Thông tư số 27/2025/TT-BKHCN ngày 31/10/2025 của Bộ Khoa học và Công nghệ quy định về bài báo khoa học và đánh giá, xếp loại tạp chí khoa học Việt Nam sẽ có hiệu lực từ ngày 15/12/2025.
Hiện Thông tư này đang nhận được nhiều sự quan tâm từ các cơ sở giáo dục đại học có tạp chí khoa học. Đặc biệt là các tiêu chí về chuẩn mực xuất bản và tiêu chí về hội đồng biên tập.
Cụ thể, Điểm b, Khoản 1, Điều 10, Thông tư số 27 quy định “Có ít nhất 50% là chuyên gia độc lập ngoài cơ quan chủ quản của tạp chí là thành viên của Hội đồng biên tập: 5 điểm”; và “Có thành viên là chuyên gia quốc tế có chuyên môn phù hợp: 3 điểm”.
Còn Điểm d, Khoản 1, Điều 10, Thông tư số 27 quy định “Có chính sách công khai về phát hiện đạo văn, rút bài, xử lý xung đột lợi ích và bản quyền xuất bản; không chấp nhận bài báo vi phạm bản quyền, gian lận, dữ liệu giả, trích dẫn sai lệch: 5 điểm”.
Tiêu chí về hội đồng biên tập: Nơi thấy hợp lý, nơi thấy khó đạt
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Châu Đình Thành - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh, phụ trách Tạp chí Khoa học Giáo dục Kỹ thuật của nhà trường cho biết, với những quy định của Thông tư số 27, tạp chí khoa học phải có những giải pháp nâng cao chất lượng nội dung và hình thức để được xếp hạng cao trong nước và hướng đến được chỉ mục trong Scopus hoặc Web of Science thời gian tới.
Thông tư số 27 có hai nội dung mà thầy Thành tâm đắc. Thứ nhất là các tiêu chí đánh giá tạp chí khoa học đã được công bố rõ ràng và phù hợp với các tiêu chuẩn chung của các tạp chí trên thế giới. Do đó, nếu các tạp chí khoa học Việt Nam xây dựng đáp ứng các tiêu chí đưa ra thì chỉ cần tập trung vào nội dung học thuật sẽ sớm được chấp nhận vào các hệ thống chỉ mục khoa học uy tín trên thế giới như Scopus hoặc Web of Science.
Thứ hai là việc xếp hạng tạp chí dựa vào các bài báo đã xuất bản 2 năm trước trên tổng số bài báo đã xuất bản trong 2 năm. Điều này sẽ giúp tạp chí tìm các giải pháp nâng cao chất lượng nội dung bài báo cũng như truyền thông các kết quả nghiên cứu công bố trên tạp chí. Tuy nhiên, việc không quy định bắt buộc bài báo được đăng trên các tạp chí khoa học phải có chỉ số DOI (mã định danh số quốc tế -PV) có thể ảnh hưởng đến việc kiểm tra tính trùng lặp nội dung trong quá trình phản biện bài báo.
Bên cạnh đó, đánh giá về tiêu chí “Có ít nhất 50% là chuyên gia độc lập ngoài cơ quan chủ quản của tạp chí là thành viên của Hội đồng biên tập”; và “Có thành viên là chuyên gia quốc tế có chuyên môn phù hợp”, thầy Thành cho rằng, đây là tiêu chí không khó để các cơ sở giáo dục thực hiện. Song, để các chuyên gia độc lập, chuyên gia quốc tế có thể đóng góp thực sự về nội dung học thuật cho các tạp chí khoa học, cần sự quyết tâm của cơ sở giáo dục trong việc xây dựng các chính sách cụ thể.
“Hiện nay, Tạp chí Khoa học Giáo dục Kỹ thuật của Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh đã có những chuyên gia độc lập và chuyên gia quốc tế từ các mối quan hệ trao đổi học thuật thông qua Phòng Khoa học Công nghệ của nhà trường. Đặc biệt là đội ngũ giảng viên tốt nghiệp tiến sĩ ở nước ngoài.
