Giáo sư Alexey Ustinov được biết đến là một trong những nhà khoa học tiên phong trong nghiên cứu qubit siêu dẫn - nền tảng cốt lõi của công nghệ máy tính lượng tử. Ông đồng thời khởi xướng và triển khai thành công nhiều công trình quan trọng về mạch Josephson, soliton lượng tử và vật liệu siêu dẫn thế hệ mới, được cộng đồng khoa học quốc tế đánh giá cao.
Giáo sư Alexey Ustinov hiện là Giám đốc Phòng thí nghiệm Công nghệ Lượng tử siêu dẫn tại Đại học Khoa học và Công nghệ Quốc gia, Liên bang Nga (MISiS). Ông từng nhận Mega Grant của Chính phủ Nga (2011, trị giá 3,5 triệu Euro) để xây dựng phòng thí nghiệm “Superconducting Metamaterials” tại MISiS; giành giải thưởng Google Faculty Research Award (2017) trong lĩnh vực tính toán lượng tử; và nhiều giải thưởng quốc tế danh giá khác. Các công trình của Giáo sư Ustinov đã góp phần định hình hướng nghiên cứu tính nhất quán lượng tử ở quy mô vĩ mô và phát triển các công nghệ đo lường – viễn thông lượng tử tiên tiến.
Nhận lời mời của Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội Lê Quân, Giáo sư Alexey Ustinov bày tỏ vinh dự khi được đề xuất là Viện trưởng danh dự của Viện Công nghệ Lượng tử. Giáo sư Ustinov nhấn mạnh, đây sẽ là trải nghiệm thú vị, đặc biệt khi MISiS và Đại học Quốc gia Hà Nội có kế hoạch hợp tác chính thức trong lĩnh vực công nghệ lượng tử - một trong những lĩnh vực khoa học công nghệ mũi nhọn toàn cầu.
Giáo sư rất mong được hỗ trợ và làm việc với Viện Công nghệ Lượng tử tại Đại học Quốc gia Hà Nội trong chuyến thăm vào tháng 10 tới đây, cũng như mong muốn thúc đẩy mạng lưới hợp tác nghiên cứu và đào tạo với Đại học Quốc gia Hà Nội, đồng thời tạo điều kiện cho việc trao đổi sinh viên, nhà nghiên cứu cũng như triển khai dự án chung giữa hai đại học.
Cầu nối đưa Đại học Quốc gia Hà Nội hội nhập mạng lưới khoa học lượng tử toàn cầu
Với vai trò Viện trưởng danh dự Viện Công nghệ Lượng tử, Giáo sư Ustinov sẽ cùng tham gia định hướng chiến lược nghiên cứu, tư vấn phát triển các phòng thí nghiệm trọng điểm, đồng thời kết nối Viện với các trung tâm nghiên cứu hàng đầu thế giới về lượng tử.
Tiến sĩ Nguyễn Quốc Hưng - Viện trưởng Viện Công nghệ Lượng tử, Đại học Quốc gia Hà Nội chia sẻ, Giáo sư Ustinov là nhà khoa học hàng đầu trong lĩnh vực tính toán lượng tử, có nhiều kinh nghiệm nghiên cứu cũng như sở hữu mạng lưới hợp tác quốc tế rộng rãi.
Là người đầu tiên chế tạo thành công qubit siêu dẫn tại Nga, chuyên môn sâu và uy tín học thuật của Giáo sư Ustinov hoàn toàn phù hợp với mục tiêu, định hướng và kế hoạch phát triển của Viện Công nghệ Lượng tử. Việc mời được Giáo sư cộng tác là một may mắn lớn, mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với Đại học Quốc gia Hà Nội và Viện.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Quốc Hưng, bằng uy tín học thuật của Giáo sư Ustinov, Viện Công nghệ Lượng tử sẽ có cơ hội thuận lợi hơn trong việc kết nối và hội nhập với cộng đồng nghiên cứu quốc tế, đặc biệt trong lĩnh vực qubit siêu dẫn. Đây cũng là công nghệ lõi mà Viện đang hướng tới làm chủ trong tương lai. Sự đồng hành của một nhà khoa học có chỉ số học thuật cao (chỉ số H-index trên 60) cùng kinh nghiệm quốc tế lâu năm không chỉ góp phần nâng cao vị thế của Đại học Quốc gia Hà Nội trên bản đồ nghiên cứu lượng tử khu vực và toàn cầu mà còn giúp cán bộ, nghiên cứu viên của Viện nhanh chóng tiếp cận những tri thức và thành tựu mới nhất của lĩnh vực lượng tử, rút ngắn thời gian, công sức nghiên cứu.
