Học viện Tài chính: Tỷ trọng thu KHCN chưa đạt chuẩn, công bố WoS, Scopus/ giảng viên giảm

Thông tư 01/2024/TT-BGDĐT (Thông tư 01) về Chuẩn cơ sở giáo dục đại học của Bộ Giáo dục và Đào tạo là cơ sở để thực hiện quy hoạch, sắp xếp mạng lưới cơ sở giáo dục đại học; đánh giá và giám sát các điều kiện đảm bảo chất lượng, việc thực hiện trách nhiệm giải trình của các cơ sở giáo dục đại học theo quy định của pháp luật.

Theo quy định, các cơ sở giáo dục đại học phải chốt số liệu vào ngày 31 tháng 12 hằng năm; đối với số liệu về tài chính, thời điểm chốt số liệu là ngày 31 tháng 3 của năm tiếp theo.

Để tìm hiểu rõ hơn về việc đáp ứng các tiêu chuẩn, tiêu chí tại Thông tư 01, phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam đã ghi nhận chia sẻ của Học viện Tài chính.

Tỷ trọng thu khoa học - công nghệ chưa đạt chuẩn

Theo Báo cáo thường niên năm 2024 tại bảng Các chỉ số đánh giá về hoạt động khoa học công nghệ cho thấy, tỷ trọng thu khoa học - công nghệ của trường năm 2024 đạt 4,2% mặc dù có tăng so với năm 2023 nhưng vẫn chưa đáp ứng yêu cầu của Thông tư 01/2024/TT-BGDĐT.

Tiêu chí 6.1, Tiêu chuẩn 6, Thông tư 01 quy định: Tỷ trọng thu từ các hoạt động khoa học và công nghệ trên tổng thu của cơ sở giáo dục đại học có đào tạo tiến sĩ (có tính trọng số theo lĩnh vực), tính trung bình trong 3 năm gần nhất không thấp hơn 5%.

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, đại diện Học viện Tài chính cho hay: "Trước hết, phải khẳng định rằng trong những năm gần đây, Học viện Tài chính luôn xác định hoạt động khoa học và công nghệ là một trong ba trụ cột phát triển, cùng với đào tạo, hợp tác quốc tế và phục vụ cộng đồng.

Dù tỷ trọng thu từ hoạt động khoa học - công nghệ của học viện năm 2024 đã đạt 4,2%, tăng so với năm 2023, nhưng đúng là vẫn chưa đạt mức yêu cầu theo Thông tư 01/2024/TT-BGDĐT. Đây là thực tế mà chúng tôi nhìn nhận một cách nghiêm túc, và cũng là động lực để học viện tiếp tục đổi mới phương thức quản trị, tổ chức lại đảm bảo doanh thu từ hoạt động khoa học - công nghệ tăng nhanh trong những năm tới".

Chia sẻ về những khó khăn chủ yếu trong hoạt động nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ, đại diện học viện thông tin: Đặc thù nghiên cứu của học viện tập trung vào các lĩnh vực kinh tế, tài chính, kế toán, quản trị và chính sách công. Đây là những lĩnh vực nghiên cứu xã hội kinh tế, trong đó sản phẩm khoa học thường là mô hình, giải pháp chính sách, báo cáo tư vấn hoặc chương trình đào tạo, chứ không phải là sản phẩm công nghệ, phần mềm hay thiết bị có thể thương mại hóa ngay.

Vì vậy, việc chuyển giao công nghệ theo nghĩa truyền thống còn gặp nhiều trở ngại; giá trị thu về chủ yếu thông qua các hợp đồng tư vấn, đào tạo ngắn hạn, hoặc cung cấp dịch vụ nghiên cứu.

Bên cạnh đó, liên kết giữa nhà trường - nhà khoa học - doanh nghiệp dù đã được học viện quan tâm nhưng vẫn chưa thực sự chặt chẽ. Việc đặt hàng đề tài từ doanh nghiệp hoặc địa phương còn ít, chưa hình thành được chuỗi hợp tác ổn định. Nói cách khác, thị trường khoa học - công nghệ trong khối ngành kinh tế vẫn đang ở giai đoạn phát triển ban đầu.

Hạ tầng và cơ chế hỗ trợ nghiên cứu vẫn còn cần hoàn thiện để đảm bảo có nhiều sản phẩm khoa học - công nghệ được chuyển giao với giá trị lớn hơn.

Đồng thời, sản phẩm khoa học - công nghệ của người học đang được chú trọng trong quá trình đào tạo, nghiên cứu, nhưng việc thương mại hóa chưa cao.

