Thời gian gần đây, nhiều phụ huynh phản ánh, học sinh trung học cơ sở phải học từ 8 đến 9 tiết/ngày. Với lịch học dày đặc, học sinh phải dành gần như toàn bộ thời gian trong ngày tại trường.
Việc sắp xếp quá nhiều tiết học trong một ngày đã khiến nhiều phụ huynh lo lắng về sự quá tải của con em họ. Bên cạnh đó, nhiều môn học tăng cường được nhiều cơ sở giáo dục xếp xen lẫn với các môn học chính khóa cũng gây ra nhiều bất cập dẫn đến mất công bằng trong giáo dục.
Cần tổ chức sắp xếp các tiết học hợp lý tránh mất công bằng trong giáo dục
Một số trường sắp xếp các tiết học tự chọn vào cuối ngày sau khi kết thúc các môn học chính khóa, trong khi một số trường lại phân bổ các tiết này xen kẽ trong thời khóa biểu chính khóa, mặc dù theo quy định đây là các hoạt động giáo dục ngoài giờ chính khóa.
Theo tìm hiểu của phóng viên, việc các môn học kỹ năng sống, STEM, tiếng Anh với người nước ngoài được xếp xen thời khóa biểu chính khóa để các công ty cung cấp dịch vụ tiết kiệm được nguồn nhân lực và chi phí. Chẳng hạn, ở một trường tiểu học có khoảng 30-40 lớp, nếu các môn này được xếp xen thời khóa biểu chính khóa chỉ cần 2 giáo viên có thể dạy toàn bộ các lớp. Ngược lại, nếu các môn này chỉ được dạy sau giờ học chính khóa, cần tới 30 giáo viên để dạy 30 lớp cùng lúc.
Sau khi Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam đăng tải một số bài viết, khá nhiều phụ huynh trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hà Nội gọi điện đến số hotline và gửi mail phản ánh bức xúc của họ với thời gian học ở trường kín mít từ 7h sáng đến 5h chiều. Cùng với đó, học môn tự chọn nhưng xếp lớp theo lớp chính khóa khiến họ gần như không có sự lựa chọn và rơi vào tình huống phải đăng ký.
"Giờ học STEM được trường xếp xen vào thời khóa biểu chính khóa. Nếu không học, con tôi xuống thư việc hoặc lang thang chơi trong trường. Nếu đúng, các môn tự chọn này phải xếp sau giờ học chính khóa. Con tôi nếu không học có thể về nhà tham gia các hoạt động thể dục thể thao theo sở thích", một phụ huynh chia sẻ.
Trao đổi với Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam Phó giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Kim Hồng, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Hồ Chí Minh nhấn mạnh, nhà trường có quyền chủ động xây dựng kế hoạch học tập cho các khối lớp tuy nhiên, chủ động không có nghĩa là làm theo ý muốn mà cần phải tuân thủ hướng dẫn của Bộ.
Các môn học STEM/STEAM, dù có vai trò quan trọng trong việc kích thích sự tò mò và sáng tạo của trẻ, được xếp vào các môn học tự chọn. Nhà trường cần xem xét kỹ lưỡng thời lượng và bố trí thời khóa biểu cho các môn học này. Về nguyên tắc, nhà trường nên tổ chức sao cho những học sinh không chọn môn học tự chọn vẫn có thời gian tự học theo quy định. Kỹ năng sống, dù được lồng ghép trong nhiều môn học, được tập trung trong môn đạo đức ở bậc tiểu học. Việc xếp thời khóa biểu cho môn này thường không gặp vấn đề.
Các nhà trường nên đặt quyền lợi của tất cả học sinh lên hàng đầu, đảm bảo công bằng và giải thích rõ ràng cho phụ huynh khi thực hiện các môn học tự chọn. Quản lý các học sinh không tham gia các môn học tự chọn cũng cần được chú trọng để giải quyết các vấn đề phát sinh.
Nếu có hiện tượng "lạm dụng" các môn học ngoài chương trình, Hiệu trưởng sẽ là người chịu trách nhiệm đầu tiên. Chương trình học cần được giáo viên thảo luận và nếu có thể, phụ huynh nên được tham gia ý kiến. Nhà trường cần thông báo rõ ràng cho phụ huynh để đạt sự đồng thuận. Giáo dục phải hướng tới sự bình đẳng cho tất cả học sinh và việc đưa các môn học ngoài chương trình cần chú ý để không gây bất công. Nếu sự mất công bằng xảy ra, hậu quả xã hội sẽ rất nghiêm trọng.
