Trong dự thảo Hướng dẫn triển khai thí điểm nội dung giáo dục trí tuệ nhân tạo trong giáo dục phổ thông, Bộ Giáo dục và Đào tạo yêu cầu việc tổ chức thực hiện nội dung giáo dục AI trong giáo dục phổ thông phải bảo đảm tính thống nhất trong hướng dẫn trên phạm vi toàn quốc, đồng thời phát huy tính chủ động, linh hoạt, phù hợp với điều kiện của các địa phương, các cơ sở giáo dục trong tổ chức thực hiện.
Tuy nhiên, thực tiễn hiện nay cho thấy năng lực đáp ứng cho việc dạy - học AI giữa các trường học là khác nhau. Cụ thể, không ít cơ sở giáo dục vẫn gặp khó khăn về cơ sở vật chất, trang thiết bị và đường truyền mạng. Trong khi đó, một số trường học đã bước đầu có điều kiện tiếp cận công cụ AI thông qua các buổi tập huấn cho đội ngũ giáo viên.
Điều này đặt ra yêu cầu việc triển khai thí điểm nội dung AI phải được tính toán cẩn trọng, có lộ trình phù hợp và đi kèm các giải pháp hỗ trợ cần thiết nhằm bảo đảm hiệu quả và khả năng áp dụng trong thực tế.
Giảng dạy AI ở phổ thông là xu thế tất yếu
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Nguyễn Quốc Bình - Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở và Trung học phổ thông Lương Thế Vinh (phường Yên Hòa, Hà Nội) nhận định: “Việc đưa nội dung trí tuệ nhân tạo (AI) vào giáo dục phổ thông là chủ trương đúng đắn, phù hợp với xu hướng đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục.
Tuy nhiên, cơ sở vật chất của nhà trường hiện còn nhiều hạn chế. Trường chỉ có 3 phòng máy tính, nên điều kiện này mới chỉ đáp ứng cho học sinh tiếp cận AI ở mức cơ bản, làm quen với công cụ, học cách sử dụng an toàn và khai thác các ứng dụng đơn giản. Những nội dung đòi hỏi phần mềm chuyên dụng, xử lý dữ liệu lớn hoặc tích hợp AI vào bài học nâng cao hiện chưa thể triển khai vì vượt quá năng lực thiết bị, dễ dẫn đến lãng phí nguồn lực nếu thực hiện vội vàng".
Theo thầy Bình, việc huy động hỗ trợ từ bên ngoài là cần thiết nhưng phải được tiến hành một cách chọn lọc, đúng mục tiêu và tránh lạm dụng. Mọi nguồn lực bổ sung cần được quản lý minh bạch, sử dụng đúng mục đích và ưu tiên cho các hạng mục phục vụ trực tiếp cho dạy học. Chỉ khi kết hợp giữa cơ sở vật chất hiện có và nguồn lực xã hội hóa phù hợp, các trường học mới có thể triển khai giáo dục AI một cách khả thi, an toàn và bền vững, đảm bảo học sinh được tiếp cận công nghệ một cách thực chất.
Bên cạnh yếu tố thiết bị, việc kiểm soát rủi ro khi ứng dụng AI cũng đặc biệt quan trọng. Nếu điều kiện kỹ thuật chưa đảm bảo, các trường nên triển khai những nội dung an toàn, dễ quản lý. Đồng thời, các trường cần tăng cường tập huấn cho giáo viên và hướng dẫn học sinh sử dụng AI đúng mục đích, tránh lệ thuộc hoặc sử dụng sai cách, gây mất an toàn thông tin. Điều này không chỉ giúp học sinh khai thác hiệu quả các công cụ AI mà còn hình thành thói quen sử dụng công nghệ có trách nhiệm, phù hợp với chuẩn mực giáo dục.
“Nhìn chung, tôi hoàn toàn đồng tình với đề xuất trong dự thảo về việc triển khai giáo dục AI theo hướng linh hoạt, phù hợp với điều kiện của từng địa phương và từng cơ sở giáo dục. Khi kết hợp được yếu tố đầu tư dựa trên điều kiện thực tế và xã hội hóa có chọn lọc, việc đưa AI vào giảng dạy sẽ tăng tính khả thi, đồng thời hạn chế được những tác động tiêu cực có thể phát sinh”, thầy Bình nêu quan điểm.
Cùng bàn vấn đề này, thầy Hoàng Văn Phác - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Phủ Thông (xã Phủ Thông, tỉnh Thái Nguyên) cho biết, thực tế triển khai nội dung AI tại nhà trường đang gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là về cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ. Hiện trường chưa có phòng máy tính chuyên dụng để phục vụ giảng dạy AI. Ngoài ra, các thiết bị hiện có phần lớn đều cũ, cấu hình thấp, trong khi phần mềm chuyên dụng phục vụ dạy học AI gần như chưa được trang bị. Trong điều kiện như vậy, nhà trường mới chỉ có thể hướng dẫn học sinh tiếp cận những nội dung ở mức độ cơ bản, làm quen với công cụ thay vì triển khai các bài học đòi hỏi thực hành sâu hoặc khai thác nền tảng AI nâng cao.
