Bộ Giáo dục và Đào tạo đã công bố dự thảo Thông tư Quy định thẩm quyền tuyển dụng nhà giáo, áp dụng trong các cơ sở giáo dục công lập và hướng dẫn việc xác định cơ sở giáo dục đủ điều kiện thực hiện tuyển dụng nhà giáo. Dự thảo lấy ý kiến góp ý đến ngày 24/10.
Đối với các trường trung học phổ thông, trường phổ thông có nhiều cấp học có cấp học cao nhất là cấp trung học phổ thông, trường chuyên biệt, cơ sở giáo dục thường xuyên, thẩm quyền tuyển dụng nhà giáo sẽ do Sở Giáo dục và Đào tạo chủ trì tổ chức.
Đặc biệt, hiệu trưởng trường trung học phổ thông có thể thực hiện tuyển dụng nhà giáo nếu cơ sở giáo dục đáp ứng đủ điều kiện thực hiện tuyển dụng nhà giáo theo quy định và được Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phân cấp việc tuyển dụng.
Trường chủ động tuyển dụng sẽ nhanh, nhưng dễ lúng túng
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Trần Đình Hường - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Nguyễn Văn Trỗi (xã Mai Phụ, tỉnh Hà Tĩnh) chia sẻ: "Từ trước đến giờ đều là Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh, phối hợp cùng Sở Nội vụ tổ chức tuyển dụng giáo viên.
Đề xuất hiệu trưởng trường trung học phổ thông có thể tuyển dụng nhà giáo nếu cơ sở giáo dục đủ điều kiện là một điểm mới trong quy trình tuyển dụng. Điều này đòi hỏi bước chuẩn bị kỹ càng của cơ sở giáo dục trong tất cả mọi mặt, từ cơ sở vật chất, nhân lực đến kinh phí. Nếu muốn đạt điều kiện và được phân cấp tuyển dụng, trường sẽ phải rà soát và thực hiện dần các tiêu chí".
Theo đó, cơ sở giáo dục được xác định đáp ứng điều kiện thực hiện tuyển dụng nhà giáo nếu đạt đồng thời các điều kiện như: mỗi môn học có nhu cầu tuyển dụng phải bảo đảm có ít nhất từ 02 nhà giáo trở lên đang giảng dạy, trong đó ít nhất 01 nhà giáo giữ chức danh giáo viên chính hoặc giảng viên chính đã từng tham gia ra đề thi giáo viên dạy giỏi từ cấp trường trở lên hoặc từng tham gia ra đề thi tuyển dụng nhà giáo của môn học cần tuyển dụng nhà giáo.
Trường hợp có tổ chức thi ngoại ngữ thì phải bảo đảm có ít nhất từ 02 nhà giáo giữ chức danh giáo viên chính hoặc giảng viên chính trở lên đang giảng dạy môn ngoại ngữ mà cơ sở giáo dục tổ chức thi; đã từng tham gia ra đề thi giáo viên dạy giỏi từ cấp trường trở lên...
Đồng thời, cơ sở giáo dục phải có đủ số lượng người tối thiểu để thành lập Hội đồng tuyển dụng theo quy định của pháp luật và đạt điều kiện về cơ sở vật chất, thiết bị, khu cách ly, bảo đảm an toàn, bảo mật tuyệt đối.
Thầy Hường đánh giá, một trong những điểm sáng của đề xuất cho phép trường trung học phổ thông tự tuyển dụng giáo viên là quy trình sẽ nhanh hơn, đặc biệt so với việc phải chờ Sở Giáo dục và Đào tạo tập hợp đầy đủ thành viên Hội đồng tuyển dụng mới tổ chức thi.
Theo thầy, nếu trường đạt điều kiện và có nhu cầu, việc phân cấp quyền tuyển dụng về cơ sở sẽ phù hợp với những trường đang cần gấp giáo viên, đồng thời muốn tự lựa chọn được người đáp ứng các tiêu chí chất lượng của trường. Trong bối cảnh thiếu giáo viên, việc trường tự tuyển dụng được xem là giải pháp giúp đáp ứng kịp thời yêu cầu giảng dạy và phát triển chương trình.
"Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã đưa ra các điều kiện cơ bản để đánh giá xem trường có đủ năng lực tự tuyển dụng hay không. Những điều kiện này giúp nhận biết khả năng quản lý, nguồn lực và năng lực của trường trong việc tổ chức tuyển dụng, đảm bảo giáo viên được chọn đáp ứng tiêu chuẩn chuyên môn và yêu cầu của nhà trường.
Tuy nhiên, ngay cả khi trường đạt đầy đủ điều kiện, việc tự tổ chức tuyển dụng có thể dẫn đến sự chủ quan hoặc lúng túng trong quá trình thực hiện. Khi Sở Giáo dục và Đào tạo thành lập Hội đồng tuyển dụng, họ có thể huy động lực lượng từ nhiều trường, kết hợp chuyên môn, kinh nghiệm và sự khách quan để tạo nên một Hội đồng tuyển dụng vững chắc.