Trong thời gian tới, với chính sách mời chuyên gia nước ngoài tham gia giảng dạy, nghiên cứu khoa học tại nhà trường, Tạp chí sẽ có cơ hội mời các chuyên gia quốc tế tham gia và làm việc thực sự trong hội đồng biên tập của Tạp chí”, thầy Thành chia sẻ.
Thực tế cho thấy, chiếu theo quy định thì không phải tạp chí khoa học của cơ sở giáo dục đại học nào cũng có thể đạt được tiêu chí về Hội đồng biên tập.
Chia sẻ với phóng viên, vị Tổng biên tập tạp chí khoa học của một cơ sở giáo dục đại học chuyên đào tạo về nông nghiệp cho biết, hiện tạp chí khoa học của nhà trường chưa thể đạt tiêu chí có ít nhất 50% là chuyên gia độc lập ngoài cơ quan chủ quản của tạp chí là thành viên của hội đồng biên tập.
Lý giải về điều này, vị Tổng biên tập cho hay, để thu hút các chuyên gia độc lập tham gia vào hội đồng biên tập tạp chí khoa học của nhà trường, vấn đề tài chính cũng phải bảo đảm cho chuyên gia. Ngoài ra, việc tìm kiếm các chuyên gia thật sự tâm huyết, giỏi về lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn, kinh tế nông nghiệp, đất đai... không dễ nên số lượng chuyên gia độc lập ngoài cơ quan chủ quản của tạp chí không nhiều, dẫn đến khó đạt tiêu chí về hội đồng biên tập mà Thông tư số 27 đặt ra.
Được biết, Trường Đại học Nguyễn Tất Thành có Tạp chí Khoa học và Công nghệ. Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Vũ Ngoạn - Nguyên Tổng biên tập Tạp chí Khoa học Công nghệ của nhà trường chia sẻ rằng việc Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành Thông tư số 27 chắc chắn sẽ có tác động tích cực, toàn diện tới việc quản lý và nâng cao chất lượng tạp chí khoa học Việt Nam.
“Thông tư số 27 đã nêu được những chuẩn mực ban đầu cho các tạp chí khoa học và công nghệ nói chung”, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Vũ Ngoạn bày tỏ.
Trong đó, quy định 50% là chuyên gia độc lập ngoài cơ quan chủ quản của tạp chí là thành viên của hội đồng biên tập; và có thành viên là chuyên gia quốc tế trong hội đồng biên tập được thầy Ngoạn đánh giá cao. Bởi, một hội đồng biên tập với các thành phần như quy định trong Thông tư số 27 là lý tưởng.
"Nhưng trên thực tế, quan trọng nhất là quy chế hoạt động như thế nào cho hiệu quả, nếu không, nó chỉ là hình thức. Nếu quy chế thực hiện chặt chẽ và vận hành tốt, chỉ cần có 30% chuyên gia độc lập ngoài cơ quan chủ quản của tạp chí là thành viên của Hội đồng biên tập là phù hợp với các tạp chí khoa học của cơ sở giáo dục đại học hiện nay.
Ngoài vấn đề tài chính, trách nhiệm ràng buộc hiện chỉ dựa trên sự tự giác của các thành viên Hội đồng biên tập. Và có lẽ, cũng nên coi việc đánh giá bài báo là một thành tích hoạt động khoa học được ghi nhận trong lý lịch khoa học”, thầy Ngoạn chia sẻ.
Thúc đẩy liêm chính học thuật
Tiêu chí về chuẩn mực xuất bản nêu rõ: “Có chính sách công khai về phát hiện đạo văn, rút bài, xử lý xung đột lợi ích và bản quyền xuất bản; không chấp nhận bài báo vi phạm bản quyền, gian lận, dữ liệu giả, trích dẫn sai lệch”. Tiêu chí này được tính 5 điểm theo Thông tư.
