Năm học 2025-2026 sắp được khai giảng với nhiều kỳ vọng. Tuy nhiên, ngành Giáo dục và Đào tạo vẫn đang đối mặt với những thách thức trong việc xây dựng môi trường học tập lành mạnh. Một trong số đó là việc học sinh sử dụng điện thoại di động trong nhà trường, vấn đề đang gây ra nhiều ý kiến trái chiều.
Vừa qua, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh đã đề xuất cấm học sinh sử dụng điện thoại trong trường học kể từ năm học 2025-2026. Từ góc nhìn của một giáo viên trung học phổ thông, người viết có vài ý kiến trao đổi về vấn đề này.
Điện thoại thông minh: Sử dụng thiếu thông minh
Hiện nay, việc học sinh sở hữu và sử dụng điện thoại thông minh khá phổ biến. Nếu được sử dụng đúng mục đích, đây sẽ là công cụ đắc lực hỗ trợ học tập hiệu quả. Tuy nhiên, thực tế cho thấy một bộ phận lớn học sinh đang lạm dụng điện thoại, có dấu hiệu “nghiện”, dẫn đến nhiều hệ lụy tiêu cực.
Thứ nhất, tình trạng gian lận trong thi cử vẫn còn tồn tại từ chiếc điện thoại thông minh. Mặc dù quy chế của các kỳ thi lớn rất chặt chẽ và nghiêm khắc (thí sinh vi phạm có thể bị đình chỉ thi, hủy kết quả, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự), nhưng kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm nào cũng có học sinh vi phạm.
Cụ thể, năm 2023 có 40 thí sinh mang điện thoại vào phòng thi, năm 2024 có 17 thí sinh và trong buổi thi môn Ngữ văn năm 2025 đã có 8 trường hợp vi phạm. Ngay cả trong các giờ kiểm tra tại lớp, cá nhân người viết cũng ghi nhận 5 trường hợp học sinh sử dụng điện thoại trong năm học vừa qua.
Thứ hai, việc sử dụng điện thoại lén lút làm giảm chất lượng giờ học. Nhiều học sinh sử dụng điện thoại trong giờ học với nhiều lý do khác nhau như: đối phó khi giáo viên gọi phát biểu, nhắn tin giải quyết mâu thuẫn, chụp ảnh lén bạn bè,...
Hành vi này không chỉ ảnh hưởng đến khả năng tập trung của chính học sinh đó mà còn làm ảnh hưởng đến khả năng tập trung của bạn bè xung quanh, có thể làm gián đoạn nội dung bài giảng, khiến không khí học tập không nghiêm túc.
Đồng thời, việc phát hiện và xử lý cũng gặp nhiều khó khăn vì học sinh thường nhanh chóng cất giấu điện thoại, giáo viên không có bằng chứng để ghi nhận vi phạm của học sinh.
Thứ ba, học sinh không còn tương tác ngay cả trong giờ giải lao. Thông thường, học sinh sử dụng thời gian giải lao để giao tiếp với bạn bè, tham gia các hoạt động thể chất để giải phóng cơ thể sau 45 phút ngồi học thì nhiều học sinh lại dán mắt vào màn hình điện thoại.
Theo quan sát của nhiều giáo viên, tình trạng này khá phổ biến, làm hạn chế kỹ năng giao tiếp và tương tác xã hội của các em. Đây cũng là dấu hiệu của việc nghiện công nghệ, bỏ qua những nhu cầu cần thiết khác của cơ thể.
Cấm điện thoại trong trường học phù hợp thực tiễn
Việc cấm sử dụng điện thoại trong giờ học là hoàn toàn phù hợp với quy định hiện hành. Cụ thể, Thông tư số 32/2020/TT-BGDĐT quy định: “Học sinh không được sử dụng điện thoại di động, các thiết bị khác khi đang học tập trên lớp không phục vụ cho việc học tập và không được giáo viên cho phép” (Điều 37, khoản 2, mục d).
Theo đó, các trường học có quyền cụ thể hóa quy định này trong nội quy học sinh, ví dụ như xử lý bằng cách trừ điểm hạnh kiểm, yêu cầu viết bản kiểm điểm và mời phụ huynh đến trường trao đổi.
Còn việc cấm học sinh sử dụng điện thoại trong giờ ra chơi không có văn bản nào của Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định rõ ràng, cụ thể nhưng các sở giáo dục và trường học có quyền ban hành quy định nội bộ chặt chẽ hơn để quản lý học sinh, nhằm hướng đến một môi trường học tập lành mạnh.
Đây được xem là sự mở rộng cần thiết trong phạm vi quyền hạn của trường trung học là xây dựng “các giá trị cốt lõi về giáo dục, văn hóa, lịch sử và truyền thống của nhà trường” và tiến tới mục tiêu tổng quát của giáo dục là đào tạo ra những con người phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp.
