Việc sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh kéo theo nhiều thay đổi về địa danh, bản đồ, số liệu và thông tin kinh tế - xã hội. Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, việc này ảnh hưởng trực tiếp đến nội dung một số môn học như: Lịch sử và Địa lý (lớp 4, lớp 5, lớp 9), Địa lý (lớp 12), Lịch sử và Giáo dục Kinh tế và Pháp luật (lớp 10).
Chương trình các môn học này sẽ được rà soát, cập nhật lại yêu cầu cần đạt, kiến thức, số liệu, địa danh, bản đồ và biểu đồ... làm căn cứ để điều chỉnh sách giáo khoa.
Trong khi chờ các nhà xuất bản sửa, biên soạn lại sách, năm học tới, học sinh vẫn học theo chương trình và sách giáo khoa hiện hành. Tuy nhiên, các nhà trường và giáo viên cần chủ động điều chỉnh ngữ liệu, bài học, chủ đề giảng dạy sao cho phù hợp với tình hình thực tế tại địa phương và mô hình chính quyền hai cấp mới.
Môn Giáo dục Kinh tế và Pháp luật lớp 10 có nhiều nội dung cần cập nhật
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, cô Lưu Thị Thoan - Giáo viên môn Giáo dục Kinh tế và Pháp luật, Trường Trung học phổ thông Phương Sơn (huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang) bày tỏ: "Từ ngày 1/7/2025, cả nước chính thức vận hành theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp (giải tán cấp huyện), đồng thời triển khai sáp nhập các tỉnh. Đây là bước ngoặt có ý nghĩa lịch sử, mở ra một giai đoạn mới cho sự phát triển của đất nước.
Là giáo viên giảng dạy bộ môn Giáo dục Kinh tế và Pháp luật (Bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống) tại Trường Trung học phổ thông Phương Sơn, theo tôi, việc sáp nhập đơn vị hành chính và thay đổi từ chính quyền 3 cấp xuống 2 cấp ở Bắc Giang cũng đã ảnh hưởng nhất định đến nội dung giảng dạy môn Giáo dục Kinh tế và Pháp luật (lớp 10). Sự ảnh hưởng này theo hướng cần cập nhật, điều chỉnh để phù hợp với mô hình chính quyền mới, đồng thời tăng cường tính thực tiễn và liên hệ với địa phương".
Cô Thoan cho hay, trong chương trình lớp 10, nội dung bài 22 “Tòa án nhân dân và Viện kiểm sát nhân dân” và bài 23 “Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân” là những phần chịu tác động trực tiếp của thay đổi này.
Theo đó, sơ đồ cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân và Viện kiểm sát nhân dân vẫn đang giữ cấp huyện. Nhưng hiện nay, Tòa án nhân dân và Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện, quận, thị xã và thành phố thuộc tỉnh hay thuộc thành phố trực thuộc trung ương không còn tồn tại. Do đó giáo viên sẽ cần vẽ lại sơ đồ mới hoặc cập nhật để học sinh hiểu được chính quyền hiện nay đã giải thể cấp huyện.
Tương tự, cơ cấu của Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân cũng cần điều chỉnh. Giáo viên nên chủ động trình chiếu sơ đồ tổ chức mới qua bài giảng điện tử, sử dụng các phương tiện như PowerPoint, sơ đồ tư duy, video minh họa… để giúp học sinh hình dung được mô hình tổ chức sau khi sáp nhập.
Những thuật ngữ như “đơn vị hành chính cấp huyện” cần được thay thế bằng khái niệm chính xác hơn phù hợp với chính quyền hai cấp, chẳng hạn “chính quyền cấp xã” bao gồm xã và phường.
Ngoài việc cập nhật tổ chức bộ máy, các số liệu thống kê trong sách giáo khoa như cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động, tốc độ tăng trưởng GDP, thuế, ngân sách... cũng cần được điều chỉnh để phù hợp với đơn vị hành chính mới sau khi sáp nhập. Cô Thoan cho rằng, giáo viên sẽ linh hoạt kết nối kiến thức sách giáo khoa với thực tiễn địa phương để học sinh hiểu rõ kiến thức, phù hợp với thực tế hiện tại.
Một trong những giải pháp hiệu quả là tổ chức cho học sinh các hoạt động trải nghiệm thực tế tại địa phương. Giáo dục Kinh tế và Pháp luật là môn học cung cấp kiến thức cơ bản, thiết thực và định hướng nghề nghiệp cho học sinh về kinh tế và pháp luật, giúp các em hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của công dân.