“Sự hiện diện của Giáo sư Ustinov không chỉ mang lại nguồn tri thức quý báu, mà còn là động lực để đội ngũ giảng viên, nghiên cứu viên và sinh viên của Đại học Quốc gia Hà Nội tiếp cận những thành tựu khoa học đỉnh cao, từng bước đưa Việt Nam tham gia sâu vào bản đồ lượng tử toàn cầu”, Tiến sĩ Nguyễn Quốc Hưng bày tỏ.
Có thể nói, nhờ chủ trương đúng đắn và những chính sách kịp thời, Đại học Quốc gia Hà Nội đã từng bước xây dựng được một hệ sinh thái khoa học mở và hội nhập, vừa nâng cao năng lực nội tại, vừa tạo uy tín quốc tế, để từ đó tiếp tục thu hút nhiều hơn nữa chất xám toàn cầu.
Khẳng định vị thế tiên phong của Đại học Quốc gia Hà Nội
Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội Lê Quân cho biết, đóng vai trò nòng cốt và tiên phong trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam, Đại học Quốc gia Hà Nội có trách nhiệm đồng hành cùng đất nước hiện thực hóa các mục tiêu lớn về phát triển khoa học, đổi mới sáng tạo trong kỷ nguyên số, coi đó là sứ mệnh chiến lược.
Để triển khai Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia và thực hiện sứ mạng, tầm nhìn và chiến lược phát triển trong thời gian tới, Đại học Quốc gia Hà Nội đã thành lập Công viên Công nghệ cao và Đổi mới sáng tạo với mục tiêu trở thành trung tâm khoa học và công nghệ thông minh, hiện đại, dẫn đầu các xu thế, tạo ra các phát minh, sáng chế mang thương hiệu quốc gia.
Trong hệ sinh thái này, Viện Công nghệ Lượng tử thuộc Công viên Công nghệ cao và Đổi mới sáng tạo được thành lập, với định hướng trở thành đầu mối nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao công nghệ lượng tử tiên tiến, hướng đến xây dựng nền tảng khoa học cho kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo (AI).
Trước đó, ngày 30/6/2025, Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội đã ký Quyết định số 3368-QĐ/ĐHQGHN về việc phê duyệt Danh mục công nghệ ưu tiên đầu tư giai đoạn 2025–2035. Đây là bước đi quan trọng nhằm cụ thể hóa chiến lược phát triển Đại học Quốc gia Hà Nội trở thành đại học đổi mới sáng tạo, tiên phong trong nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, đóng góp vào sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước.
Theo Quyết định, danh mục gồm 8 công nghệ được Đại học Quốc gia Hà Nội xác định là ưu tiên đầu tư trong 10 năm tới, bao gồm: Công nghệ chip bán dẫn; Trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn (AI và Big Data); Công nghệ robot và tự động hóa; Công nghệ y – sinh tiên tiến; Công nghệ lượng tử; Công nghệ năng lượng và vật liệu tiên tiến; Nông nghiệp thông minh; Công nghệ môi trường và phát triển bền vững.
Tiên phong đổi mới mô hình quản trị, xây dựng hệ sinh thái học thuật - sáng tạo, ngày 3/7/2025, Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội đã ký Quyết định số 3436/QĐ-ĐHQGHN về việc ban hành thí điểm Chương trình Giáo sư thỉnh giảng tại Đại học Quốc gia Hà Nội. Chương trình Giáo sư thỉnh giảng hướng tới việc mời và công nhận khoảng 100 nhà khoa học xuất sắc, chuyên gia, học giả uy tín trong và ngoài nước tham gia giảng dạy, nghiên cứu, chuyển giao tri thức tại Đại học Quốc gia Hà Nội trong giai đoạn 2026-2031. Đây không chỉ là nỗ lực đột phá về thu hút nhân tài mà còn là cách Đại học Quốc gia Hà Nội tạo ra mạng lưới học thuật chất lượng cao, thúc đẩy văn hóa học thuật quốc tế, phát triển đội ngũ giảng viên, nhà nghiên cứu trẻ.
Ngày 22/8/2025, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Nghị quyết khẳng định quan điểm ưu tiên đầu tư có trọng tâm, trọng điểm cho một số cơ sở giáo dục đại học hàng đầu, đủ năng lực cạnh tranh quốc tế. Đồng thời, Nghị quyết nhấn mạnh yêu cầu phát triển đội ngũ trí thức, nhà khoa học tinh hoa; xây dựng chương trình thu hút giảng viên xuất sắc từ nước ngoài với các ưu đãi vượt trội. Đây chính là yếu tố quyết định giúp Đại học Quốc gia Hà Nội nâng cao chất lượng nghiên cứu, tăng số lượng và chất lượng công bố quốc tế, cũng như tham gia sâu hơn vào mạng lưới khoa học toàn cầu.