Trong khi đó, nếu trường tự tuyển dụng, dù thành lập được Hội đồng riêng, họ vẫn có thể thiếu kinh nghiệm hoặc phải mời thêm giáo viên từ trường khác, dẫn đến quy trình rắc rối và mất thời gian", thầy Trần Đình Hường phân tích.
Theo thầy Hường, điểm mạnh của Hội đồng tuyển dụng do Sở Giáo dục và Đào tạo tập hợp là sự tổng hợp lực lượng và chuyên môn đa dạng, giúp đánh giá ứng viên toàn diện hơn. Tuy nhiên, với cơ chế phân cấp, các trường có thể linh hoạt hơn khi cần bổ sung nhân sự gấp, miễn là tuân thủ các tiêu chí điều kiện và quy trình Bộ Giáo dục và Đào tạo đưa ra, đồng thời có phương án hỗ trợ để khắc phục hạn chế về kinh nghiệm.
Đồng tình với quan điểm về việc phân cấp quyền tuyển dụng giáo viên cho các trường trung học phổ thông, thầy Lê Thái Phi - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Nguyễn Trung Thiên (xã Thạch Khê, tỉnh Hà Tĩnh) cho rằng đây là một hướng đi mới có mục đích tích cực, giúp các trường tự chủ hơn trong việc tuyển dụng nhân sự. Tuy nhiên, theo thầy Phi, cơ chế này cần được triển khai theo lộ trình và có tập huấn dần, để các trường nào có nhu cầu tự tuyển làm quen và chuẩn bị tốt trước khi thực hiện chính thức.
“Nếu thực hiện ngay tại thời điểm này, dù các trường có đạt đủ điều kiện tuyển dụng như dự thảo đưa ra, khi triển khai thực tế sẽ rất dễ nảy sinh những vấn đề khó lường, mà chính bản thân các trường cũng không thể dự đoán trước", thầy Phi nhận định.
Theo thầy, việc phân cấp tuyển dụng là tích cực nhưng cũng tiềm ẩn nhiều vấn đề. Trước hết là hình thức tuyển dụng: các ứng viên sẽ thi tuyển hay xét tuyển? Mỗi hình thức đều đòi hỏi những điều kiện và quy trình khác nhau. Thầy Phi nhấn mạnh, cần bàn kỹ lưỡng về việc trao quyền tự chủ tuyển dụng cho trường, bởi nếu không có hướng dẫn rõ ràng, dễ dẫn đến những khó khăn trong thực tế, ngay cả khi trường đã đủ điều kiện tuyển dụng.
"Đối với các trường tư, việc tự chủ hoàn toàn, tự chịu trách nhiệm về chất lượng giáo viên và tài chính là khả thi. Tuy nhiên, với các trường công lập, mọi hoạt động đều liên quan đến các cấp quản lý, từ Sở Giáo dục và Đào tạo đến Ủy ban nhân dân. Nếu trường tự tuyển dụng mà xảy ra vấn đề về chất lượng giáo viên, việc xử lý và giám sát sẽ rất phức tạp, thậm chí có thể gây áp lực ngược lại lên chính trường.
Dù các trường có thể nộp hồ sơ xin phân cấp và được phê duyệt, khi thực hiện vẫn có khả năng phát sinh các tình huống bất ngờ. Do đó, trường nào muốn tự chủ tuyển dụng giáo viên cần xem xét kỹ lưỡng về kinh nghiệm, nguồn lực và khả năng quản lý để tránh sai sót, không tự tạo áp lực khi chưa thực sự sẵn sàng", thầy Lê Thái Phi nhận định.
Theo thầy Phi, phân cấp tuyển dụng là một cơ hội, nhưng để thành công, cần lộ trình cụ thể, tập huấn bài bản và chuẩn bị nguồn lực đầy đủ, đảm bảo vừa đáp ứng nhu cầu nhân sự của trường, vừa duy trì chất lượng giáo dục và minh bạch trong quản lý.
Điều kiện để trường tự tuyển dụng chỉ nên là điều kiện cần
Góp ý cho dự thảo, thầy Trần Đình Hường cho rằng, nếu trường tự lập Hội đồng tuyển dụng, dù đã đủ số lượng thành viên theo quy định thì vẫn sẽ yếu hơn so với Hội đồng do Sở Giáo dục và Đào tạo quản lý. Dự thảo hiện nay cũng chưa nêu rõ tiêu chí, yêu cầu cụ thể đối với Hội đồng này. Theo thầy, để đảm bảo việc tuyển dụng công bằng, minh bạch và đạt chất lượng, cần có một Hội đồng thực sự có chuyên môn cao, chứ chỉ đạt về số lượng hay vị trí thành viên là chưa đủ.