Bắc Giang có nhiều làng nghề truyền thống nổi tiếng như bánh đa Kế, rượu làng Vân, đồ gỗ Đồng Kỵ hay các mô hình sản xuất vải thiều ở Lục Ngạn, hợp tác xã sản xuất mỳ gạo Chũ… là những điểm đến lý tưởng để học sinh tiếp cận thực tiễn một cách sinh động, trực tiếp. Những buổi học như vậy giúp học sinh không chỉ học qua sách vở mà còn tiếp cận trực tiếp hoạt động kinh tế, xã hội tại nơi mình sinh sống.
Bên cạnh đó, cô Thoan cho rằng cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa các giáo viên trong và ngoài địa phương. Việc thiết lập các nhóm chuyên môn qua các nền tảng mạng xã hội để chia sẻ tài liệu, kinh nghiệm giảng dạy là rất cần thiết. Đặc biệt, giáo viên cần chủ động cập nhật thông tin chính thống từ các nguồn như Tổng cục Thống kê, website Bộ Giáo dục và Đào tạo, các cơ quan báo chí lớn... để điều chỉnh bài giảng cho đúng.
Tuy nhiên, việc điều chỉnh này cũng gặp không ít khó khăn. Trước hết là thói quen giảng dạy cũ khiến giáo viên và học sinh mất thời gian thích nghi với mô hình hành chính mới. Thêm vào đó, giáo viên phải tự mình tra cứu, tìm kiếm và xác minh thông tin, trong khi thời gian chuẩn bị bài giảng thường rất hạn chế. Việc giải thích cho học sinh những thay đổi phức tạp về pháp luật và mô hình chính quyền mới cũng là một thách thức không nhỏ, nhất là trong bối cảnh sách giáo khoa chưa kịp cập nhật.
Để tháo gỡ khó khăn, theo cô Thoan, giáo viên cần được Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng như các cơ quan chuyên môn hỗ trợ tài liệu, hướng dẫn điều chỉnh nội dung bài học phù hợp với thực tế. Việc có một khung hướng dẫn cụ thể sẽ giúp giáo viên các vùng có thể triển khai bài giảng một cách đồng bộ, thống nhất. Ngoài ra, các buổi tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn do Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức là cơ hội để giáo viên cập nhật kiến thức mới, thảo luận, chia sẻ và học hỏi lẫn nhau.
"Các giáo viên giảng dạy môn học này sẽ rất cần được cung cấp công cụ hỗ trợ trực quan như bản đồ hành chính mới, tranh ảnh minh họa, sơ đồ tổ chức chính quyền địa phương sau sáp nhập...để học sinh dễ dàng hình dung sự thay đổi", cô Thoan nhấn mạnh.
Môn Lịch sử ở lớp 10 không thay đổi nhiều, dễ điều chỉnh ngữ liệu
Ở lớp 10, cấp trung học phổ thông, Bộ Giáo dục và Đào tạo xác định có 2 môn sẽ cần điều chỉnh là Lịch sử và Giáo dục Kinh tế và Pháp luật. Là một giáo viên dạy môn Lịch sử, thầy Nguyễn Văn Cường - Tổ trưởng chuyên môn, Trường Trung học phổ thông chuyên Lê Quý Đôn (thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định) chia sẻ: "Những thay đổi về nội dung trong môn Lịch sử, đặc biệt là trong sách giáo khoa lớp 10 sẽ không quá nhiều, chủ yếu tập trung vào phần địa danh. Ví dụ, một di tích trước đây thuộc tỉnh A, nhưng sau khi sáp nhập lại sẽ thuộc tỉnh mới có tên B, lúc này giáo viên cần ghi chú và giải thích rõ cho học sinh ngay trong bài giảng”.
Thầy Cường cho biết, việc cập nhật này sẽ được thực hiện linh hoạt trong quá trình soạn giáo án. Khi phát hiện nội dung có liên quan đến địa giới hành chính, giáo viên sẽ điều chỉnh thông tin hoặc bổ sung chú thích. Với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin, giáo viên cũng có thể thiết kế bài học sinh động, trực quan, giúp học sinh dễ tiếp thu kiến thức mới.
Một số nội dung cụ thể cần cập nhật bao gồm: tên tỉnh nơi phát hiện các cổ vật, di tích lịch sử; địa danh trong các nền văn hóa cổ; hoặc những địa điểm nổi tiếng như Hang Sơn Đoòng - hiện thuộc Quảng Bình nhưng sau ngày 1/7 sẽ nằm trong địa phận tỉnh Quảng Trị do sáp nhập.
Trong các bài học về lịch sử Việt Nam thời phong kiến như thời Lê, thời Nguyễn, các địa danh cũ vẫn được giữ nguyên để bảo đảm tính chính xác của tư liệu lịch sử, đồng thời giáo viên sẽ chú thích thêm tên gọi hiện tại.
