Nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ em và bảo đảm nguồn nhân lực cho bậc học mầm non, đặc biệt ở những địa bàn còn khó khăn, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã xây dựng dự thảo Nghị định về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ từ 3 đến 5 tuổi.
Đáng chú ý trong dự thảo đề xuất chính sách hỗ trợ một năm tiền lương cơ bản cho giáo viên mầm non công lập mới tuyển dụng từ năm học 2025 - 2026, với điều kiện cam kết gắn bó công tác tại đơn vị ít nhất 5 năm.
Công tác thu hút giáo viên trẻ về địa phương còn khó khăn
Đánh giá về chính sách, cô Dương Thị Điệp - Hiệu trưởng Trường Mầm non Tân Việt, Bảo Lâm (Cao Bằng) cho biết: Thực tế nhiều năm qua, số lượng người đăng ký học và theo đuổi ngành giáo dục mầm non đang giảm mạnh, dẫn đến tình trạng thiếu hụt nguồn nhân lực ngày càng nghiêm trọng. Nguyên nhân không chỉ đến từ tính chất công việc đặc thù đòi hỏi sự kiên nhẫn, trách nhiệm cao, mà còn xuất phát từ những khó khăn về điều kiện sống và chế độ đãi ngộ.
Đặc biệt, tại các địa bàn vùng sâu, vùng xa như tỉnh Cao Bằng, điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều hạn chế, cơ sở vật chất trường lớp chưa đồng bộ, thiết bị dạy học thiếu thốn, đường sá đi lại khó khăn, nhất là vào mùa mưa lũ. Chưa kể mức lương giáo viên mầm non hiện nay dù đã được cải thiện song vẫn khó đáp ứng được nhu cầu sinh hoạt tối thiểu, khiến nhiều người nản lòng, không mặn mà gắn bó với nghề.
“Trên thực tế, không ít trường hợp sinh viên tốt nghiệp sư phạm mầm non sau khi ra trường đã lựa chọn chuyển sang làm công việc khác như bán hàng, công nhân tại khu công nghiệp hoặc kinh doanh nhỏ để có thu nhập ổn định hơn, thay vì trở về quê công tác”, cô Điệp cho hay.
Theo Thông tư 19/2023/TT-BGDĐT về định mức số lượng người làm việc trong cơ sở giáo dục mầm non, cứ 15 trẻ em/nhóm trẻ từ 03 tháng tuổi đến 12 tháng tuổi; 20 trẻ em/nhóm trẻ từ 13 tháng tuổi đến 24 tháng tuổi; 25 trẻ em/nhóm trẻ từ 25 tháng tuổi đến 36 tháng tuổi được bố trí tối đa 2,5 giáo viên/nhóm trẻ.
Đối với lớp mẫu giáo, cứ 25 trẻ em/lớp từ 3 tuổi đến 4 tuổi; 30 trẻ em/lớp từ 4 tuổi đến 5 tuổi; 35 trẻ em/lớp từ 5 tuổi đến 6 tuổi được bố trí tối đa 2,2 giáo viên/lớp.
Song, theo chia sẻ của Hiệu trưởng Trường Mầm non Tân Việt, hiện nhà trường đang thiếu giáo viên so với yêu cầu. Khi tỷ lệ giáo viên/lớp chưa đảm bảo dẫn đến việc một số lớp học phải ghép nhóm trẻ với sĩ số cao hơn so với quy định, làm tăng khối lượng công việc và áp lực cho đội ngũ giáo viên hiện có.
Từ thực tế đó, cô Điệp đánh giá cao đề xuất chính sách trợ cấp một năm tiền lương cơ bản cho giáo viên mầm non công lập tuyển mới sẽ góp phần thu hút được nhiều giáo viên trẻ cho ngành giáo dục nói chung, hệ giáo dục mầm non nói riêng.
Theo cô, ngoài việc hỗ trợ về tài chính, chính sách này còn thể hiện sự quan tâm của Nhà nước đối với đội ngũ giáo viên - lực lượng đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ từ 3 đến 5 tuổi.
Đồng thời, Hiệu trưởng Trường Mầm non Tân Việt cũng hy vọng khi chính sách được triển khai sẽ có thêm nhiều giáo viên trẻ sẵn sàng về công tác tại các vùng khó khăn, góp phần giảm áp lực thiếu giáo viên và nâng cao chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ tại địa phương.
