Một trong những nhiệm vụ, giải pháp được nêu ra tại Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo là: “Không tổ chức hội đồng trường trong các cơ sở giáo dục công lập (trừ các trường công lập có thoả thuận quốc tế). Thực hiện bí thư cấp uỷ kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục”. Đây là một chủ trương đúng đắn, nhằm nâng cao nhận thức, đổi mới tư duy và hành động, xác định quyết tâm chính trị mạnh mẽ để đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.
Từ 1/1/2026, một sự thay đổi lớn là hội đồng trường tại các cơ sở giáo dục đại học, cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập sẽ kết thúc hoạt động; đồng thời thực hiện chủ trương bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục. Điều này đặt ra yêu cầu phải kiện toàn tổ chức nhân sự, bộ máy trong cơ sở giáo dục bảo đảm vận hành theo mô hình mới.
Hiện nay Bộ Giáo dục và Đào tạo đang xây dựng Dự thảo Đề án triển khai chủ trương thực hiện bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục công lập khi không tổ chức hội đồng trường (sau đây gọi tắt là Đề án).
Theo ghi nhận của phóng viên, nội dung này đang nhận được nhiều sự quan tâm, thảo luận và góp ý xây dựng từ các chuyên gia giáo dục.
Thẩm quyền phê duyệt Đề án thuộc về Đảng ủy Chính phủ
Khi được hỏi về vấn đề này, các chuyên gia đều cho rằng, thực tế hiện nay các cơ sở giáo dục đại học, cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập trực thuộc nhiều bộ/ngành, địa phương khác nhau. Chính vì thế, thẩm quyền phê duyệt Dự thảo Đề án mà Bộ Giáo dục và Đào tạo đang xây dựng phải là Đảng ủy Chính phủ.
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Thị An - Đại biểu Quốc hội khoá XIII chia sẻ: “Lẽ tất nhiên là thẩm quyền phê duyệt Đề án triển khai chủ trương thực hiện bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục công lập khi không tổ chức hội đồng trường mà Bộ Giáo dục và Đào tạo đang xây dựng thuộc về Đảng ủy Chính phủ”.
Còn theo Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Tất Dong - nguyên Phó Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam cho biết, chức năng và nhiệm vụ của Bộ Giáo dục và Đào tạo được quy định tại Nghị định số 37/2025/NĐ-CP ngày 26/02/2025 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Theo đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định, trong đó có nhiệm vụ trình Chính phủ các nghị quyết, dự án, đề án, dự thảo quyết định, chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ và các văn bản khác theo phân công của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ.
Vừa qua, Bộ Chính trị đã có quyết định thành lập Đảng bộ Chính phủ, không còn Ban cán sự Đảng Chính phủ. Vì thế, Đảng ủy Chính phủ sẽ thực hiện lãnh đạo toàn diện đối với các bộ, ngành, cơ quan thuộc và trực thuộc Chính phủ. Cũng chính vì thế, trong quá trình Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng Đề án liên quan đến thực hiện bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục, cần phải có sự góp ý, tham gia xây dựng của bộ/ngành, địa phương mà có các cơ sở giáo dục đại học, cơ sở giáo dục nghề nghiệp trực thuộc. “Sau đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo phải trình Đảng ủy Chính phủ Đề án. Đề án này liên quan đến công tác nhân sự của cơ sở giáo dục đại học, cơ sở giáo dục nghề nghiệp, nên Đảng ủy Chính phủ cần xem xét”, Giáo sư Phạm Tất Dong chia sẻ.
Cùng chia sẻ, Giáo sư, Tiến sĩ Trần Ngọc Đường - nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội bày tỏ, khi thực hiện theo đúng chức năng và quyền hạn thì Bộ Giáo dục và Đào tạo có trách nhiệm xây dựng các Đề án liên quan đến phát triển Ngành, sau đó trình Chính phủ xem xét thông qua. Riêng Đề án liên quan đến công tác cán bộ thì phải trình Đảng ủy Chính phủ xem xét và quyết định.