Từ đó có thể khẳng định, đề xuất của Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh không cản trở việc thực hiện mục tiêu giáo dục, mà ngược lại có thể xem đây là một biện pháp quản lý hiệu quả hơn.
Thực tế, nhiều trường học đã chủ động áp dụng việc cấm hoặc hạn chế học sinh sử dụng điện thoại trong toàn bộ thời gian ở trường và nhận được sự đồng thuận cao từ phụ huynh đến tập thể giáo viên.
Có thể kể đến một số trường tại Thành phố Hồ Chí Minh đã và đang thực hiện quy định này và ghi nhận được kết quả tích cực như Trường Trung học phổ thông Nguyễn Thượng Hiền, Trường Trung học phổ thông Linh Trung, Trường Trung học phổ thông Thạnh Lộc,…
Trên thế giới, nhiều quốc gia như Pháp, Hà Lan và Trung Quốc,… cũng đã áp dụng quy định tương tự và ghi nhận hiệu quả tích cực.
Như vậy, đề xuất của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh có tính khả thi và phù hợp với xu hướng chung nhằm tạo môi trường học tập tích cực, lành mạnh cho học sinh.
Nhiều cán bộ quản lý và giáo viên cho rằng, đã đến lúc các cơ quan quản lý giáo dục cần có sự đánh giá nghiêm túc về hậu quả khi học sinh sử dụng điện thoại trong trường học; từ đó xem xét giải pháp đề xuất của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh.
Những lợi ích và giải pháp khả thi
Việc nghiêm cấm sử dụng điện thoại trong nhà trường có nhiều lợi ích trước mắt và lâu dài. Học sinh sẽ tập trung hơn vào việc học, tăng cường tương tác trực tiếp với bạn bè và thầy cô, có thời gian để tham gia các hoạt động thể chất. Đồng thời, sẽ giảm thiểu các vấn đề như nghiện điện thoại, bị kỷ luật, hay ở lại lớp,...
Theo báo cáo của UNICEF năm 2023, 93% trẻ em 14-15 tuổi ở Việt Nam sử dụng Internet, theo Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (trước đây), trẻ em Việt Nam sử dụng mạng xã hội trung bình 5-7 giờ/ngày.
Thời lượng sử dụng quá nhiều ở lứa tuổi học sinh tiềm ẩn những nguy hiểm lớn về cả tinh thần lẫn thể chất. Với thời lượng sử dụng điện thoại như vậy, liệu các em có còn đủ minh mẫn, nhanh nhạy trong học tập, vui chơi giải trí?
Vì thế, việc cấm sử dụng điện thoại trong trường học cần được nghiên cứu, đánh giá nghiêm túc để thực hiện trong năm học mới, thống nhất trên phạm vi cả nước.
Tuy nhiên, để thực hiện quy định này một cách hiệu quả, cần có sự đồng bộ và thống nhất cao. Một số giải pháp có thể áp dụng bao gồm:
Một là, nhà trường cần thiết lập phương án liên lạc khẩn cấp qua văn phòng nhà trường, hoặc giáo viên chủ nhiệm, giúp phụ huynh yên tâm và vẫn có thể liên lạc với con khi cần.
Hai là, khi cấm điện thoại trong giờ ra chơi, nhà trường nên tổ chức các hoạt động hấp dẫn như thể dục thể thao, các trò chơi tập thể để đảm bảo học sinh có sân chơi thay thế lành mạnh.
Ba là, nhà trường nên thường xuyên tổ chức các chuyên đề về an toàn mạng, cách sử dụng điện thoại thông minh phục vụ học tập, giúp học sinh nhận thức rõ hơn về lợi ích và tác hại của nó; từ đó, nâng cao nhận thức của học sinh về ý thức sử dụng điện thoại.
Bốn là, giáo viên cần làm gương, tuyệt đối không sử dụng điện thoại trong giờ dạy, trừ khi thật sự cần thiết nhưng khi sử dụng cũng phải tôn trọng học sinh.
Năm là, trong nội quy học sinh có hẳn một nội dung cấm sử dụng điện thoại trong nhà trường và những hình thức kỷ luật rõ ràng; đồng thời công khai thông tin đến phụ huynh ngay từ đầu năm học.
Sáu là, để đảm bảo an toàn và liên lạc giữa gia đình và học sinh trong quá trình di chuyển, nhà trường cho phép học sinh mang điện thoại nhưng không được sử dụng trong khuôn viên trường. Vì vậy, mỗi lớp học cần chuẩn bị nơi để cất giữ điện thoại của học sinh khi đã tắt nguồn.
Tóm lại, việc cấm học sinh sử dụng điện thoại trong khuôn viên nhà trường, theo người viết là việc cần thiết và phù hợp với bối cảnh hiện nay. Đây sẽ là tiền đề quan trọng để nâng cao chất lượng giáo dục và rèn luyện của học sinh, đồng thời thúc đẩy xây dựng trường học hạnh phúc, kiến tạo môi trường phát triển toàn diện cho thế hệ trẻ.
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.