Trong tháng 5 vừa qua, là thành viên đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam trong chuyến công tác của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Liên bang Nga, Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội Giáo sư Lê Quân đã thăm, làm việc với các cơ sở giáo dục hàng đầu của Liên bang Nga. Nhân dịp này, ngày 13/5/2025, Giáo sư Lê Quân đã có chuyến thăm và làm việc với Giám đốc Đại học Khoa học và Công nghệ Quốc gia (MISiS) GS. Alevtina Anatolyevna Chernikova.
Tại buổi làm việc, lãnh đạo hai đại học thảo luận về triển vọng hợp tác trong lĩnh vực khoa học, giáo dục và đào tạo nguồn nhân lực chung. Đặc biệt, Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội và MISIS đề nghị, trong thời gian tới, hai bên có thể triển khai hợp tác trong đào tạo và nghiên cứu lĩnh vực công nghệ tiên tiến, trí tuệ nhân tạo, công nghệ lượng tử, vật liệu bán dẫn. Một nội dung trọng tâm được cả hai bên đặc biệt quan tâm là việc cử chuyên gia, nhà khoa học hàng đầu của MISIS tham gia cùng các hoạt động học thuật và nghiên cứu của Đại học Quốc gia Hà Nội, nhất là trong lĩnh vực Công nghệ lượng tử.
Trong bối cảnh thế giới đang bước vào cuộc đua phát triển công nghệ lượng tử - lĩnh vực được coi là nền tảng cho thế hệ công nghệ tiếp theo, Đại học Quốc gia Hà Nội khẳng định vai trò tiên phong thông qua việc triển khai đào tạo, nghiên cứu và hợp tác quốc tế trong lĩnh vực này.
Theo lãnh đạo Đại học Quốc gia Hà Nội, việc mời Giáo sư Alexey Ustinov - nhà khoa học hàng đầu trong lĩnh vực công nghệ lượng tử giữ vai trò Viện trưởng danh dự Viện Công nghệ lượng tử thể hiện quyết tâm của Đại học Quốc gia Hà Nội trong việc hội nhập sâu rộng với khoa học quốc tế, đưa công nghệ lượng tử trở thành hướng nghiên cứu mũi nhọn. Sự đồng hành của giáo sư uy tín hàng đầu thế giới góp phần nâng cao vị thế của Đại học Quốc gia Hà Nội trên bản đồ nghiên cứu lượng tử khu vực và toàn cầu. Đồng thời, qua đây cũng mở ra những cơ hội hợp tác khoa học đột phá trong lĩnh vực máy tính lượng tử, siêu dẫn và vật liệu lượng tử mới.
Tóm tắt quá trình công tác của Giáo sư Alexey Ustinov:
Học vấn:
- Tốt nghiệp chương trình Cử nhân năm 1984 tại Viện Vật lý và Kỹ thuật Moscow (Moscow Institute of Physics and Technology)
- Bảo vệ Tiến sĩ (PhD) năm 1987 tại Viện Vật lý chất rắn thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga ở Chernogolovka
- Bảo vệ Tiến sĩ khoa học (Habilitation - Doctor of Science) tại Viện Vật lý chấtrắn thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga ở Chernogolovka năm 1995
Quá trình công tác:
- 1984-1992: Công tác tại Viện Vật lý chất rắn thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga ở Chernogolovka.
- 1993-1995: Làm việc tại Trung tâm Nghiên cứu Jülich, Đức
- 1996-2008: Giáo sư tại Đại học Erlangen–Nürnberg, Đức
- Từ 2008 đến nay: Giáo sư tại Viện Vật lý, ViệnCông nghệ Karlsruhe (Karlsruhe Institute of Technology – KIT), Đức
- Từ 2014 đến nay: Giám đốc Phòng thí nghiệm công nghệ lượng tử siêu dẫn, Đại học Khoa học và Công nghệ Moscow (MISiS)
Các giải thưởng và công trình nổi bật:
- Giải thưởng Google Faculty Research Award (Mỹ, 2017) về lĩnh vực tính toán lượng tử.
- Giải thưởng Made in Russia (Nga, 2015) cho công trình tạo ra qubit siêu dẫn.
- Giải Stefanos Pnevmatikos (Hy Lạp, 1998) cho nghiên cứu trong lĩnh vực phi tuyến.
- Năm 1989 nhận Học bổng Nghiên cứu Humboldt (Humboldt Fellowship).
- Những năm 2011-2012, được Chương trình hỗ trợ khoa học (Mega Grant của Chính phủ Nga) cấp kinh phí ~3,5 triệu EUR để triển khai dự án "Superconducting Metamaterials" tại cả KIT và Đại học MISIS ở Moscow Megagrant.
- Gần đây, Hội đồng Nghiên cứu châu Âu (ERC Advanced Grant)tài trợ 2,7 triệu EUR cho dự án Millennium-Wave Superconducting Qubit (“Milli-Q”) nhằm phát triển qubit hoạt động ở tần số cao hơn (10–100 GHz), giảm năng lượng làm lạnh và tăng hiệu năng của máy tính lượng tử.