Ngoài việc đạt các điều kiện ban đầu, những trường muốn tự tuyển dụng cũng cần được hướng dẫn chi tiết về quy trình, có người hỗ trợ, giám sát kỹ càng. Điều này giúp trường thực hiện đúng quy định và đảm bảo chất lượng tuyển dụng.
Theo thầy Hường, các điều kiện đưa ra trong dự thảo chỉ là bước đầu để xác định trường có đủ năng lực tự tuyển dụng hay không. Khi bước vào quá trình tuyển dụng thực tế, nếu không có hướng dẫn và giám sát cụ thể, trường có thể bị lúng túng, dẫn đến rủi ro về minh bạch và chất lượng giáo viên được tuyển.
Do đó, thầy Trần Đình Hường đề xuất, dự thảo cần bổ sung hướng dẫn chi tiết về Hội đồng, quy trình và tiêu chí đánh giá tại cơ sở. Chỉ khi có cơ chế rõ ràng, có sự giám sát và hướng dẫn cụ thể, các trường mới có thể tự tin thực hiện việc tuyển dụng mà vẫn đảm bảo đúng quy định, chất lượng và công bằng.
Góp ý cho dự thảo phân cấp quyền tuyển dụng giáo viên, thầy Lê Thái Phi nhận định, việc cho phép trường tự tuyển dụng khi đạt điều kiện chỉ nên là một khâu trong toàn bộ quy trình, nhằm giúp trường lựa chọn được ứng viên có năng lực phù hợp với yêu cầu riêng.
Theo thầy Phi, Sở Giáo dục và Đào tạo vẫn nên là cơ quan chủ trì, đồng thời cần xem xét kỹ thực tế trước khi thông qua việc trường tự tuyển dụng. Điều kiện tuyển dụng mà dự thảo đưa ra chỉ nên là điều kiện cần. Điều kiện đủ phải bao gồm minh chứng về năng lực tổ chức của trường, văn bản hướng dẫn chi tiết và cơ chế giám sát để tránh chủ quan trong quá trình tuyển dụng.
Thầy cho rằng, nếu để trường tự chủ hoàn toàn ngay thời điểm này là không khả thi. Các trường có thể tham gia bước sơ tuyển, sau đó Sở duyệt lại toàn bộ, như vậy mới đảm bảo tính chặt chẽ, minh bạch và công bằng. Thầy giải thích, trường có thể đạt điều kiện tuyển dụng về cơ sở vật chất, khu cách ly, bảo mật… nhưng năng lực thực tế chỉ thể hiện khi quá trình tuyển dụng diễn ra. Nếu không có hướng dẫn và giám sát cụ thể, việc đảm bảo bảo mật đề thi, nội dung kiểm tra năng lực lý thuyết và chuyên môn sẽ khó khăn, nhất là khi phạm vi trường nhỏ, dễ rò rỉ thông tin.
Thầy Phi đề xuất: "Bộ Giáo dục và Đào tạo cần có văn bản hướng dẫn riêng cho các trường muốn xin phân cấp tự tuyển dụng, nêu rõ các bước phải thực hiện sau khi đạt điều kiện, đồng thời xác định những khâu được hỗ trợ và các yêu cầu bắt buộc. Quy trình này giúp trường tránh lúng túng, giảm rủi ro tạo áp lực ngược lại lên chính nhà trường.
Ngoài ra, cần siết chặt yêu cầu đối với Hội đồng tuyển dụng tại cơ sở. Những thành viên này phải có năng lực chuyên môn cao, tinh thần trách nhiệm với nhà trường, đồng thời có khả năng phỏng vấn, đánh giá và xác định chính xác trình độ, năng lực xử lý tình huống thực tế của ứng viên. Đây là yếu tố quyết định để đảm bảo chất lượng giáo viên được tuyển".
Thầy cũng lưu ý về vấn đề bảo mật trong tuyển dụng. Các nội dung thi, kiểm tra năng lực lý thuyết, chuyên môn, kiến thức về Luật viên chức hay các quy định của ngành giáo dục nếu được tổ chức tại trường mà không có hướng dẫn và giám sát chặt chẽ sẽ dễ bị lộ ra ngoài, làm giảm tính công bằng và chất lượng của quy trình.
Tóm lại, theo thầy Lê Thái Phi, cơ chế phân cấp tuyển dụng chỉ nên là một phần trong quy trình tổng thể, đảm bảo trường tham gia lựa chọn ứng viên phù hợp nhưng vẫn có sự giám sát và hỗ trợ của Sở Giáo dục và Đào tạo.
Đồng thời, nếu dự thảo được thông qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo nên bổ sung hướng dẫn chi tiết về Hội đồng, bảo mật, quy trình và cơ chế giám sát để đảm bảo việc tự tuyển dụng diễn ra công bằng, minh bạch và đạt chất lượng thực tế.