Theo thầy Phác, dạy và học AI không chỉ phụ thuộc vào thiết bị máy tính hay phần mềm riêng lẻ. Để tổ chức được các hoạt động thực hành, mô phỏng, xử lý dữ liệu hay tích hợp AI vào bài giảng, các trường học cần có hạ tầng đồng bộ, bao gồm đường truyền Internet ổn định, hệ thống máy tính có cấu hình đủ mạnh, khả năng lưu trữ dữ liệu lớn và các công cụ hỗ trợ giảng dạy trực tuyến. Nếu thiếu một trong số những yếu tố này, chất lượng dạy học sẽ bị ảnh hưởng. Trong đó, học sinh khó tiếp cận đầy đủ kiến thức và kỹ năng cần thiết, còn giáo viên cũng gặp hạn chế trong việc thiết kế bài học mang tính ứng dụng.
“Do vậy, tôi cho rằng việc triển khai AI trong giáo dục phổ thông sẽ mang lại hiệu quả khi được chuẩn bị một cách bài bản, từ hạ tầng kỹ thuật đến năng lực của đội ngũ giáo viên. Khi các điều kiện trên được đảm bảo, việc đưa AI vào nhà trường mới thực sự có ý nghĩa, giúp học sinh khai thác công cụ số một cách hiệu quả, phát triển kỹ năng ứng dụng công nghệ trong học tập, sáng tạo và thích ứng với yêu cầu của thời đại số”, thầy Phác nêu quan điểm.
Tích cực triển khai một số buổi tập huấn về sử dụng công cụ AI cho đội ngũ giáo viên
Theo cô Hoàng Thanh Nga - Phó Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Hoàng Văn Thụ (phường Nam Định, tỉnh Ninh Bình), nhà trường đã bắt đầu tiếp cận với các hoạt động liên quan đến AI từ trước khi có dự thảo hướng dẫn chính thức của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Cụ thể, đội ngũ giáo viên đã tham gia một số buổi tập huấn về sử dụng công cụ AI, trong đó có các khóa do đơn vị chuyên môn phối hợp tổ chức nhằm giúp giáo viên làm quen, hiểu được cách thức vận hành và ứng dụng cơ bản của AI vào công tác giảng dạy. Những buổi tập huấn này đã tạo nền tảng ban đầu, giúp giáo viên nhận diện rõ hơn lợi ích và các rủi ro có thể phát sinh khi sử dụng công cụ AI trong trường học.
Cô Nga cho biết, nhà trường vẫn đang trong quá trình nghiên cứu dự thảo kỹ lưỡng để nắm rõ yêu cầu, nội dung và phạm vi triển khai. Tuy nhiên, tinh thần chung của nhà trường là chủ động tiếp cận những đổi mới, sẵn sàng thích ứng với yêu cầu mới trong chương trình giáo dục, đặc biệt là các nội dung liên quan đến chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ.
“Trên thực tế, đội ngũ giáo viên đánh giá rất tích cực về việc đưa AI vào dạy học. Theo tôi, các công cụ AI không chỉ hỗ trợ giáo viên trong việc xây dựng bài giảng sinh động mà còn giúp tiết kiệm thời gian, nâng cao hiệu quả truyền đạt kiến thức. Do đó, một số bộ môn đã bước đầu ứng dụng AI để hỗ trợ thiết kế bài học, tìm kiếm học liệu và tạo các mô phỏng trực quan phục vụ quá trình dạy học.
Tuy nhiên, để sử dụng AI một cách hiệu quả, giáo viên cần dành nhiều thời gian nghiên cứu, thực hành và tự trau dồi kỹ năng. Thực tế cho thấy không phải giáo viên nào cũng có đủ quỹ thời gian hoặc nền tảng công nghệ để tiếp cận nhanh, do vậy nhà trường đang cố gắng bố trí thêm các đợt tập huấn, mời chuyên gia hỗ trợ để giúp giáo viên nắm bắt công cụ một cách bài bản và sử dụng đúng mục đích”, cô Nga thông tin.
Về điều kiện cơ sở vật chất, cô Nga bày tỏ, nhà trường hiện đáp ứng cơ bản các yêu cầu để triển khai những tiết học liên quan đến AI. Trong đó, hệ thống trang thiết bị, đường truyền mạng và các phương tiện công nghệ thông tin nhìn chung vẫn hoạt động ổn định và đủ để phục vụ những hoạt động làm quen, hướng dẫn học sinh sử dụng các công cụ AI đơn giản.
“Nhìn chung, việc đưa AI vào giảng dạy là xu hướng tất yếu và nhà trường sẽ tiếp tục rà soát, nâng cấp hạ tầng trong thời gian tới nhằm đáp ứng tốt hơn các yêu cầu mới. Khi cả giáo viên và học sinh đều được chuẩn bị tốt về kỹ năng và có đủ điều kiện công nghệ hỗ trợ, cô tin rằng việc triển khai AI trong trường học sẽ mang lại hiệu quả thực chất, góp phần đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục”, cô Nga nêu quan điểm.