Trong tổng số 933 ứng viên của 26 ngành, liên ngành được các Hội đồng Giáo sư cơ sở đề nghị xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư năm 2025, ngành Kinh tế chiếm tỷ trọng lớn nhất với 153 hồ sơ, tương đương 16,4%.
Xếp sau là Hội đồng Giáo sư ngành Y học với 124 ứng viên (gồm 15 giáo sư và 109 phó giáo sư), và Hội đồng liên ngành Hóa học - Công nghệ Thực phẩm với 64 hồ sơ (8 giáo sư, 56 phó giáo sư).
Như vậy, số lượng ứng viên giáo sư, phó giáo sư ngành Kinh tế gấp hơn 2 lần ngành đứng thứ ba, và nhiều hơn gần 30 hồ sơ so với ngành đứng thứ hai là Y học.
Trong khi đó, thống kê cho thấy hơn một nửa số hội đồng ngành và liên ngành (14/26) có số lượng ứng viên dưới 40.
Một số ngành có số lượng hồ sơ rất thấp, như Văn học (1), Luyện kim (3), liên ngành Sử học-Khảo cổ học-Dân tộc học/Nhân học (6), Thủy lợi (7) hoặc Cơ học (7).
Sau 6 năm, ứng viên ngành Kinh tế tăng gấp 3,6 lần
Theo thống kê của phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, kể từ năm 2019 (thời điểm bắt đầu áp dụng Quyết định số 37/2018/QĐ-TTg), số lượng ứng viên giáo sư, phó giáo sư ngành Kinh tế liên tục tăng qua từng năm.
Cụ thể, năm 2019, ngành Kinh tế chỉ có 42 ứng viên được các Hội đồng Giáo sư cơ sở đề nghị xét công nhận đạt tiêu chuẩn. Đến năm 2025, con số này đã tăng lên 153 ứng viên, tương đương mức tăng 264,29% (tức tăng gấp khoảng 3,6 lần sau 6 năm).
Đáng chú ý, từ năm 2023 trở lại đây, số lượng hồ sơ ứng viên giáo sư, phó giáo sư ngành Kinh tế liên tục vượt ngưỡng 100 người mỗi năm.
Dữ liệu cũng cho thấy, không chỉ tăng về số lượng ứng viên, ngành Kinh tế còn ghi nhận tỷ lệ hồ sơ được công nhận đạt chuẩn cũng ngày càng cao.
Năm 2019, trong 42 ứng viên giáo sư, phó giáo sư ngành Kinh tế được Hội đồng Giáo sư cơ sở đề nghị, thì chỉ 28 người được Hội đồng Giáo sư nhà nước công nhận, đạt tỷ lệ 66,67%.
Đến năm 2020, tỷ lệ này tăng lên 70,59% (48/68).
Giai đoạn 2021-2022, kết quả tiếp tục cải thiện, lần lượt đạt 89,29% và 81,36%.
Từ năm 2023 trở đi, tỷ lệ ứng viên Kinh tế được công nhận ở vòng xét cuối cùng đều vượt 90%. Cụ thể, năm 2023 đạt 90,20% (92/102), năm 2024 đạt 92,59% (100/108).
Điều đó có nghĩa, trong 2 năm gần đây, cứ 10 ứng viên ngành Kinh tế được Hội đồng Giáo sư cơ sở đề xuất thì ít nhất 9 người được công nhận ở vòng xét của Hội đồng Giáo sư nhà nước.
Trong 6 năm qua (2019-2024), cả nước có 48 giáo sư và 387 phó giáo sư ngành Kinh tế được Hội đồng Giáo sư nhà nước công nhận đạt chuẩn.
30 ngày làm việc và 153 hồ sơ cần thẩm định
Theo Quyết định số 37/2018/QĐ-TTg, Hội đồng Giáo sư ngành, liên ngành là bộ phận chuyên môn của Hội đồng Giáo sư nhà nước, được Chủ tịch Hội đồng Giáo sư nhà nước quyết định thành lập và bổ nhiệm thành viên (theo Quy chế tổ chức và hoạt động của Hội đồng Giáo sư nhà nước do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành).
