Trong đề xuất về phân định thẩm quyền trong lĩnh vực giáo dục, Bộ Giáo dục và Đào tạo đề xuất giao toàn quyền cho sở giáo dục và đào tạo trong việc quản lý đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, bao gồm tuyển dụng, sử dụng, bổ nhiệm, đào tạo, đánh giá và điều động, đảm bảo sự thống nhất trong toàn tỉnh.
Khi đề xuất này được đưa ra, nhiều nhà giáo và cán bộ quản lý cấp huyện cũng chia sẻ những tâm tư riêng. Có người đồng tình vì cho rằng việc tập trung quản lý về sở giáo dục và đào tạo sẽ giúp thống nhất và minh bạch hơn, nhưng cũng không ít ý kiến băn khoăn về tính kịp thời, sát sao trong công tác điều hành nếu không có sự phối hợp chặt chẽ với cơ sở.
Giao sở giáo dục tuyển dụng và điều động sẽ đảm bảo công bằng, thống nhất toàn tỉnh
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, cô Bùi Thị Dung - Hiệu trưởng Trường Mầm non Hoa Pơ Lang (huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk) chia sẻ: "Hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang đề xuất giao toàn quyền cho sở giáo dục và đào tạo trong việc quản lý đội ngũ nhà giáo, bao gồm các nội dung như tuyển dụng, sử dụng, bổ nhiệm, đào tạo, đánh giá và điều động.
Theo tôi, ở góc độ thực tiễn, việc điều động giáo viên nên do cơ quan cấp tỉnh phụ trách là hoàn toàn hợp lý. Khi sở quản lý chung toàn tỉnh, việc điều động sẽ đảm bảo cân bằng hơn giữa các khu vực, hạn chế tình trạng nơi thì thừa, nơi lại thiếu giáo viên, điều mà hiện nay vẫn đang xảy ra".
Cô Dung cho biết, ở nhiều trường vùng sâu vùng xa như trường cô đang công tác, tình trạng thiếu giáo viên là khá phổ biến, nhất là ở các bậc học mầm non và tiểu học. Trong khi đó, các trường ở khu vực thành phố, thị xã có điều kiện sống tốt hơn nên thu hút nhiều giáo viên, dẫn đến tình trạng thừa thiếu cục bộ. Nếu giao sở giáo dục và đào tạo điều phối thì có thể phân bổ lại lực lượng một cách hài hòa, công bằng hơn.
Ngoài ra, việc giao sở giáo dục và đào tạo tuyển dụng giáo viên cũng là hợp lý, vừa đảm bảo thực hiện đúng theo tinh thần của Luật Nhà giáo, vừa thuận lợi trong việc kiểm soát chất lượng đầu vào. Sau khi tuyển dụng, sở có thể chủ động phân công giáo viên về các trường theo nhu cầu thực tế, đây là một bước đi giúp tăng tính đồng bộ và hiệu quả trong công tác quản lý đội ngũ.
Đồng tình với ý kiến trên, cô Trần Thị Thanh Vân - Trưởng Phòng Giáo dục và Đào tạo thị xã Điện Bàn (thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam) nhận định: "Việc giao quyền điều động giáo viên cho sở giáo dục và đào tạo sẽ giúp phân bổ đội ngũ một cách công bằng hơn. Trong bối cảnh đang triển khai mô hình chính quyền hai cấp, bỏ cấp huyện, thì việc phân cấp tuyển dụng, điều động nhà giáo về sở giáo dục là hoàn toàn hợp lý. Ở góc độ phân cấp quản lý, sở giáo dục và đào tạo sẽ có cái nhìn khách quan và tổng thể hơn".
Tuy nhiên, khi xét đến thực tế triển khai, cô Vân cũng bày tỏ những băn khoăn. Ví dụ, riêng thị xã Điện Bàn đã có đến 69 trường công lập. Nếu tính trên toàn tỉnh Quảng Nam, chưa kể đến thời điểm sáp nhập với thành phố Đà Nẵng trong tương lai thì quy mô trường lớp sẽ rất lớn. Điều đó đặt ra câu hỏi về năng lực nhân sự của sở giáo dục liệu có đủ nguồn lực để quản lý một hệ thống rộng lớn như vậy hay không.