Bàn về nội dung trên, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Châu Đình Thành cho rằng, vấn đề liêm chính học thuật trong cơ sở giáo dục là yếu tố luôn được các thầy cô coi trọng hàng đầu trong nghiên cứu khoa học và giảng dạy. Với các quy định trong Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (Luật số 63/2025/QH15); Nghị định số 262/Nghị định số 262/2025/NĐ-CP ngày 14/10/2025 và Thông tư số 27/2025/TT-BKHCN ngày 31/10/2025, liêm chính học thuật đã được định nghĩa rõ ràng. Cùng với đó, Thông tư số 27 được ban hành có những tác động mạnh mẽ đến việc phát triển các tạp chí khoa học Việt Nam phù hợp với tiêu chuẩn của các tạp chí khoa học trong khu vực và trên thế giới mà vấn đề liêm chính học thuật chỉ là một trong các tiêu chí đánh giá.
Về thực tiễn tại đơn vị, thầy Thành cho biết, Tạp chí Khoa học Giáo dục Kỹ thuật của nhà trường đã xây dựng và công khai về quy định đạo đức đối với tác giả, phản biện và biên tập viên. Trong đó, việc phát hiện đạo văn thông qua kiểm tra trùng lặp bằng công cụ iThenticate với ngưỡng chấp nhận là 20%, theo quy định tại Điều 8, Quyết định số 1047 ngày 14/3/2022 của Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh.
“20% chỉ là ngưỡng để bài báo được chấp nhận hiện quy trình phản biện kín 2 chiều. Nếu trong quá trình phản biện kín mà phát hiện vi phạm liêm chính khoa học thì phản biện và Tổng biên tập sẽ từ chối chấp nhận đăng. Hoặc sau này nếu phát hiện vi phạm liêm chính khoa học thì Hội đồng biên tập sẽ xem xét xử lý theo quy định”, thầy Thành chia sẻ.
Cùng nhận định về tiêu chí chuẩn mực xuất bản, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Vũ Ngoạn chia sẻ, hiện có một số phần mềm (ví dụ như Turnitin) có thể phát hiện đạo văn khá hiệu quả. Tuy nhiên, cơ sở dữ liệu tiếng Việt để đánh giá còn ít. Hơn nữa, hiện nay không ít tác giả sử dụng công cụ trí tuệ nhân tạo để viết bài báo mà chưa có những quy định cụ thể về vấn đề này. Do vậy, việc Thông tư số 27 quy định tiêu chí có chính sách công khai về phát hiện đạo văn là rất cần thiết, buộc các tạp chí của cơ sở giáo dục đại học phải nỗ lực đạt được.
Bên cạnh những thuận lợi, thầy Ngoạn nhận định việc thực hiện Thông tư số 27 chắc chắn sẽ không tránh khỏi những thách thức ban đầu trong việc nâng cao chất lượng tạp chí khoa học của cơ sở giáo dục đại học, đặc biệt là giúp cho tạp chí gia nhập danh mục tạp chí quốc tế uy tín.
“Các đơn vị xuất bản tạp chí khoa học cần coi việc công bố các bài báo trên tạp chí là chính sách chất lượng và ưu tiên hàng đầu trong việc xây dựng thương hiệu. Trên thực tế, việc xuất bản tạp chí (thường là miễn phí) nên các đơn vị phải bù lỗ. Một số tác giả còn phải đóng tiền để được in bài. Trừ các bài báo nghiên cứu lý thuyết hay tổng quan, đa số các bài báo đều là kết quả từ các đề tài nghiên cứu khoa học. Vì vậy, khi dự trù kinh phí đề tài nghiên cứu khoa học, nên có mục kinh phí để đăng báo”, thầy Ngoạn chia sẻ.