Về trình tự xét tại Hội đồng Giáo sư ngành, liên ngành, các thành viên tiến hành theo các bước: (1) Thẩm định hồ sơ; (2) Đánh giá và kết luận về hồ sơ của ứng viên; (3) Ứng viên trình bày báo cáo khoa học tổng quan bằng tiếng Anh; (4) Bầu Ban kiểm phiếu, tiến hành bỏ phiếu tín nhiệm đối với từng hồ sơ của ứng viên; (5) Công khai kết quả xét của Hội đồng Giáo sư ngành, liên ngành; (6) Báo cáo Hội đồng Giáo sư nhà nước kết quả xét của Hội đồng Giáo sư ngành, liên ngành.
Trong đó, mỗi hồ sơ đăng ký xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh giáo sư phải được ít nhất 03 giáo sư cùng ngành, chuyên ngành khoa học với ứng viên thẩm định, có ký tên, nhận xét năng lực khoa học và đánh giá đạt hay không đạt theo tiêu chuẩn quy định.
Mỗi hồ sơ đăng ký xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh phó giáo sư phải được ít nhất 03 giáo sư hoặc phó giáo sư cùng ngành, chuyên ngành khoa học với ứng viên thẩm định, có ký tên, nhận xét, đánh giá.
Người thẩm định phải chịu trách nhiệm về kết quả thẩm định, đánh giá, nhận xét đối với hồ sơ của ứng viên.
Khi đánh giá và kết luận về hồ sơ của ứng viên, các thành viên Hội đồng Giáo sư ngành, liên ngành trao đổi, thảo luận công khai, dân chủ về các ý kiến thẩm định, đánh giá, nhận xét đối với từng hồ sơ.
Trên cơ sở đó, mỗi thành viên Hội đồng viết bản nhận xét có ký tên, nêu rõ điểm mạnh, điểm yếu về chuyên môn của ứng viên và kết luận ứng viên có đủ hoặc không đủ điều kiện để công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư.
Khi ứng viên trình bày báo cáo khoa học tổng quan bằng tiếng Anh, các thành viên Hội đồng sẽ trao đổi trực tiếp với ứng viên về những nội dung ứng viên trình bày trong báo cáo khoa học tổng quan và các nội dung liên quan về chuyên môn, nghiệp vụ của ứng viên; đánh giá trình độ giao tiếp bằng tiếng Anh của ứng viên.
Đối với các nhóm ngành khoa học đặc thù, ứng viên có thể trình bày báo cáo tổng quan bằng tiếng Việt. Hội đồng Giáo sư ngành, liên ngành phối hợp với Hội đồng Giáo sư nhà nước tổ chức đánh giá trình độ giao tiếp bằng tiếng Anh của ứng viên.
Mỗi hồ sơ của ứng viên phải đạt ít nhất 2/3 số phiếu tín nhiệm của tổng số thành viên Hội đồng Giáo sư ngành, liên ngành. Kết quả bỏ phiếu tín nhiệm được công bố công khai tại phiên họp Hội đồng.
Kết quả xét duyệt tại Hội đồng Giáo sư ngành, liên ngành sẽ phải công khai trên Trang thông tin điện tử của Hội đồng Giáo sư nhà nước (ít nhất 15 ngày) trước khi báo cáo Hội đồng Giáo sư nhà nước.
Trong đó, các nội dung công khai bao gồm tổng điểm và điểm quy đổi của bài báo khoa học, sách chuyên khảo, giáo trình, sách tham khảo, sách hướng dẫn; kết quả ứng dụng khoa học công nghệ được cấp bằng độc quyền sáng chế; giải pháp hữu ích; tác phẩm nghệ thuật, thành tích huấn luyện, thi đấu thể thao đạt giải thưởng quốc gia, quốc tế.
Danh sách thành viên Hội đồng Giáo sư ngành Kinh tế năm 2025 gồm 15 người. Cụ thể như sau:
Theo lịch xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư năm 2025, từ ngày 29/8 đến 26/9, Hội đồng Giáo sư ngành, liên ngành tiếp tục xét duyệt tiêu chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư
Như vậy, Hội đồng Giáo sư ngành Kinh tế có 30 ngày để thẩm định hồ sơ cho 153 ứng viên.
Tính trung bình, mỗi thành viên Hội đồng Giáo sư ngành Kinh tế phải tham gia thẩm định khoảng 10 hồ sơ, do mỗi hồ sơ cần ít nhất 3 người thẩm định độc lập. Con số này chưa bao gồm thời gian dành cho các hoạt động tập thể bắt buộc như thảo luận hồ sơ, nghe ứng viên trình bày báo cáo khoa học tổng quan bằng tiếng Anh, trao đổi chuyên môn và tiến hành bỏ phiếu tín nhiệm.
