Có thể thấy, trên thực tế, các chính sách đóng học phí trọn gói, dài hạn hay quảng bá chương trình "chuẩn quốc tế"... không phải là hình thức chiêu sinh hiếm thấy ở một số cơ sở giáo dục có yếu tố nước ngoài.
Chẳng hạn, theo nhân viên tư vấn tuyển sinh của True North School tiết lộ, trường này có chính sách đóng tiền học phí một lần cho 5 năm học. Sau 5 năm, phụ huynh sẽ được nhận lại khoản tiền đã đóng ban đầu.
Trước đó, cũng với hình thức tương tự, Trường tiểu học – Trung học cơ sở - Trung học phổ thông Quốc tế Mỹ ký hợp đồng vay vốn với phụ huynh. Theo đó, phụ huynh đã cho nhà trường vay số tiền từ vài tỷ đến vài chục tỷ đồng, tùy theo lớp học và bậc học của học sinh, không tính lãi suất trong suốt thời gian nhà trường đào tạo học sinh. Đổi lại thì học sinh sẽ học trong môi trường quốc tế với mức học phí 0 đồng.Sau khi hết thời gian học tập, chuyển trường hay vì lý do sức khỏe, nhà trường sẽ hoàn trả lại số tiền đã vay của phụ huynh trong thời gian nhất định. Tuy nhiên, đến hạn trả tiền, nhưng nhiều phụ huynh vẫn không được nhà trường hoàn trả lại tiền.
Vụ việc Trường Mầm non quốc tế Mỹ Rosemont (Thanh Xuân, Hà Nội) liên tục cho học sinh nghỉ học dù phụ huynh đã nộp học phí cả trăm triệu, lý do là nợ tiền thuê mặt bằng, nợ tiền lương giáo viên. Hồi tháng 12/2024, trẻ theo học ở cơ sở Long Biên của trường này cũng từng phải ở nhà sau khi giáo viên đồng loạt nghỉ dạy vì bị nợ lương.
Hay thời gian qua nhiều phụ huynh ở Đà Nẵng cho con học tại Trung tâm Anh ngữ Thiên Lập Nhân với hình thức "du học tại chỗ" vì được giới thiệu tại đây dạy theo giáo trình Prinberk Academy của Trường Prinberk ở Mỹ. [1] Theo đó, phụ huynh đóng học phí khoảng 100 triệu đồng mỗi năm. Tuy nhiên, qua kiểm tra, Sở Giáo dục và Đào tạo Đà Nẵng khẳng định trung tâm sử dụng tài liệu nội bộ để giảng dạy. Cùng đó đã xử lý một số vi phạm liên quan như giáo viên chưa đảm bảo tiêu chuẩn, chưa công khai hồ sơ pháp lý, chương trình, đội ngũ, học phí…
Đáng chú ý, từ đầu năm 2024 đến giữa tháng 2/2025, Thành phố Hồ Chí Minh đã ghi nhận ba trường có tên gắn với chữ "quốc tế" tuyên bố ngừng hoạt động. Các trường đóng cửa bao gồm: Trường Quốc tế Mỹ Việt Nam, Trường Quốc tế Ngôi Sao Sài Gòn và Trường Quốc tế Sài Gòn Pearl.
Một số chuyên gia cho rằng, phụ huynh cần có sự tỉnh táo khi lựa chọn các cơ sở giáo dục có yếu tố nước ngoài, quảng bá chương trình quốc tế cho con học. Bởi nếu không thận trọng, khi trường gặp sự cố, có thể không lấy lại được số tiền đã đóng theo thỏa thuận, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi học tập chính đáng của học sinh.
Đóng học phí trọn gói: Hình thức huy động vốn hợp lý cho nhà trường nhưng đầy phi lý và bất lợi cho phụ huynh
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, ông Ngô Thành Huấn - thạc sĩ Hoạch định Tài chính cá nhân tại Đại học Griffith (Úc), thành viên Hội đồng Chuyên gia tại Hiệp hội Tư vấn Tài chính Việt Nam, hiện là Giám đốc điều hành Công ty cổ phần Tư vấn đầu tư và Quản lý tài sản FIDT, đã có một số chia sẻ xoay quanh vấn đề trên.
