Nội dung về đảm bảo và kiểm định chất lượng (Chương VI) trong Dự thảo 3 của Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) tiếp tục nhận được sự quan tâm của lãnh đạo cơ sở giáo dục đại học và trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục.
Cụ thể, Khoản 2 và 3, Điều 38 Dự thảo 3 của Luật Giáo dục đại học quy định:
“2. Cơ sở đào tạo được quyết định lựa chọn tổ chức kiểm định phù hợp, đáp ứng các yêu cầu sau:
a) Tổ chức kiểm định trong nước được cơ quan có thẩm quyền cấp phép hoạt động, thực hiện đánh giá ngoài, kiểm định theo tiêu chuẩn do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành hoặc theo bộ tiêu chuẩn do tổ chức kiểm định chất lượng xây dựng phù hợp với khung tiêu chuẩn quốc tế, được Bộ Giáo dục và Đào tạo thẩm định, công nhận và cho phép áp dụng, trên cơ sở tổ chức đó được tổ chức quốc tế có thẩm quyền công nhận;
b) Tổ chức kiểm định nước ngoài có uy tín quốc tế, được công nhận hoạt động tại Việt Nam đánh giá, kiểm định theo tiêu chuẩn quốc tế.
3. Hoạt động kiểm định chất lượng giáo dục đại học của các tổ chức kiểm định trong nước là dịch vụ công có thu, được thực hiện theo quy định của pháp luật về giá. Khung giá tối đa và tối thiểu đối với dịch vụ kiểm định chất lượng giáo dục đại học do Bộ trưởng Bộ Tài chính ban hành, trên cơ sở phương án giá do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đề xuất.”.
Thực tế hiện nay, cơ sở giáo dục đại học khi kiểm định chất lượng giáo dục bởi tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục nước ngoài chỉ cần thực hiện đăng ký, còn kiểm định chất lượng giáo dục bởi tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục trong nước thì phải đấu thầu, gặp nhiều khó khăn. Do đó, một số ý kiến cho rằng, việc Dự thảo Luật quy định cơ sở đào tạo được quyết định lựa chọn tổ chức kiểm định phù hợp sẽ có tác động tích cực đến cơ sở giáo dục đại học và trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục.
Bảo đảm quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục đại học
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phùng Trung Nghĩa - Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ Thông tin và Truyền thông, Đại học Thái Nguyên cho rằng, hiện nay các trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục trong nước đều đang sử dụng chung một bộ tiêu chuẩn đánh giá theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo nên các cơ sở giáo dục đại học phải thực hiện đấu thầu (theo Luật Đấu thầu) trong hoạt động kiểm định chất lượng giáo dục bởi tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục trong nước là đúng về mặt pháp lý. Tuy nhiên, việc đấu thầu trong hoạt động này cũng có những rào cản nhất định.
Cụ thể, thầy Nghĩa cho biết, khi tiến hành kiểm định chất lượng giáo dục đối với chương trình đào tạo, nhà trường thực hiện theo quy trình đấu thầu. Mặc dù tinh thần chung là đảm bảo công khai, minh bạch nhưng vẫn tồn tại những bất cập khiến việc triển khai gặp nhiều khó khăn. Ví dụ, giữa các trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục trong nước, có những đơn vị phù hợp với quan điểm, định hướng và chuyên môn của nhà trường. Tuy nhiên, cơ chế đấu thầu đôi khi dẫn đến việc đơn vị trúng thầu lại không phải là đơn vị mà nhà trường mong muốn hợp tác, khi đó nhà trường buộc phải chấp nhận “cuộc chơi”.
Về điểm mới trong dự thảo, thầy Nghĩa băn khoăn cách thể hiện rằng: “Cơ sở đào tạo được quyết định lựa chọn tổ chức kiểm định phù hợp” cũng có thể hiểu là nhà trường được quyền chọn giữa các tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục trong nước hoặc nước ngoài đã được công nhận hoạt động tại Việt Nam để thực hiện kiểm định chất lượng giáo dục. Còn việc nhà trường chọn cụ thể trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục nào ở trong nước thực hiện kiểm định thì phải chăng vẫn phải qua đấu thầu do còn vướng Luật Đấu thầu và các quy định về tài chính.
Kiểm định chất lượng giáo dục là hoạt động mang tính chuyên môn, không phải mua bán tài sản, nên đấu thầu là không phù hợp. Vì vậy, thầy Nghĩa cho rằng, nếu Dự thảo Luật Giáo dục đại học sửa đổi gỡ được “nút thắt” khi quy định cơ sở đào tạo được quyết định lựa chọn tổ chức kiểm định phù hợp thì những văn bản luật liên quan, trong đó có Luật Đấu thầu cũng cần được xem xét điều chỉnh để việc thực hiện thuận lợi và thống nhất.
