Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và chuyển đổi số toàn cầu, việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào giáo dục trở thành xu hướng tất yếu. Bởi AI không chỉ mở ra cơ hội nâng cao chất lượng dạy và học, mà còn giúp học sinh phát triển kỹ năng số, tư duy phản biện và khả năng giải quyết vấn đề.
Nhận thấy tầm quan trọng này, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã công bố dự thảo Hướng dẫn triển khai thí điểm nội dung giáo dục trí tuệ nhân tạo trong giáo dục phổ thông để lấy ý kiến. Trong đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo yêu cầu việc tổ chức thực hiện nội dung giáo dục AI trong giáo dục phổ thông phải bảo đảm tính thống nhất trong hướng dẫn trên phạm vi toàn quốc, đồng thời phát huy tính chủ động, linh hoạt, phù hợp với điều kiện của các địa phương, các cơ sở giáo dục trong tổ chức thực hiện.
Từng bước đưa AI vào giảng dạy
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Đàm Tiến Nam - Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở và Trung học phổ thông Nguyễn Bỉnh Khiêm (phường Cầu Giấy, Hà Nội) nhận định, việc đưa trí tuệ nhân tạo vào chương trình giảng dạy ở phổ thông là xu thế tất yếu. Chính vì vậy, nhà trường đã tổ chức các khóa tập huấn về AI cho đội ngũ giáo viên, đồng thời định kỳ cập nhật kiến thức để thầy cô có thể sử dụng công cụ phù hợp, phục vụ công việc một cách hiệu quả.
Qua thực tiễn triển khai, thầy Nam cho biết, AI giúp phương pháp dạy học trở nên sinh động, tăng mức độ tương tác, đồng thời cung cấp cho giáo viên thêm dữ liệu phân tích để phản hồi học sinh nhanh chóng hơn. Dù vậy, AI không phải là công cụ thay thế vai trò của giáo viên mà chỉ đóng vai trò hỗ trợ, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học.
“Hiện nhà trường đã có sự chuẩn bị kỹ lưỡng từ hạ tầng kỹ thuật, trang thiết bị đến năng lực của đội ngũ giáo viên nhằm đáp ứng lộ trình đưa trí tuệ nhân tạo vào dạy học. Ngoài ra, cơ sở vật chất được đầu tư đồng bộ, hệ thống mạng, phòng học thông minh và các thiết bị hỗ trợ được nâng cấp thường xuyên, đảm bảo giáo viên và học sinh có môi trường số ổn định để vận hành hiệu quả. Đây là bước nền quan trọng, bởi thiếu hạ tầng thì rất khó để triển khai các giải pháp công nghệ một cách bền vững.
Không chỉ chú trọng thiết bị, nhà trường còn đặc biệt quan tâm đến việc đào tạo nguồn nhân lực. Trong đó, nhà trường phối hợp với các chuyên gia và doanh nghiệp công nghệ để tổ chức những lớp tập huấn chuyên sâu, cập nhật kiến thức mới về AI cho giáo viên. Các nội dung tập huấn đi từ nhận thức, kỹ năng sử dụng công cụ đến phương pháp tích hợp AI vào giảng dạy sao cho phù hợp từng môn học.
Đồng thời, nhà trường sẵn sàng đầu tư bổ sung phần mềm bản quyền, thiết bị trực quan và công cụ dạy học có phí để giáo viên có thể khai thác tối đa lợi ích của công nghệ. Theo tôi, những điều kiện nền tảng này là bắt buộc nếu muốn việc ứng dụng AI đi vào thực chất, tránh tình trạng chạy theo phong trào hoặc triển khai mang tính hình thức”, thầy Nam thông tin.
Song song với đào tạo và đầu tư nội bộ, thầy Nam bày tỏ, nhà trường chủ động mở rộng hợp tác với các doanh nghiệp công nghệ, mời chuyên gia cố vấn và hỗ trợ đánh giá các giải pháp AI phù hợp đưa vào hoạt động giáo dục. Việc hợp tác này không chỉ giúp nhà trường tiếp cận công nghệ hiện đại một cách bài bản, mà còn tạo cơ hội để giáo viên và học sinh tham gia các hoạt động trải nghiệm, cuộc thi, dự án ứng dụng AI, từ đó hình thành năng lực công nghệ và tư duy sáng tạo trong thực tế.
“Theo tôi, chìa khóa của việc triển khai AI nằm ở nhận thức đúng và chiến lược rõ ràng. Khi nhà trường hiểu rõ ý nghĩa, vai trò của trí tuệ nhân tạo trong đổi mới dạy học, đồng thời chủ động huy động nguồn lực để xây dựng hệ sinh thái hỗ trợ đầy đủ, thì công nghệ sẽ không mang tính hình thức, mà thực sự đem lại hiệu quả cao trong quá trình giảng dạy. Khi đó, AI sẽ trở thành công cụ hữu ích, mang lại giá trị thiết thực cho giáo viên trong soạn giảng, đánh giá và hỗ trợ học sinh; đồng thời giúp học sinh tiếp cận kiến thức sinh động, tương tác nhiều hơn và phát triển các kỹ năng cần thiết trong thời đại số”, thầy Nam nêu quan điểm.
Cùng bàn vấn đề này, Thạc sĩ Phan Như Hùng - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Huỳnh Thúc Kháng (phường Thanh Xuân, Hà Nội) cho biết, thời gian qua, nhà trường đã chủ động triển khai nhiều hoạt động nhằm từng bước đưa trí tuệ nhân tạo vào dạy học một cách phù hợp với điều kiện thực tiễn. Trên cơ sở định hướng của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hà Nội về phát triển năng lực số cho học sinh, nhà trường đã bắt đầu từ những nội dung đơn giản như hướng dẫn học sinh sử dụng một số công cụ AI để phục vụ học tập, tích hợp AI vào một số tiết học trải nghiệm và khuyến khích giáo viên khai thác các nền tảng hỗ trợ soạn giảng.