Cùng chia sẻ về vấn đề này, ông Lê Đại Thành - Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Đảng ủy xã Quảng Sơn, tỉnh Lâm Đồng cũng cho rằng, tình trạng thiếu giáo viên trên cả nước nói chung, đặc biệt là giáo viên bậc mầm non, hiện đang là vấn đề rất đáng lo ngại và cần được quan tâm đúng mức.
So với các cấp học khác như tiểu học hay trung học cơ sở, giáo viên mầm non phải đối mặt với nhiều khó khăn và áp lực hơn, nhất là khi công tác tại các địa bàn vùng sâu, vùng xa. Ở những nơi này, số lượng trẻ em là con em đồng bào dân tộc thiểu số chưa được đến trường vẫn còn khá lớn, trong khi nhiệm vụ phổ cập giáo dục mầm non cho các em là yêu cầu cấp thiết.
Thực tế tại nhiều địa phương vùng khó khăn, do hạn chế về nhân lực, các cơ sở giáo dục mầm non thường phải linh hoạt điều chỉnh quy mô tuyển sinh. Cách làm phổ biến là “có giáo viên đến đâu, mở lớp đến đó”, ưu tiên tiếp nhận trẻ 5 tuổi trước để đảm bảo mục tiêu phổ cập, sau đó mới đến nhóm trẻ 4 tuổi, còn nhóm 3 tuổi thường là mức ưu tiên thấp nhất và chỉ nhận khi có đủ giáo viên.
Ông Thành nhấn mạnh, đặc thù của các vùng sâu, vùng xa là địa bàn rộng, địa hình chia cắt, giao thông đi lại khó khăn, cùng với tỷ lệ tăng dân số tự nhiên cao, khiến tình trạng thiếu giáo viên luôn ở mức báo động. Ông cũng nêu dẫn chứng vào tháng 8/2024, thống kê tại huyện Đắk Glong (trước khi điều chỉnh địa giới hành chính) cho thấy gần 1.000 trẻ trong độ tuổi 3-4, tương đương khoảng 50 lớp học chưa thể đến trường do thiếu khoảng 100 giáo viên đứng lớp. Vì vậy, các trường ở đây buộc phải ưu tiên nhận trẻ 5 tuổi trước, đảm bảo lộ trình phổ cập, rồi mới xem xét tiếp nhận các nhóm tuổi nhỏ hơn.
Theo ông Lê Đại Thành, trong bối cảnh tình trạng thiếu giáo viên mầm non vẫn đang là “bài toán khó” ở nhiều địa phương, đặc biệt tại vùng sâu, vùng xa, vùng kinh tế khó khăn thì việc đưa ra chính sách trợ cấp một năm tiền lương cơ bản cho giáo viên công lập mới tuyển dụng từ năm học 2025–2026 là một quyết sách kịp thời và ý nghĩa.
Trên thực tế, đây không chỉ là sự hỗ trợ thiết thực về tài chính, giúp những giáo viên mới vững vàng hơn trong giai đoạn đầu công tác, mà còn là thông điệp mạnh mẽ khẳng định sự quan tâm, chia sẻ và cam kết lâu dài của Đảng, Nhà nước đối với sự nghiệp giáo dục mầm non.
Bên cạnh đó, ông cũng đặc biệt đánh giá cao việc chính sách gắn với điều kiện cam kết công tác ít nhất 5 năm, bởi điều này không chỉ giúp ổn định đội ngũ mà còn tạo điều kiện để giáo viên trẻ tích lũy kinh nghiệm, gắn bó lâu dài với địa phương, nhất là ở những nơi vốn khó thu hút nhân lực.
“Nếu triển khai hiệu quả, chính sách này sẽ tạo thêm sức hút để sinh viên sư phạm mầm non yên tâm lựa chọn nghề, đồng thời góp phần từng bước giải quyết tình trạng thiếu giáo viên, nâng cao chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ em”, ông Thành kỳ vọng.
Cần giải pháp dài hơi để giữ chân và thu hút
Nhiệm vụ phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 3-5 tuổi vẫn là thách thức lớn ở nhiều vùng khó khăn. Ở những nơi này, việc tuyển dụng và giữ chân giáo viên gặp nhiều trở ngại, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giáo dục. Bài toán nguồn nhân lực vì thế đòi hỏi những giải pháp đồng bộ, vừa thu hút giáo viên mới, vừa củng cố và phát triển đội ngũ hiện có, đảm bảo quyền lợi học tập của trẻ em.
