỹ tài trợ, hỗ trợ; Cơ quan Điều hành Qũy, chuyên gia đánh giá; Hội đồng khoa học của Quỹ và các cơ quan, tổ chức có liên quan.

Theo tìm hiểu của phóng viên, quy định này mới được ban hành cách đây khoảng 2 năm, cụ thể ngày 15/2/2022 - tức là sau thời gian hoạt động tại Quỹ của Giáo sư Võ Xuân Vinh (giai đoạn 2016-2021).

Vị đại diện cho biết thêm, hiện “Quỹ chưa có quy định cụ thể nào liên quan trực tiếp đến Hội đồng khoa học. Dù vậy, Hội đồng khoa học vẫn đang được quản lý bởi các quy định liên quan và các Thông tư, Nghị định về quy chế quản lý Quỹ.

Quỹ đang tiếp tục nghiên cứu để có thêm quy định, cách thức quản lý liên quan đến Hội đồng khoa học và công nghệ trong thời gian tới”.

Tài liệu tham khảo:

[1]https://giaoduc.net.vn/bai-bao-khoa-hoc-bi-go-dh-kinh-te-tphcm-de-nghi-gs-vo-xuan-vinh-rut-kinh-nghiem-post242649.gd