“Phần lớn các bài học liên quan đến địa lý lịch sử như nền văn minh Văn Lang - Âu Lạc, hay các điều kiện tự nhiên gắn với sông ngòi, núi đồi,... vẫn được giảng dạy theo bản đồ cũ để học sinh dễ hình dung. Tuy nhiên, song song đó, giáo viên cũng cần cập nhật tên tỉnh mới để các em nắm bắt thực tế”, thầy Cường cho biết thêm.
Theo thầy Cường, việc cập nhật thông tin này không gây nhiều khó khăn cho giáo viên. Nhà nước đã công bố bản đồ hành chính mới và danh sách 34 tỉnh, thành sau sáp nhập. Giáo viên chỉ cần đối chiếu và bổ sung, hoàn toàn có thể giúp học sinh vừa hiểu bài, vừa nắm được thông tin về địa giới hành chính mới.
Trong khi chờ đợi sự điều chỉnh chính thức từ phía Bộ Giáo dục và các nhà xuất bản, việc chủ động cập nhật của giáo viên là giải pháp kịp thời, giúp học sinh học đúng, hiểu đúng mà không bị rối loạn kiến thức. Ngoài ra, các nội dung liên quan đến lịch sử thế giới hay nền văn minh nước ngoài không bị ảnh hưởng nên vẫn được giữ nguyên như trong sách giáo khoa hiện hành.
Đồng tình với thầy Cường, cô Nguyễn Thị Hồng Thanh - Giáo viên Lịch sử, Trường Trung học phổ thông chuyên Hoàng Văn Thụ (thành phố Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình) nhận định, việc thay đổi địa giới hành chính sắp tới sẽ chỉ ảnh hưởng ở mức độ nhất định đến nội dung giảng dạy môn Lịch sử lớp 10. Phần lớn các kiến thức trong sách vẫn có thể giữ nguyên, chỉ cần cập nhật lại tên địa danh cho phù hợp với đơn vị hành chính mới sau khi sáp nhập.
"Chủ yếu là điều chỉnh thông tin về địa phương, ví dụ như một di tích hay cổ vật trước đây thuộc tỉnh này, nay sáp nhập sang tỉnh khác thì giáo viên sẽ chủ động cập nhật cho học sinh trong quá trình giảng dạy. Tuy nhiên nhìn chung, nội dung thay đổi là không đáng kể", cô Thanh cho biết.
Theo đó, với sách giáo khoa Lịch sử lớp 10, học sinh sẽ được tiếp cận các kiến thức như: khái niệm lịch sử, vai trò của sử học, một số nền văn minh thế giới thời kỳ cổ - trung đại, văn minh Đông Nam Á, các nền văn minh trên đất nước Việt Nam, các dân tộc Việt Nam,...
Do đó, những nội dung có khả năng điều chỉnh chủ yếu nằm ở học kỳ II, tức nửa sau của sách giáo khoa Lịch sử lớp 10. Khi giảng dạy các bài học liên quan đến địa danh, dân cư hoặc đặc điểm vùng miền, giáo viên sẽ cập nhật thông tin mới cho học sinh để phù hợp với thay đổi về địa giới hành chính.
Ví dụ, khi dạy về nền văn minh Đông Nam Á, nếu trước đây xác định nền văn minh bắt nguồn từ một tỉnh cụ thể, thì nay giáo viên sẽ chú thích thêm tên gọi mới sau khi sáp nhập tỉnh. Tương tự, các bài học về sự phân bố dân tộc ở Việt Nam cũng sẽ được cập nhật theo đơn vị hành chính mới để đảm bảo học sinh hiểu đúng và sát với thực tế. Giáo viên sẽ cần nghiên cứu kỹ, chuẩn bị lại ngữ liệu giảng dạy sao cho vừa bám sát sách giáo khoa hiện hành, vừa phản ánh tình hình mới của địa phương.
Cô Thanh cũng nhấn mạnh rằng, việc điều chỉnh nội dung không thể thực hiện theo ý kiến cá nhân, mà cần có văn bản chỉ đạo cụ thể từ cấp trên. Khi có hướng dẫn chính thức, tổ chuyên môn sẽ họp, rà soát lại bài giảng và thống nhất cách điều chỉnh cho phù hợp với từng bộ sách giáo khoa khác nhau.
“Hiện tại, giáo viên vẫn đang chờ hướng dẫn từ cấp trên. Nếu có văn bản cụ thể, nhà trường sẽ tổ chức họp nhóm chuyên môn để điều chỉnh ngữ liệu giảng dạy sao cho đồng bộ và đúng quy định”, cô chia sẻ.
Đặc biệt, cô Thanh lưu ý rằng phần bị tác động nhiều hơn có thể nằm ở chương trình giáo dục địa phương - nơi có nội dung gắn với lịch sử và đặc điểm từng tỉnh, thành. Khi địa giới hành chính thay đổi, việc dạy học nội dung này sẽ cần được xem xét kỹ lưỡng để đảm bảo phù hợp với thực tế mới.