Khối lượng công việc lớn, thời gian hạn chế, trong khi quy trình thẩm định và xét duyệt lại đòi hỏi sự cẩn trọng, khách quan và tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn học thuật. Điều này đồng nghĩa với việc Hội đồng gần như phải làm việc với cường độ cao và liên tục trong suốt một tháng để đảm bảo đúng tiến độ, chất lượng và tính nghiêm túc của toàn bộ quy trình xét công nhận chức danh giáo sư, phó giáo sư.
Áp lực này đồng thời đặt ra yêu cầu ngày càng cao đối với năng lực chuyên môn, khả năng phản biện độc lập và tinh thần trách nhiệm tập thể của các thành viên Hội đồng. Bởi lẽ, đội ngũ giáo sư, phó giáo sư được công nhận không chỉ là những người đạt chuẩn học thuật, mà còn là lực lượng nòng cốt trong giảng dạy bậc sau đại học, chủ trì nghiên cứu chuyên sâu và dẫn dắt phát triển các lĩnh vực trọng yếu của đất nước.
Đáng nói, tại khoản 3, Điều 14, Thông tư 04/2019/TT-BGDĐT quy chế tổ chức và hoạt động của Hội đồng Giáo sư Nhà nước, các Hội đồng Giáo sư ngành, liên ngành và Hội đồng Giáo sư cơ sở, quy định cơ cấu tổ chức và trình tự thành lập, bổ nhiệm thành viên Hội đồng Giáo sư ngành nêu rõ: “Số lượng thành viên của cùng một cơ sở giáo dục đại học tham gia trong một Hội đồng Giáo sư ngành không quá 03 (ba) người”.
Tuy nhiên, trước đó Tạp chí đã phản ánh liên quan đến lý lịch khoa học của Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thị Vân Hoa. Đồng thời, độc giả băn khoăn về việc theo danh sách Hội đồng Giáo sư ngành Kinh tế 2024 và năm 2025, ngoài 03 thành viên công khai đơn vị công tác tại Đại học Kinh tế Quốc dân (gồm: Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Hồng Chương; Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thọ Đạt; và Giáo sư, Tiến sĩ Lê Quốc Hội), còn có Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thị Vân Hoa được công khai đơn vị công tác là Hội đồng Lý luận Trung ương, nhưng phần xác nhận của Thủ trưởng cơ quan, đơn vị quản lý sử dụng viên chức trong lý lịch khoa học tự kê khai của cô Hoa là chữ ký Giám đốc và dấu xác nhận của Đại học Kinh tế Quốc dân (NEU).
Do đó, nếu tính cả Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thị Vân Hoa thì danh sách thành viên Hội đồng Giáo sư ngành Kinh tế năm 2025 đang có 04 thành viên đến từ Đại học Kinh tế Quốc dân, nhiều hơn mức tối đa 03 người trong cùng một cơ sở giáo dục đại học theo quy định.
Còn Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Hồng Chương - nguyên Giám đốc Đại học Kinh tế Quốc dân, Chủ tịch Hội đồng Giáo sư ngành Kinh tế năm 2025 cũng đang vướng một số lùm xùm quanh việc có bài báo khoa học bị rút từ năm 2024 nhưng vẫn kê khai trong lý lịch khoa học năm 2025.
Cụ thể, vào tháng 9/2024, Tạp chí Environmental Science and Pollution Research (thuộc Nhà xuất bản Springer) đã đăng thông báo rút lại (retracted) bài báo “Moderating role of green knowledge sharing and employee green behavior among the relationship of green supply chain management, green entrepreneurship, and sustainable development goal: evidence from Vietnam textile sector”. Bài viết này được tài trợ bởi Quỹ NAFOSTED (mã số đề tài 502.02-2020.26), do nhóm nhà khoa học Việt Nam, trong đó có Giáo sư Phạm Hồng Chương thực hiện. Đáng chú ý, mặc dù bài báo đã bị rút, nhưng Giáo sư Phạm Hồng Chương vẫn kê khai bài báo đó vào trong bản lý lịch khoa học được ký ngày 03/3/2025.