Theo chia sẻ của cô Nguyễn Thị Liêm - Hiệu trưởng Trường Mầm non Thạch Lâm, tỉnh Cao Bằng, nhà trường nằm trên địa bàn đặc biệt khó khăn, đội ngũ giáo viên thường xuyên biến động khi nhiều người phải di chuyển từ nơi xa và thuê trọ để công tác. Dù mức thu nhập và trợ cấp cho giáo viên mầm non đã được cải thiện, nhưng nhìn chung vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu thực tế, khiến nhiều giáo viên sau một vài năm công tác lại chuyển nơi làm việc hoặc đổi nghề, làm gia tăng tình trạng thiếu hụt nhân lực và ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của trường.
"Hiện Trường Mầm non Thạch Lâm đang thiếu đến 15 giáo viên đứng lớp so với định mức quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Trong bối cảnh này, việc triển khai chính sách trợ cấp một năm tiền lương cơ bản cho giáo viên mới sẽ là tín hiệu tích cực, giúp sinh viên sư phạm mầm non có thêm động lực theo đuổi nghề.
Đặc biệt, với điều kiện cam kết công tác ít nhất 5 năm, nhà trường và phụ huynh sẽ yên tâm hơn khi giáo viên gắn bó lâu dài, hạn chế luân chuyển thường xuyên, từ đó đảm bảo chất lượng chăm sóc và giáo dục trẻ", cô Liêm chia sẻ.
Bên cạnh khó khăn về nhân lực, cô Nguyễn Thị Liêm cũng nêu vấn đề liên quan đến chế độ trực trưa của giáo viên mầm non. Hiện tại, theo quy định của địa phương, tại xã Bảo Lâm (Cao Bằng), mức hỗ trợ đang áp dụng là 30.000 đồng/trẻ/tháng tại các điểm trường.
Tuy nhiên, khoản này chỉ mang tính động viên, chưa tương xứng với công sức của giáo viên. Do đó, cô Liêm đề xuất cần sớm có một chính sách trực trưa hợp lý hơn, đảm bảo quyền lợi và khích lệ tinh thần đội ngũ.
Không chỉ vậy, tình trạng thiếu nhà công vụ cũng đang là rào cản lớn khiến giáo viên khó gắn bó lâu dài. Phần lớn giáo viên của trường đều từ nơi khác đến, trong khi Trường Mầm non Thạch Lâm hiện chỉ có 3 nhà công vụ, thiếu tới 18 phòng so với nhu cầu thực tế. Điều này khiến nhiều thầy cô phải thuê trọ xa trường, ảnh hưởng đến đời sống và công việc.
Ngoài ra, công tác đào tạo và bồi dưỡng cũng cần được quan tâm nếu muốn đồng bộ và nâng cao chất lượng giáo dục mầm non. Theo Hiệu trưởng Trường Mầm non Thạch Lâm, trong bối cảnh chuyển đổi số và ứng dụng AI đang diễn ra mạnh mẽ, nhu cầu nâng cao chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết, nhằm giúp giáo viên thích ứng kịp thời với những thay đổi của thời cuộc.
Hiện nay, các lớp tập huấn do Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức được chi trả từ nguồn kinh phí thường xuyên. Tuy nhiên, với những khóa học do đơn vị khác tổ chức, giáo viên phải tự bỏ tiền, gây áp lực về tài chính và ảnh hưởng đến hiệu quả bồi dưỡng.
Từ thực tế này, cô Liêm kiến nghị cần có nguồn kinh phí hỗ trợ ổn định cho công tác bồi dưỡng, nhằm giúp giáo viên nâng cao năng lực mà không bị cản trở bởi chi phí.
Trong khi đó, ông Lê Đại Thành lại cho rằng, bên cạnh việc triển khai chính sách thu hút bằng một năm tiền lương cơ bản đối với giáo viên mầm non tuyển mới kèm điều kiện cam kết công tác tại cơ sở tuyển dụng ít nhất 5 năm, cần song hành thêm các chính sách hỗ trợ khác để đảm bảo tính bền vững.
Cụ thể, nên chú trọng đến việc tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ. Đồng thời hỗ trợ về chỗ ở cho giáo viên, chẳng hạn như xây dựng nhà công vụ hoặc trợ cấp tiền thuê nhà trong khoảng 3–5 năm đầu công tác. Những hỗ trợ này sẽ giúp giáo viên yên tâm gắn bó lâu dài với nghề, đặc biệt tại các địa bàn khó khăn. Mặt khác, để thu hút thêm lực lượng kế cận, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng nên có thêm chính sách hỗ trợ riêng cho sinh viên ngành Giáo dục mầm non.