Công bố quốc tế tuy đã có bước tiến, nhưng vẫn chưa đồng đều giữa các đơn vị chuyên môn. Một bộ phận giảng viên chưa quen với việc viết bài quốc tế, nên số lượng bài trong hệ thống WoS/Scopus vẫn còn khiêm tốn so với chuẩn của Thông tư 01.

Về kết quả thu chi hoạt động, năm 2024, tổng thu hoạt động của trường là 690 tỷ đồng (tăng 89,7 tỷ đồng so với năm 2023). Trong đó, thu từ giáo dục và đào tạo là 675.5 tỷ đồng (chiếm 97,9%). Riêng nguồn thu từ học phí, lệ phí của người học là 530 tỷ đồng (chiếm 76,8%). Thu từ khoa học và công nghệ là 10.5 tỷ đồng (chiếm 1,5%).

Trong bối cảnh thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, đại diện Học viện Tài chính cho biết sẽ áp dụng nhiều biện pháp để đẩy mạnh hoạt động khoa học - công nghệ, góp phần gia tăng nguồn thu.

Theo đó, đại diện học viện khẳng định, trường xác định mục tiêu trọng tâm giai đoạn 2025 - 2030 là: “Đưa khoa học - công nghệ trở thành động lực phát triển, gắn liền với tự chủ đại học, nâng cao chất lượng đào tạo, tăng tỷ trọng thu từ khoa học - công nghệ đạt tối thiểu 5% vào năm 2026 và hướng tới 7-8% vào năm 2030”.

Để đạt được mục tiêu đó, Học viện Tài chính cho biết sẽ triển khai 5 nhóm giải pháp lớn. Thứ nhất là nâng cao năng lực nghiên cứu và công bố quốc tế.

Học viện đang triển khai chương trình hỗ trợ công bố quốc tế cho giảng viên và nghiên cứu sinh, bao gồm: Thành lập các nhóm nghiên cứu và nghiên cứu mạnh nhiều hơn nữa; Thúc đẩy các chương trình công bố quốc tế mà nhà trường đã có định hướng, kế hoạch; Nâng cao chất lượng tạp chí của Học viện Tài chính (hiện nay được Hội đồng Giáo sư Nhà nước đánh giá 1 điểm lên chuẩn quốc tế và vào danh mục ISI/Scopus - dự kiến năm học 2027-2028); Hỗ trợ chi phí xuất bản bài trong hệ thống WoS/Scopus; Giảm tải giảng dạy cho giảng viên có sản lượng nghiên cứu cao; Tổ chức chuỗi workshop “Từ ý tưởng đến bài báo quốc tế”; Trao đổi chuyên gia, giảng viên, sinh viên quốc tế, mời chuyên gia, nhà khoa học, giảng viên nước ngoài cùng nghiên cứu, đồng thời khuyến khích đồng tác giả quốc tế trong các công trình công bố.

Mục tiêu là đến năm 2026, trung bình mỗi giảng viên có 0,3 bài thuộc danh mục WoS/Scopus, đúng chuẩn Thông tư 01.

Thứ hai là đa dạng hóa sản phẩm và nguồn thu từ hoạt động khoa học - công nghệ. Học viện sẽ “đóng gói" các sản phẩm nghiên cứu thành các gói dịch vụ cụ thể như: Tư vấn chính sách tài chính công, quản trị ngân sách địa phương; Giải pháp chuyển đổi số trong kế toán, kiểm toán, và quản trị doanh nghiệp; Phát triển mô hình ESG, kinh tế xanh, báo cáo bền vững; Phát triển chương trình đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn theo đặt hàng của các Bộ, ngành, địa phương.

Các sản phẩm này sẽ được triển khai theo mô hình “ba nhà" (nhà trường - nhà khoa học - doanh nghiệp), giúp tăng giá trị chuyển giao và tạo nguồn thu ổn định hàng năm.

Thứ ba là hoàn thiện cơ chế, chính sách và thành lập Trung tâm chuyển giao công nghệ. Học viện đang trong quá trình thành lập Trung tâm chuyển giao công nghệ và đổi mới sáng tạo (TTO) - đầu mối tiếp nhận, quản lý, thương mại hóa các kết quả nghiên cứu, mô hình, phần mềm, khóa học.

Song song với đó, học viện cũng hoàn thiện Quy định quản lý tài sản trí tuệ, cơ chế chia sẻ lợi ích (royalty), và Quỹ phát triển khoa học - công nghệ để khuyến khích các nhóm nghiên cứu mạnh dạn đăng ký, thương mại hóa sản phẩm.