Thạc sĩ Ngô Thành Huấn cho rằng, sở dĩ phụ huynh chấp nhận đóng học phí theo các gói dài hạn, hay là tham gia vào một hình thức "huy động vốn" của cơ sở giáo dục bởi họ nhìn thấy những lợi ích trước mắt.
Chuyên gia lý giải, nộp học phí trọn gói, phụ huynh có phần an tâm về số tiền học phí cao trong nhiều năm tới khi không bị tăng giá học phí do "lạm phát" hay nhà trường thay đổi chính sách. Bên cạnh đó, phụ huynh còn được hoàn lại khoản tiền đã đóng mà vốn dĩ đối với tư duy của họ là chi phí, giờ lại có vẻ như là khoản đầu tư. Họ nghĩ rằng sẽ an tâm làm ăn, đầu tư mà không ngại rủi ro sẽ làm gián đoạn việc học hành của con.
Chuyên gia quản lý gia sản Ngô Thành Huấn bày tỏ: “Thoạt nhìn, hoạt động này có thể làm cho nhiều phụ huynh cảm tưởng như đóng tiền một lần sẽ được chiết khấu nhiều nhưng bản chất bên trong lại phức tạp. Điểm mấu chốt là không có tài sản đảm bảo, quá hợp lý cho nhà trường nhưng đầy phi lý và bất lợi cho phụ huynh.
Không ít phụ huynh vì thiếu kiến thức tài chính cơ bản nên đang nhìn "cuộc chơi" này quá ngây thơ. Có một số khách hàng tâm sự với tôi rằng, với hình thức nộp học phí như trên, họ tính ra lợi nhuận tầm 7-10% (tùy giai đoạn và tùy trường). Thấy lợi nhuận hợp lý, cao hơn lãi huy động gửi tiết kiệm, lại có nhiều điểm lợi như các yếu tố đã liệt kê trên nên họ không suy nghĩ nhiều. Tuy nhiên, phụ huynh lại ít quan tâm đến việc thẩm định rủi ro trong đầu tư. Phía nhà trường được hưởng quá nhiều lợi ích mà không hề có rủi ro, cũng như giao gần hết rủi ro phá sản lại cho phụ huynh".
Trong cuộc "hợp tác" này, theo chuyên gia, nhà trường được nhiều lợi ích. Rõ ràng, cơ sở giáo dục thu về một lượng lớn nguồn vốn và đảm bảo doanh thu, số lượng học sinh. Họ sẽ thu về chi phí huy động vốn quá tốt nếu xét trên rủi ro mô hình hoạt động, không cần tài sản đảm bảo như vay vốn ngân hàng (tín chấp vẫn được tại ngân hàng nhưng điều kiện giải ngân sẽ rất phức tạp), không cần báo cáo kết quả hoạt động, không ai giám sát và ý kiến về rủi ro của mục đích sử dụng vốn.
Hơn thế nữa, đơn vị sử dụng uy tín của một tổ chức giáo dục đi huy động vốn từ phụ huynh quá thuận lợi so với vay ngân hàng. Bởi, trong trường hợp gặp trục trặc, nhà trường đàm phán với phụ huynh cũng không khó khăn như với ngân hàng, lại không bị nợ xấu.
“Trên thực tế, đối với hình thức đóng học phí trọn gói, dài hạn, phụ huynh có thể gặp rủi ro mất sạch vốn nếu trường hoạt động không tốt. Về bài toán kinh tế, nếu thuận lợi, tỷ lệ lợi nhuận trong khoảng 7-10% nhưng nếu rủi ro thì khả năng mất vốn 100%. Đây là sự đầu tư vô lý và cũng là bài học lớn khi phụ huynh trao tiền bằng niềm tin mà không có tài sản đảm bảo”, chuyên gia nhấn mạnh.
Về giải pháp, Thạc sĩ Ngô Thành Huấn nêu, đầu tiên, phụ huynh cần có một số kỹ năng nhận biết vấn đề. Đó là, nếu có bất kỳ ai đảm bảo về lợi nhuận cố định (trừ ngân hàng) thì rủi ro sẽ khá cao. Cá nhân sẽ không thể tự thẩm định mô hình hoạt động của doanh nghiệp mà điều này cần chuyên môn riêng biệt, xã hội phải tạo ra khuôn khổ để hỗ trợ người dân.