Theo cô Vân, nếu giao toàn quyền quản lý đội ngũ nhà giáo cho sở giáo dục, thì cần có cơ chế phân công cán bộ phụ trách theo từng vùng. Cụ thể, mỗi cán bộ của sở giáo dục và đào tạo có thể phụ trách một khu vực gồm nhiều xã để bám sát tình hình, từ đó tham mưu nhanh chóng, hiệu quả. Cách làm này sẽ rút ngắn thời gian xử lý công việc, đảm bảo tính kịp thời và phù hợp với thực tế địa phương.
Khi tổ chức thi tuyển, sở giáo dục và đào tạo đứng ra chủ trì sẽ đảm bảo cả về chất lượng và số lượng ứng viên. Sau khi thi tuyển xong, sở có thể phân công viên chức về những địa phương đang thiếu, giúp việc phân bổ nhân sự được đồng bộ và thông suốt hơn trong quá trình điều hành.
Trưởng Phòng Giáo dục và Đào tạo thị xã Điện Bàn nhấn mạnh: Việc giao quyền điều động cho sở giáo dục và đào tạo là hợp lý vì sẽ giúp phân bố đội ngũ giáo viên một cách hiệu quả.
Cô Vân cho rằng, giao cho sở giáo dục và đào tạo quản lý toàn diện từ tuyển dụng, sử dụng đến điều động đội ngũ giáo viên là lựa chọn tốt nhất. Nhưng để đạt được hiệu quả, sở cần tăng cường làm việc sâu sát hơn với địa phương và cần bổ sung thêm nhân sự để đảm bảo mọi nhiệm vụ được triển khai nhanh chóng. Điều quan trọng là có cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa cấp tỉnh và cấp cơ sở để duy trì sự linh hoạt, kịp thời nhưng vẫn đảm bảo được tính hệ thống và thống nhất trong công tác quản lý nhà giáo trên toàn tỉnh.
Đề xuất giao sở giáo dục và đào tạo bổ nhiệm là chồng chéo về quy định
Liên quan đến công tác bổ nhiệm cán bộ quản lý trong các cơ sở giáo dục, cô Trần Thị Thanh Vân cho rằng, đề xuất về việc giao quyền bổ nhiệm cho sở giáo dục và đào tạo cũng có những điểm hợp lý. Đây là bước tiến trong việc thống nhất đầu mối quản lý đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, hướng đến mô hình điều hành tập trung, xuyên suốt toàn tỉnh.
Tuy nhiên, cô Vân băn khoăn, thứ nhất, hiện nay theo khoản 10 Điều 23 của dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương, thẩm quyền quyết định việc bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức người đứng đầu và cấp phó của người đứng đầu cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác, đơn vị sự nghiệp công lập thuộc Ủy ban nhân dân cấp mình được giao cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã.
Điều này chưa thật sự thống nhất với đề xuất của Bộ Giáo dục và Đào tạo, tạo ra sự chồng chéo và khó khăn trong thực hiện nếu không có sự điều chỉnh đồng bộ giữa các văn bản quy phạm pháp luật.
Thứ hai, xét về thực tiễn, các phòng giáo dục và đào tạo cấp huyện từ trước đến nay vẫn là đơn vị trực tiếp quản lý các trường từ bậc mầm non đến trung học cơ sở. Với lợi thế gần dân, gần cơ sở, cán bộ phòng giáo dục thường có cái nhìn rất sâu sát, nắm rõ từng giáo viên, từng cán bộ trong đơn vị mình quản lý, không chỉ về năng lực, thành tích mà còn cả về phẩm chất đạo đức, tư tưởng chính trị, mối quan hệ trong công việc và đời sống cá nhân. Những yếu tố này nếu chỉ nhìn từ hồ sơ hoặc báo cáo lên sở giáo dục và đào tạo thì rất dễ bỏ sót.
Cô Vân cho rằng nếu giao toàn bộ quyền bổ nhiệm về sở giáo dục và đào tạo thì sẽ khó duy trì được sự sát sao trong đánh giá con người. Sở giáo dục và đào tạo ở xa, ít tiếp xúc thực tế, khó nắm bắt những vấn đề mang tính đặc thù của từng địa phương.
Trong khi đó, nếu để chủ tịch uỷ ban nhân dân cấp xã thực hiện quyền bổ nhiệm theo đúng tinh thần của dự thảo Luật tổ chức chính quyền địa phương thì sẽ đánh giá xác thực hơn. Dù vậy cũng cần chú trọng nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ cấp xã. Có như vậy mới đảm bảo việc đánh giá và bổ nhiệm được thực hiện một cách khách quan, đúng người, đúng năng lực và phù hợp với thực tiễn địa phương.