Một lịch học quá dày sẽ hạn chế cơ hội phát triển kỹ năng theo sở thích của trẻ
Phó giáo sư, Tiến sĩ Trần Thành Nam, Phó hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội chia sẻ, ngay cả người trưởng thành nếu làm việc liên tục từ 7 giờ sáng đến 5 giờ chiều nhiều ngày cũng có thể rơi vào tình trạng quá tải.
Do đó, sự lo lắng của phụ huynh về sức khỏe của trẻ là hoàn toàn có cơ sở. Đặc biệt là đối với những học sinh mới bước vào cấp 2, trong giai đoạn dậy thì với nhiều thay đổi về tâm sinh lý, việc học quá nhiều mà không đủ thời gian nghỉ ngơi có thể dẫn đến mệt mỏi, mất tập trung, giảm khả năng sáng tạo và động lực học tập, đặc biệt là với các môn học đòi hỏi tư duy sâu.
Hiện nay, trẻ em thường xuyên sử dụng điện thoại và thiết bị công nghệ, kết nối internet, điều này dẫn đến sự yếu kém trong các kỹ năng mềm và khả năng nhận thức xã hội không linh hoạt. Một lịch học quá dày đặc có thể hạn chế cơ hội phát triển kỹ năng theo sở thích cá nhân của trẻ.
Mặt khác, Thầy Nam cũng cho rằng, việc học 9 tiết một ngày không nhất thiết là quá tải nếu việc sắp xếp thời khóa biểu hợp lý. Vấn đề nằm ở cách tổ chức các tiết học. Nếu nhà trường biết cách xen kẽ giữa các môn học cơ bản, kỹ năng sống, hoạt động trải nghiệm, thể dục và các tiết học STEM, trẻ sẽ được chuyển đổi liên tục giữa các trạng thái hoạt động. Sự thay đổi này giúp trẻ duy trì sự tập trung mà không gây ra tình trạng quá tải.
Thầy Trần Thành Nam cho hay, phương pháp dạy học cũng đóng vai trò quan trọng. Nếu giáo viên mở đầu bài học bằng các câu chuyện, hoạt động hoặc bài hát để kích thích sự tò mò của trẻ, phân công nhiệm vụ nhóm, và cho phép trẻ thuyết trình, quá trình học sẽ trở nên thú vị hơn và không gây quá tải. Ngược lại, nếu giáo viên chỉ tập trung vào việc nhồi nhét kiến thức, bắt buộc học sinh phải ghi nhớ, thì sẽ dẫn đến tình trạng quá tải.
Nếu không liên quan đến việc dạy thêm, học thêm và không thu phí thêm từ phụ huynh, việc sắp xếp thời khóa biểu như vậy có thể mang lại lợi ích cho sự phát triển toàn diện của trẻ. Bộ não hoạt động theo nguyên tắc hưng phấn và ức chế, nên cần có sự phối hợp giữa các môn học đòi hỏi sự chú ý cao và các hoạt động thể chất, kỹ năng xã hội.
Tuy nhiên, nếu việc sắp xếp các môn học tự chọn không bắt buộc tạo ra tình trạng “miễn cưỡng tự nguyện” cho phụ huynh, nhà trường cần điều chỉnh lại. Để tránh việc lạm dụng dạy thêm và thu tiền, cần minh bạch hóa các môn học này. Sử dụng hệ thống công nghệ và các khóa học tích hợp trên các nền tảng số giúp quản lý các môn học ngoài chương trình, giảm chi phí học tập và cung cấp thông tin rõ ràng về chất lượng các khóa học.
Theo Phó giáo sư Nguyễn Kim Hồng, tại hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học 2024-2025 đối với bậc tiểu học, các địa phương cần duy trì vệ sinh môi trường trường học, đảm bảo sức khỏe thể chất và tinh thần cho học sinh, giáo viên và cán bộ quản lý.
Thông điệp từ các nhà quản lý giáo dục cho thấy các nhà trường cần sắp xếp thời khóa biểu một cách khoa học, đảm bảo tỷ lệ hợp lý giữa các nội dung dạy học và hoạt động giáo dục. Cần phân bổ thời lượng và thời điểm học tập trong ngày và tuần sao cho phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi học sinh tiểu học.
Các môn học ngoài chính khóa cần phải tuân thủ nguyên tắc đặt lợi ích của tất cả học sinh lên hàng đầu, tránh làm mất bình đẳng trong giáo dục. Phụ huynh nên cân nhắc khi cho con tham gia các khóa học này và nhà trường cần tính toán thận trọng khi đưa các môn học ngoài chính khóa vào lớp học. Cần thông báo và thảo luận với phụ huynh và học sinh để đảm bảo không bỏ lại bất kỳ học sinh nào, đặc biệt là những em có hoàn cảnh kinh tế khó khăn.