Bên cạnh đó, chúng ta cần phân biệt rõ ràng giữa vay vốn và góp vốn. Vay vốn phải có mục đích sử dụng, tài sản thế chấp. Vay tín chấp không dành cho người dân, là sân chơi phức tạp đến ngân hàng còn vướng nợ xấu, người dân khó có đủ năng lực đánh giá. Còn khi góp vốn, phụ huynh phải biết đánh giá mô hình kinh doanh một cách kỹ càng, bài bản.
Theo chuyên gia, về dài hạn, mỗi người cần được trang bị kiến thức quản lý tài chính, bảo vệ tài sản ngay từ trong môi trường học đường. Chuyên gia quản lý tài sản chỉ ra rằng, trên thực tế, nhiều người ở Việt trưởng thành cũng không phân biệt được cổ phiếu và trái phiếu. Mà những kiến thức này, ở các nước phát triển luôn nằm trong chương trình giáo dục trung học phổ thông.
Thạc sĩ Ngô Thành Huấn chia sẻ thêm: "Có thể thấy, giải pháp thật sự nằm ở dân trí về tài chính. Chúng ta đang thiếu một nghề nghiệp cực kỳ quan trọng - đó là tư vấn tài chính (Financial Advisor). Đây không phải chỉ là người tư vấn bảo hiểm hay chứng khoán. Các nhà tư vấn tài chính được đào tạo chính quy tại bậc đại học để trở thành các bác sĩ tài chính, giúp người dân bảo vệ và phát triển tài sản đúng cách".
Phụ huynh mất tiền, giáo viên bị nợ lương do khó tiếp cận thông tin về "sức khỏe tài chính"
Cùng trao đổi, thầy Nguyễn Văn Ngai - nguyên Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, từ vụ việc một số cơ sở giáo dục có yếu tố nước ngoài, giảng dạy chương trình quốc tế gặp trục trặc trong hoạt động, dẫn đến học sinh mất quyền lợi học tập sẽ là lời cảnh tỉnh lớn cho phụ huynh, nhà đầu tư và cả cơ quan quản lý.
Nhìn nhận ở khía cạnh tích cực, thầy Ngai chia sẻ, hệ thống trường này ở tại các đô thị lớn như Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội đã góp phần giúp phụ huynh, học sinh có thêm những lựa chọn nếu muốn theo học chương trình từ nước ngoài, đặc biệt là đối với các gia đình có điều kiện kinh tế, có nhu cầu cho con theo học phương pháp quốc tế, ngoại ngữ.
"Tuy nhiên, cũng rất tiếc là thời gian có một số trường có yếu tố quốc tế ngừng hoạt động vì một số lý do, trong đó có trục trặc về tài chính, quản lý... Bài học cho các nhà đầu tư là cần xây dựng kế hoạch hoạt động dài hạn, các điều kiện đảm bảo chất lượng đào tạo, và hơn hết là bảo vệ quyền lợi học tập chính đáng cho học sinh. Có như vậy thì mới không phụ niềm tin, sự kỳ vọng, tiền bạc mà phụ huynh đã gửi gắm", thầy Ngai cho hay.
Bên cạnh đó, theo vị nguyên Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh một khi các trường có sự cố, đã thu tiền học phí dài hạn thì thiệt thòi lớn nhất thuộc về học sinh và phụ huynh. Do đó, phụ huynh cần tìm hiểu thật kỹ về chủ đầu tư, các điều kiện hoạt động của cơ sở giáo dục.
Thầy Ngai nhấn mạnh: "Tất nhiên bậc phụ huynh nào cũng muốn đầu tư cho con một môi trường giáo dục tốt, đảm bảo quá trình học tập, nếu nộp học phí trọn gói sau đó được hoàn trả thì nghe rất hấp dẫn. Nhưng phải lường trước được những tình huống không hay xảy ra. Phụ huynh cho con theo học trường có yếu tố quốc tế thường là nhà có điều kiện bởi học phí rất cao. Chúng ta thận trọng trong việc đóng góp học phí trọn gói, để bớt rủi ro có thể chọn đóng theo kỳ, theo năm. Còn nếu đóng dài hạn thì xem xét kỹ đối tác, các điều khoản chặt chẽ cũng như có sự ràng buộc rõ ràng".