Còn cô Bùi Thị Dung cho rằng, việc bổ nhiệm cán bộ quản lý nếu giao về cho cấp xã sẽ phù hợp và sát với thực tiễn hơn. Cô bày tỏ, cấp xã là đơn vị trực tiếp thực hiện chức năng quản lý nhà nước đối với các bậc học từ mầm non đến trung học cơ sở. Vì vậy, giao quyền bổ nhiệm cán bộ quản lý cho cấp xã là hợp lý, bởi tại cơ sở, chính quyền địa phương sẽ có điều kiện theo dõi, đánh giá đội ngũ giáo viên, cán bộ một cách sát sao và khách quan hơn.
Việc lựa chọn ai đó để bổ nhiệm từ cấp phó lên cấp trưởng, hay từ giáo viên lên làm quản lý sẽ trở nên chính xác và dân chủ hơn nếu được thực hiện ngay tại địa phương, nơi nắm rõ nhất về năng lực chuyên môn, đạo đức, lối sống và sự tín nhiệm trong tập thể sư phạm.
Cô Dung cũng bày tỏ lo ngại về tính khả thi nếu giao toàn bộ quy trình bổ nhiệm về sở giáo dục. Với điều kiện địa lý ở nhiều địa phương, khoảng cách từ sở đến các trường là rất xa. Đơn cử như trường cô công tác, việc đi từ Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Đắk Lắk đến cũng mất gần 100km. Trong một số trường hợp như từ trung tâm tỉnh Đắk Lắk đến các đơn vị ở tỉnh khác (sau sáp nhập), có thể lên đến hàng trăm cây số.
Để hoàn thiện quy trình bổ nhiệm sẽ phải khảo sát, lấy ý kiến, tổ chức họp, lấy phiếu tín nhiệm, với quy trình như vậy thì sở giáo dục và đào tạo sẽ mất rất nhiều thời gian và công sức để đi đến cơ sở, nhất là trong bối cảnh đội ngũ ở sở còn mỏng, công việc lại nhiều.
Giao nhiệm vụ đánh giá cho cấp xã sẽ giảm tải cho cấp tỉnh
Về phân định thẩm quyền trong lĩnh vực giáo dục, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đề xuất giao sở giáo dục và đào tạo đánh giá đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục. Với nhiệm vụ này, cô Trần Thị Thanh Vân nhận định nếu giao cho cấp tỉnh là không hợp lý, bởi khối lượng công việc rất lớn.
“Giáo dục là một hệ thống rộng lớn, nếu dồn hết trách nhiệm đánh giá về cho sở giáo dục và đào tạo thì sẽ gây quá tải. Cán bộ sở vừa phải rà soát đội ngũ giáo viên, hiệu trưởng, vừa quản lý chuyên môn thì không thể sát sao được”, cô Vân nhận định.
Cô cũng bày tỏ lo ngại rằng nếu việc đánh giá không thực sự sâu sát, sẽ dễ dẫn đến những nhận xét không khách quan, phát sinh tiêu cực, ảnh hưởng đến công bằng trong môi trường giáo dục. Tuy nhiên, việc giao hết quyền đánh giá cho hiệu trưởng các trường cũng tiềm ẩn rủi ro, vì khi hiệu trưởng có quá nhiều quyền, sẽ tạo ra tâm lý e ngại trong đội ngũ giáo viên, dễ dẫn đến mất dân chủ nội bộ.
Cô Dung kiến nghị những nhiệm vụ như đánh giá cán bộ nên giao cho cấp xã thực hiện. Để đảm đương được những công việc này, cấp xã cũng cần được bổ sung nhân lực và nâng cao năng lực chuyên môn. Mỗi xã, phường cần bố trí tối thiểu vài cán bộ có chuyên môn về giáo dục để phụ trách các mảng công việc đánh giá thường xuyên, định kỳ, đặc biệt vào cuối năm học, khi báo cáo từ tất cả các trường đồng loạt gửi lên.
Hiện tại, để chuẩn bị cho quá trình chuyển giao, phòng giáo dục và đào tạo nơi cô công tác đã hoàn tất việc tham mưu nhu cầu đội ngũ nhà giáo cho năm học 2025 - 2026. Việc này nhằm tạo thuận lợi cho địa phương tiếp quản, không bị lúng túng, đồng thời cung cấp cho sở giáo dục và đào tạo dữ liệu rõ ràng để triển khai công tác tuyển dụng theo đúng nhu cầu.