Việc rà soát chương trình và sách giáo khoa được triển khai trong bối cảnh cả nước thực hiện Nghị quyết số 202/2025/QH15 ngày 12/6/2025 của Quốc hội về sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh.
Trên cơ sở rà soát, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã xác định một số môn học chịu tác động trực tiếp từ việc thay đổi địa giới hành chính, trong đó có kiến thức trong sách giáo khoa Lịch sử và Địa lý lớp 9.
Nhiều nội dung trong sách cần thay đổi
Chia sẻ với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, cô Lê Thị Tình – giáo viên môn Địa lý, Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở Vàng San (huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu) cho biết, sau khi sáp nhập tỉnh thành, địa giới hành chính nước ta từ 63 tỉnh thành rút gọn còn 34 tỉnh thành và thành lập mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.
Sự thay đổi này không chỉ liên quan đến tên địa phương và số lượng đơn vị hành chính mà còn ảnh hưởng đến các nội dung về kinh tế, dân cư, xã hội từng vùng miền trong sách giáo khoa… Vì vậy, nhiều nội dung trong sách sẽ cần điều chỉnh để phù hợp với bối cảnh thực tiễn mới. Với kinh nghiệm nhiều năm giảng dạy môn Địa lý lớp 9, cô Tình ước lượng khoảng 70% nội dung trong phần Địa lý của sách giáo khoa cần thay đổi, cập nhật.
Năm học 2025–2026, học sinh vẫn sẽ học theo sách giáo khoa hiện hành. Trước bối cảnh chưa có tài liệu mới chính thức, giáo viên cần chủ động cập nhật kiến thức và lồng ghép thông tin mới vào bài giảng. Cô Tình cho rằng: “Trong giai đoạn chuyển tiếp sách giáo khoa, việc chuẩn bị bài giảng dựa trên sự linh hoạt của giáo viên, cần đảm bảo học sinh được tiếp cận với những kiến thức sát nhất với thực tế. Khi chưa có tài liệu mới được ban hành, tôi và các giáo viên cần chủ động cập nhật và điều chỉnh bài giảng ở mức tốt nhất và gần với thực tế nhất.
Ngoài ra, đối với các tài liệu học tập cần thiết cho môn Địa lý như Atlat và bản đồ hành chính mới, tôi mong sẽ sớm được ban hành sau khi sáp nhập tỉnh để thầy cô và học sinh có tài liệu trực quan để học tập”.
Cùng bàn về vấn đề này, cô Hoàng Thị San – giáo viên môn Địa lý, Trường Trung học cơ sở Lê Thanh Nghị (huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương) chia sẻ, sau khi sáp nhập tỉnh, những nội dung cần điều chỉnh trong phần Địa lý của sách giáo khoa Lịch sử và Địa lý lớp 9 chủ yếu nằm ở kiến thức về 7 vùng kinh tế.
Theo cô San, phần Địa lý lớp 9 hiện nay gồm các chuyên đề về địa lý dân cư, địa lý các vùng kinh tế, các ngành kinh tế và chủ đề về biển đảo. Sau khi sáp nhập tỉnh, về cơ bản, kiến thức nền tảng vẫn giữ nguyên, tuy nhiên phần số liệu thống kê cần thay đổi, đặc biệt là các dữ liệu liên quan đến diện tích, dân số và cơ cấu ngành kinh tế của các tỉnh sau khi địa giới hành chính thay đổi. Bên cạnh đó, địa chỉ địa danh, tên địa phương cũng cần thay đổi đúng với thực tế.
Đối với phân môn Lịch sử, thầy Lê Quang Dũng - giáo viên Lịch sử, Trường Trung học cơ sở Âu Cơ (thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa) cho biết, sau khi sáp nhập tỉnh, một số nội dung trong phần Lịch sử của sách giáo khoa Lịch sử và Địa lý lớp 9, đặc biệt là phần Lịch sử địa phương, sẽ cần được điều chỉnh để đúng thực tế hành chính mới. Cụ thể, các nội dung giới thiệu về quá trình hình thành, phát triển, sự kiện lịch sử tiêu biểu, di tích lịch sử – văn hóa và danh nhân của từng tỉnh cũ sẽ phải rà soát, bổ sung hoặc tích hợp lại cho phù hợp với đơn vị hành chính sau sáp nhập.
Thầy Dũng chia sẻ: “Mặc dù tỷ lệ điều chỉnh trong sách giáo khoa không lớn so với toàn bộ chương trình Lịch sử lớp 9, nhưng những thay đổi liên quan đến địa giới hành chính ảnh hưởng trực tiếp đến tính chính xác và thực tiễn của bài giảng. Do đó, giáo viên cần chủ động nghiên cứu, cập nhật thông tin mới và điều chỉnh tư liệu giảng dạy nhằm giúp học sinh hiểu đúng về địa phương trong bối cảnh hành chính mới.
Kiến thức mới có thể được lồng ghép thông qua các phần mở rộng, hoạt động thảo luận hoặc bài tập vận dụng, giúp học sinh tiếp cận vấn đề một cách linh hoạt và thực tiễn.
Việc sử dụng học liệu số, bản đồ cập nhật và tư liệu minh họa mới cũng đóng vai trò quan trọng, góp phần nâng cao tính chính xác, hiện đại và hiệu quả trong quá trình dạy học. Bên cạnh đó, nhà trường cần xây dựng lộ trình đầu tư hợp lý, tận dụng hiệu quả nguồn học liệu số và khuyến khích sự sáng tạo trong việc thiết kế nội dung trực quan, giúp học sinh dễ dàng tiếp cận kiến thức gắn với thực tiễn”.