Thực tế triển khai cho thấy, nhiều nhóm học sinh đã biết ứng dụng AI để xây dựng kịch bản thuyết trình, thiết kế bài tập hoặc mô phỏng tình huống, qua đó tăng tính chủ động trong học tập. Bên cạnh đó, giáo viên cũng đang thử nghiệm sử dụng AI trong phân tích dữ liệu học tập, gợi ý phương pháp dạy phù hợp cho từng nhóm học sinh.
“Để bảo đảm việc triển khai giáo dục trí tuệ nhân tạo không mang tính hình thức, nhà trường đã tổ chức các buổi hướng dẫn chuyên đề, mời chuyên gia về tập huấn kỹ năng sử dụng công cụ AI, giúp giáo viên xác định được giới hạn an toàn, nhận diện rủi ro và lựa chọn ứng dụng phù hợp với từng bài dạy. Những hoạt động này được tiến hành từ đầu năm học, theo tinh thần ‘làm đến đâu, chắc đến đó’, tránh tình trạng chạy theo trào lưu công nghệ.
Về điều kiện triển khai, hiện nay, cơ sở vật chất của nhà trường còn tồn tại một số hạn chế. Đơn cử số lượng máy tính chưa đồng bộ và một số phòng học vẫn thiếu thiết bị hiển thị. Chính vì vậy, nếu thực hiện xã hội hóa một cách chọn lọc, minh bạch và hợp lý, việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào chương trình dạy học sẽ góp phần nâng cao kỹ năng số cho học sinh”, thầy Hùng nêu thực tế.
Tăng cường tổ chức các cuộc thi ứng dụng AI dành cho giáo viên và học sinh
Cùng chia sẻ về vấn đề này, thầy Bùi Duy Quốc - Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Nguyễn Bỉnh Khiêm (phường Hòa Khánh, thành phố Đà Nẵng) cho hay, nhà trường đã chủ động triển khai nhiều hoạt động liên quan đến AI trong suốt thời gian qua. Theo đó, nhà trường đã tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu kéo dài nhiều ngày, mời chuyên gia và doanh nghiệp công nghệ trực tiếp hướng dẫn giáo viên cách khai thác các công cụ AI trong soạn giảng, thiết kế bài tập, xây dựng học liệu số và hỗ trợ đánh giá học sinh.
Chưa hết, mỗi giáo viên được trường hỗ trợ một phần kinh phí giúp thầy cô tiếp cận công nghệ mới một cách bài bản. Nhờ vậy, đến thời điểm hiện tại, gần như 100% giáo viên của nhà trường đã biết ứng dụng AI vào giảng dạy. Nhiều bài giảng, tiết thực hành và hoạt động kiểm tra đã sử dụng các công cụ AI để mô phỏng, phân tích dữ liệu và tăng tính tương tác trong lớp.
“Không chỉ dừng lại ở đào tạo giáo viên, nhà trường còn tổ chức các cuộc thi ứng dụng AI dành cho giáo viên và học sinh nhằm khuyến khích tinh thần sáng tạo, giúp thầy cô và học sinh làm chủ công nghệ. Một số lớp học đã đưa các phần mềm AI vào xử lý hình ảnh, hỗ trợ xây dựng bài trình bày, hoặc mô phỏng thí nghiệm đơn giản. Những hoạt động này đã góp phần làm cho bài học trở nên sinh động, giúp học sinh hứng thú hơn, từ đó nâng cao chất lượng dạy học.
Hiện nay, một trong những khó khăn lớn nhất mà nhà trường gặp phải là chi phí duy trì các phần mềm AI có bản quyền. Thực tế, nhà trường chưa có đủ nguồn kinh phí để mua gói sử dụng chung, trong khi nhiều công cụ AI phục vụ giảng dạy lại yêu cầu trả phí định kỳ. Do đó, phần lớn giáo viên phải tự mua tài khoản cá nhân”, thầy Quốc bày tỏ.
Theo thầy Quốc, việc huy động nguồn lực từ bên ngoài trường là cần thiết để đầu tư trang thiết bị và cơ sở vật chất phục vụ công tác giảng dạy AI. Tuy nhiên, nhiều cơ sở giáo dục đang gặp khó khăn trong việc huy động nguồn xã hội hóa. Bởi trên thực tế, một trường đơn lẻ thường khó tìm được doanh nghiệp hợp tác lâu dài, vì các đơn vị này đôi khi chưa thấy lợi ích rõ ràng hoặc không sẵn sàng cam kết lâu dài, dẫn đến việc triển khai công nghệ dễ bị gián đoạn, thiếu đồng bộ và ổn định.
Do đó, trước bối cảnh này, sự hỗ trợ từ các cơ quan quản lý rất quan trọng. Họ có thể kết nối trường với các nhà cung cấp công nghệ và đưa ra các ưu đãi như giảm giá bản quyền phần mềm, cung cấp các gói giải pháp công nghệ phù hợp với giáo dục. Nhờ vậy, việc triển khai AI sẽ thực chất, có hệ thống và bền vững, đồng thời giảm gánh nặng chi phí cho trường. Bởi mục tiêu cuối cùng của xã hội hóa là giúp giáo viên và học sinh tiếp cận công nghệ thuận lợi, đúng nhu cầu giảng dạy và học tập.