Không chỉ cơ sở giáo dục đại học, quy định tại Khoản 2 và 3, Điều 38 Dự thảo Luật cũng có những tác động nhất định đến trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục trong việc nâng cao uy tín, năng lực chuyên môn của đội ngũ kiểm định viên.
Chia sẻ với phóng viên, Tiến sĩ Nguyễn Văn Đường - Giám đốc Trung tâm Kiểm định chất lượng giáo dục Thăng Long nhận xét, quá trình đấu thầu trong kiểm định chất lượng giáo dục hiện gặp một số khó khăn, đặc biệt là về thời gian. Có trường hợp đấu thầu phải kéo dài 6-7 tháng vẫn chưa hoàn tất. Chưa kể, với các cơ sở giáo dục đại học thuộc quản lý của địa phương, thủ tục lại càng rườm rà và phức tạp.
Theo thầy Đường, nếu bỏ đấu thầu, các trường sẽ được tăng quyền tự chủ trong việc lựa chọn tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục dựa trên uy tín và chất lượng triển khai. Trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục nào làm việc trách nhiệm, tư vấn tốt, tổ chức hoạt động hiệu quả, mang lại lợi ích thiết thực cho cơ sở giáo dục đại học thì sẽ nhận được sự tín nhiệm, lựa chọn. Việc bỏ hình thức đấu thầu cũng không gây bất công bằng, bởi trung tâm kiểm định chất lượng nào làm tốt sẽ được các trường và xã hội công nhận.
Đồng bộ luật liên quan để thực sự bỏ đấu thầu trong kiểm định chất lượng giáo dục
Giám đốc Trung tâm Kiểm định chất lượng giáo dục Thăng Long cũng nhấn mạnh, Luật Đấu thầu đang được thực hiện, nhưng Luật Giáo dục đại học sửa đổi nếu được ban hành sau Luật Đấu thầu và quy định rõ quyền của các trường trong lựa chọn tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục thì sẽ tạo cơ sở pháp lý để áp dụng mà không ảnh hưởng đến các hoạt động khác vẫn phải đấu thầu (như xây dựng cơ sở vật chất từ nguồn công quỹ,...). Tuy nhiên, Dự thảo Luật có thể diễn đạt rõ ràng hơn về việc khẳng định rằng trong phạm vi kiểm định chất lượng giáo dục thì các cơ sở giáo dục đại học có quyền quyết định lựa chọn tổ chức kiểm định, không phải đấu thầu.
“Việc quy định cơ sở đào tạo được quyết định lựa chọn tổ chức kiểm định phù hợp là một bước tiến bộ trong xây dựng luật. Bởi thực tế cho thấy quy trình đấu thầu hiện nay phức tạp, tốn thời gian, thậm chí trong khi kinh phí của trường nhưng vẫn phải tuân theo thủ tục đấu thầu nên bị chậm trễ. Việc kiểm soát tài chính là điều cần thiết, song không nhất thiết phải đấu thầu trong kiểm định sẽ là cơ chế hợp lý, giúp khắc phục những vướng mắc đang tồn tại.
Hơn nữa, nếu áp dụng được khung giá chung cho hoạt động kiểm định chất lượng giáo dục trong nước thì việc không cần đấu thầu cũng tránh xuất hiện những tiêu cực không đáng có'", thầy Đường chia sẻ.
Trong khi đó, Tiến sĩ Dương Mộng Hà - Giám đốc Trung tâm Kiểm định chất lượng giáo dục Sài Gòn cho hay, theo quy định hiện hành, với các đơn vị sự nghiệp công lập, trong đó có trường đại học công lập đều phải thực hiện đấu thầu khi mua sắm hoặc sử dụng dịch vụ công.
Chính vì vậy, khi Dự thảo Luật sửa đổi nêu "cơ sở đào tạo được quyết định lựa chọn tổ chức kiểm định phù hợp" nhưng chưa nêu rõ là có “bỏ đấu thầu” hay không thì các trường vẫn có khả năng phải tuân theo Luật Đấu thầu. Do đó, cần quy định cụ thể hơn như: bỏ đấu thầu, hoặc chỉ định thầu,... để các cơ sở giáo dục đại học, cũng như trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục hiểu đúng và dễ dàng thực hiện.
"Nếu bỏ đấu thầu, quyền lựa chọn tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục sẽ thuộc về các trường, khi đó uy tín, chất lượng và mức độ được biết đến của trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục sẽ là yếu tố quyết định. Điều này đòi hỏi các trung tâm phải tăng cường quảng bá, cạnh tranh lành mạnh, tiếp cận các trường để giới thiệu năng lực.
Dù cơ sở giáo dục đại học là bên chịu tác động chính của Luật nhưng dự thảo cũng cần quy định rõ ràng cách thức thực hiện, tạo cơ sở pháp lý để các trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục chủ động xây dựng chiến lược hoạt động phù hợp", thầy Hà chia sẻ.