Giáo viên mong muốn có hướng dẫn cụ thể
Năm học 2025-2026, giáo viên và nhà trường tiếp tục sử dụng chương trình, sách giáo khoa hiện hành, đồng thời có trách nhiệm chủ động lựa chọn, điều chỉnh ngữ liệu, bài học, chủ đề giảng dạy phù hợp với thực tiễn địa phương và mô hình chính quyền hai cấp.
Để dạy học hiệu quả môn Địa lý lớp 9 theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 và cung cấp kiến thức cho học sinh sát nhất với thay đổi thực tế, cô Hoàng Thị San cho rằng, năm học tới, giáo viên cần chủ động cập nhật thông tin mới nhất liên quan đến địa giới hành chính.
Đầu tiên, giáo viên phải rà soát, nắm bắt những thay đổi mới nhất về địa giới hành chính mới, sau đó căn cứ vào các thông tin chính thống để biên soạn lại tài liệu dạy học, bảo đảm nội dung tích hợp và phù hợp với thực tế. Tiếp đó, giáo viên cần cập nhật các số liệu thống kê mới nhất từ nguồn tin cậy như Tổng cục thống kê, website của Bộ Giáo dục và Đào tạo… để bổ sung vào bài học.
Cùng với việc cập nhật nội dung, giáo viên cần xây dựng lại hệ thống bài giảng, điều chỉnh giáo án và cập nhật số liệu, tư liệu giảng dạy sao cho phù hợp với bối cảnh mới.
Sau khi hoàn thiện giáo án trên Word, giáo viên tiếp tục chuyển thể thành bài giảng trên PowerPoint, thiết kế phiếu học tập, bài tập thực hành để học sinh dễ tiếp thu. Việc sử dụng tranh minh họa, bản đồ mới, sơ đồ hóa nội dung cũng là công cụ quan trọng giúp học sinh hình dung rõ hơn về thay đổi liên quan đến địa giới hành chính mới và các vùng kinh tế.
Cô San bày tỏ: “Ngoài sự chuẩn bị của giáo viên, việc khơi gợi tinh thần tự học, tự tìm hiểu của học sinh là rất quan trọng. Học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức một cách thụ động từ giáo viên mà cần chủ động cập nhật những thay đổi quan trọng của cuộc sống, đất nước.
Để chuẩn bị cho năm học 2025-2026, trước khi kết thúc năm học 2024-2025, tôi đã đề nghị học sinh lớp 8, trong thời gian nghỉ hè chuẩn bị vào lớp 9 cần quan tâm đến vấn đề thời sự liên quan đến việc sáp nhập tỉnh thành và ghi chép lại để chuẩn bị kiến thức cho năm học tới”.
Trước những thay đổi của kiến thức trong sách, cô San mong muốn Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng như các cơ quan có thẩm quyền sớm ban hành văn bản hướng dẫn cụ thể, thống nhất cách điều chỉnh nội dung giảng dạy sao phù hợp với thực tế.
Việc có khung hướng dẫn thống nhất sẽ giúp giáo viên linh hoạt triển khai bài giảng dựa trên tình hình thực tế của địa phương, đồng thời tránh tình trạng mỗi nơi sử dụng một số liệu, tài liệu khác nhau gây hoang mang cho học sinh.
Trong khi đó, thầy Lê Quang Dũng mong muốn có sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa các Sở Giáo dục và Đào tạo tại những địa phương có thay đổi địa giới, nhằm thống nhất nội dung điều chỉnh và ban hành hướng dẫn kịp thời. Việc này sẽ giúp giáo viên sớm xây dựng bài giảng phù hợp, tổ chức hoạt động dạy học cũng như kiểm tra, đánh giá học sinh một cách phù hợp và hiệu quả.
Ngoài ra, cần tổ chức các đợt tập huấn tập trung theo chuyên đề để hỗ trợ giáo viên tiếp cận nội dung mới một cách bài bản. Đồng thời, nên xây dựng kho học liệu số, cập nhật bản đồ, lược đồ, hình ảnh minh họa và các tài liệu liên quan, nhằm hỗ trợ giáo viên thiết kế bài giảng trực quan, hiệu quả.
Theo thầy Dũng, năm đầu tiên của kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 sau khi sáp nhập tỉnh nên giữ ổn định cấu trúc đề thi và nội dung theo sách giáo khoa hiện hành nhằm đảm bảo tâm lý yên tâm cho học sinh. Tuy nhiên, có thể linh hoạt lồng ghép các câu hỏi mở, câu hỏi liên hệ đến thực tế địa phương theo địa giới hành chính mới, giúp học sinh bước đầu tiếp cận và vận dụng kiến thức cập nhật.
Đồng tình với quan điểm trên, cô Lê Thị Tình bày tỏ mong muốn, sau khi sáp nhập, các cấp có thẩm quyền sẽ sớm ban hành văn bản hướng dẫn cụ thể, nhằm đảm bảo sự đồng bộ trong cách tiếp cận kiến thức giữa các trường. Ngoài ra, nữ giáo viên đề xuất Bộ Giáo dục và Đào tạo cử giảng viên cốt cán trực tiếp hướng dẫn giáo viên giảng dạy môn Lịch sử và Địa lý để kiến thức tới học sinh được đồng nhất và chính xác nhất.
Cũng theo cô Tình, hiện nay, huyện Mường Tè đã lấy ý kiến nguyện vọng của giáo viên về nội dung tập huấn hè. Trong đó, nhiều ý kiến đề xuất tập trung tập huấn vào việc xây dựng kiến thức chuẩn của môn Lịch sử và Địa lý lớp 9 phù hợp với tình hình mới. Trên cơ sở kiến thức chuẩn chung, giáo viên sẽ xây dựng kế hoạch riêng để triển khai giảng dạy phù hợp với đặc điểm kinh tế - xã hội tại từng địa phương, trường học.