Về phía cơ quan quản lý, thầy Ngai cho rằng, qua thực tế xảy ra nhiều vụ việc, cần xem xét, rà soát lại các vấn đề, đặc biệt liên quan đến việc đóng học phí trọn gói liệu có đảm bảo tài sản cho phụ huynh và quyền lợi học tập cho học sinh hay không? Song song, cơ quan quản lý cũng cần thường xuyên có sự kiểm tra, giám sát để đưa ra các cảnh báo cần thiết, kiểm soát được trường hợp không hay xảy ra.
Ngoài ra, thầy Ngai cũng nhấn mạnh, phụ huynh, thậm chí là giáo viên cũng khó tiếp cận được thông tin "sức khỏe tài chính" của cơ sở giáo dục có yếu tố nước ngoài. Do đó mới có những trường hợp trường phá sản, nợ lương giáo viên.
"Tôi cho rằng, các cơ sở giáo dục này cần phải công khai về tình hình tài chính, các điều kiện hoạt động... một cách minh bạch", thầy Ngai chia sẻ.
Cần quy định kiểm soát việc đầu tư của các tổ chức giáo dục có yếu tố nước ngoài
Tiến sĩ, Luật sư Nguyễn Hồng Thái - Giám đốc Công ty Luật Quốc tế Hồng Thái và Đồng Nghiệp cho rằng, việc đóng học phí một lần vào đầu khóa là thỏa thuận dân sự giữa hai bên.
“Việc đóng học phí toàn bộ khóa học hay đóng theo kỳ/ năm hoàn toàn là thỏa thuận, tự nguyện của phụ huynh. Tuy nhiên, có thể thấy, đóng theo khóa, đóng dài hạn sẽ khiến phụ huynh gặp nhiều rủi ro khi nhà trường không thực hiện đúng cam kết hoặc không đảm bảo chất lượng đào tạo. Do đó, phụ huynh nên hết sức thận trọng trong việc lựa chọn trường học cũng chính sách đóng học phí cho con”, Tiến sĩ, Luật sư Nguyễn Hồng Thái cho hay.
Theo Luật sư, trên thực tế, với những trường hợp “huy động vốn” nghĩa là nhà trường muốn có một khoản vốn ngay, còn học sinh phụ huynh sẽ được cung cấp dịch vụ trong khoảng thời gian “hợp đồng” có hiệu lực. Tuy nhiên, rất khó có thể nói được điều gì, dễ gặp rủi ro, thậm chí là không lấy lại được số tiền đã đóng nếu trường gặp sự cố, ngừng hoạt động. Bởi, phụ huynh khó nắm bắt được năng lực tài chính thực tế của cơ sở giáo dục, cũng không có biện pháp bảo đảm khoản vay mà chỉ có niềm tin từ uy tín của nhà trường.
Bên cạnh đó, trường ngoài công lập hoạt động theo mô hình công ty quản lý. Nếu gặp rủi ro, trường phá sản thì giải quyết theo quy định của Luật doanh nghiệp, Luật phá sản.
Ngoài ra, theo Tiến sĩ, Luật sư Nguyễn Hồng Thái chúng ta cần có khung pháp lý rõ ràng, chính thức quy định cách tổ chức giáo dục dùng nguồn thu học phí đầu tư sang những lĩnh vực khác để đảm bảo quyền lợi chính đáng cho học sinh, phụ huynh cũng như có thể quản lý chặt chẽ hơn.
“Về bản chất, hoạt động này có hai mặt. Nếu dùng học phí để đầu tư, kinh doanh có lãi, rồi lấy tiền lãi đó quay lại phát triển chương trình đào tạo, cơ sở vật chất thì rất đáng hoan nghênh. Nhưng cũng có một số trường hợp làm ăn thua lỗ, nhà trường ngừng hoạt động gây ảnh hưởng trực tiếp đến người học. Bởi vậy, nên hạn chế rủi ro đến mức thấp nhất bằng cách bổ sung quy định kiểm soát việc đầu tư của các tổ chức giáo dục có yếu tố nước ngoài”, Tiến sĩ, Luật sư Nguyễn Hồng Thái nhìn nhận.
Tài liệu tham khảo:
[1]: https://tuoitre.vn/ket-luan-vu-du-hoc-tai-cho-o-truong-my-nhung-chi-la-trung-tam-tieng-anh-2025030714275784.htm