Thứ tư là đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý và triển khai nghiên cứu. Năm 2025, Học viện Tài chính sẽ vận hành Cổng thông tin khoa học - công nghệ, kết nối toàn bộ dữ liệu đề tài, công bố, IP, hợp đồng và doanh thu, giúp quản lý minh bạch, theo thời gian thực.

Học viện đang xây dựng kho dữ liệu nghiên cứu dùng chung, phục vụ cho giảng viên, nghiên cứu sinh và sinh viên, đặc biệt trong lĩnh vực tài chính công, ngân hàng số và kế toán số. Học viện Tài chính đang xây dựng các AI trong nghiên cứu, quản lý... và chuyển giao cho các cơ sở đào tạo, nghiên cứu trong và ngoài nước

Cuối cùng, học viện dự kiến nâng cấp hệ sinh thái học thuật - hội thảo - tạp chí khoa học. Hai tạp chí của Học viện Tài chính đang được chuẩn hóa theo tiêu chuẩn quốc tế, áp dụng mã DOI, tăng cường bản tiếng Anh và hướng tới hội nhập cơ sở dữ liệu Scopus.

Hàng năm, học viện tổ chức chuỗi hội thảo quốc gia và quốc tế có kỷ yếu được xuất bản, vừa để tăng công bố học thuật, vừa kết nối doanh nghiệp - cơ quan quản lý nhằm mở rộng cơ hội hợp tác và chuyển giao.

Không có đề tài hợp tác với doanh nghiệp trong nước và hợp tác quốc tế

Tại bảng Các chỉ số đánh giá về hoạt động khoa học công nghệ, nhà trường liệt kê số công bố WoS, Scopus/ giảng viên năm 2024 là 0,1 (giảm 0,08 so với năm 2023).

Tiêu chí 6.2, Tiêu chuẩn 6, Thông tư 01 quy định “Số lượng công bố khoa học và công nghệ tính bình quân trên một giảng viên toàn thời gian đối với cơ sở giáo dục đại học có đào tạo tiến sĩ không thấp hơn 0,6 bài/năm trong đó số bài có trong danh mục Web of Science hoặc Scopus (có tính trọng số theo lĩnh vực) không thấp hơn 0,3 bài/năm”.

Bên cạnh đó, tại bảng các đề tài nghiên cứu khoa học thực hiện trong năm cho thấy, năm 2024 Học viện Tài chính thực hiện 217 đề tài nghiên cứu khoa học. Trong đó chủ yếu là đề tài cấp cơ sở với 203 đề tài. Đáng chú ý, học viện không có đề tài hợp tác với doanh nghiệp trong nước và đề tài hợp tác quốc tế nào.

Ngoài ra, tổng số bài báo khoa học được Hội đồng giáo sư Nhà nước công nhận không nằm trong danh mục WoS, Scopus và bằng độc quyền giải pháp hữu ích; Tổng số công bố WoS, Scopus tất cả các lĩnh vực; Tổng số sách chuyên khảo, số tác phẩm nghệ thuật và thành tích thể dục thể thao đạt giải thưởng quốc gia, quốc tế của trường năm 2024 đều giảm so với năm 2023.

Tổng số bằng độc quyền sáng chế và tổng số bằng độc quyền giải pháp hữu ích của trường 2 năm liên tiếp đều bằng 0.

Chia sẻ về nguyên nhân số công bố WoS, Scopus/ giảng viên năm 2024 giảm so với năm 2023, đại diện Học viện Tài chính cho biết: Năm 2024, quy mô giảng viên của học viện tăng đáng kể do mở rộng đào tạo, khiến “mẫu số" lớn hơn trong khi tổng bài WoS và Scopus gần như không đổi, dẫn đến tỷ lệ bình quân đầu người giảm.

Bên cạnh đó, một số bản thảo WoS, Scopus của các nhóm nghiên cứu đã được nộp và đang trong quá trình phản biện quốc tế, nhưng chưa kịp xuất bản trong năm 2024, nên chưa được tính vào kết quả thống kê.

Ngoài ra, để kịp tiến độ nghiệm thu đề tài, nhiều giảng viên chọn đăng ở các tạp chí quốc tế khác ngoài WoS/Scopus có thời gian phản biện nhanh hơn, làm tỷ trọng bài thuộc hai hệ thống này giảm.

Đây là biến động mang tính tạm thời. Với các giải pháp đang triển khai đồng bộ: từ hỗ trợ công bố quốc tế, giảm tải giảng dạy, đến mở rộng hợp tác đồng tác giả, học viện dự kiến chỉ số WoS, Scopus/giảng viên sẽ tăng trở lại từ năm 2025, hướng tới đạt chuẩn Thông tư 01/2024/TT-BGDĐT trong giai đoạn 2025-2026.