Công tác cán bộ bảo đảm nguyên tắc Đảng lãnh đạo tuyệt đối
Một trong những nội dung nhận được sự quan tâm của giới chuyên gia giáo dục, đó là công tác nhân sự tại các cơ sở giáo dục đại học, cơ sở giáo dục nghề nghiệp sẽ được kiện toàn như thế nào khi đặt trong bối cảnh sắp xếp, tinh gọn bộ máy, hệ thống giáo dục.
Liên quan đến công tác cán bộ, trước đó, Bộ Chính trị ban hành Quy định số 377-QĐ/TW ngày 08/10/2025 của Ban Chấp hành Trung ương về phân cấp quản lý cán bộ và quy hoạch, bổ nhiệm, giới thiệu ứng cử, tạm đình chỉ công tác, cho thôi giữ chức vụ, từ chức, miễn nhiệm đối với cán bộ (thay thế cho Quy định số 80-QĐ/TW, ngày 18/8/2022 của Bộ Chính trị về phân cấp quản lý cán bộ và bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử) với đầy đủ các bước.
Quy định số 377 áp dụng cho toàn bộ các cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên trong tất cả các cơ quan, tổ chức của hệ thống chính trị, trong đó, có tổ chức đảng của cơ sở giáo dục đại học công lập, nhằm tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác cán bộ; bảo đảm sự chuyển tiếp liên tục, vững vàng giữa các thế hệ, chủ động xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, nhất là cấp chiến lược, người đứng đầu đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ trong giai đoạn mới, gắn bó mật thiết với nhân dân.
Theo Quy định số 377-QĐ/TW, Đảng ủy của cơ sở giáo dục đại học công lập có trách nhiệm lãnh đạo công tác bổ nhiệm cán bộ. Do cơ sở giáo dục đại học công lập là đảng ủy cấp cơ sở nên ban thường vụ của cơ sở giáo dục đại học công lập không phải là một cấp, không được ban hành nghị quyết, không có thẩm quyền quyết định về công tác cán bộ.
Bàn về nội dung này, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Trọng Phúc - nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng (Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh) chia sẻ, tại Điều 41 Quy định số 294-QĐ/TW ngày 26/5/2025 của Ban Chấp hành Trung ương về thi hành Điều lệ Đảng, có nêu rõ, tại các đảng bộ cơ sở, Ban chấp hành đảng bộ (gọi tắt là cấp ủy) là cơ quan lãnh đạo cao nhất của Đảng. Cụ thể: “Tập thể cấp ủy, tổ chức đảng có thẩm quyền thảo luận dân chủ và quyết định theo đa số những vấn đề về đường lối, chủ trương, chính sách, đánh giá, bố trí, sử dụng, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, luân chuyển, khen thưởng, kỷ luật cán bộ...”.
Khoản 1, Điều 5 Quy định số 125-QĐ/TW, ngày 10/10/2023 của Ban Bí thư về chức năng, nhiệm vụ, mối quan hệ công tác của đảng bộ, chi bộ cơ sở trong các đơn vị sự nghiệp công lập, nêu rõ: “Lãnh đạo thực hiện chủ trương về sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy; xây dựng, thực hiện nghiêm quy chế hoạt động của đơn vị”.
Như vậy, tại Đảng ủy cơ sở, mặc dù có tổ chức Ban thường vụ, nhưng Ban thường vụ đảng ủy cơ sở không phải là một cấp, nên Ban thường vụ không được ban hành nghị quyết, không được quyết định về công tác cán bộ. Đó là nguyên tắc của tổ chức đảng. Ban thường vụ Đảng ủy cấp cơ sở không phải là một cấp, mà được Đảng ủy ủy quyền để chuẩn bị nội dung các cuộc họp Ban chấp hành đảng bộ (cấp ủy). Ban thường vụ không có thẩm quyền ban hành nghị quyết cũng như không có thẩm quyền quyết định bất kỳ nội dung nào liên quan đến công tác nhân sự, mà phải thi hành dựa trên nghị quyết của Ban chấp hành đảng ủy (chứ không có quyền ra nghị quyết riêng). Và đó cũng là phương thức lãnh đạo của Đảng, để đảm bảo vừa tập trung, vừa dân chủ, đảm bảo đúng quy trình lãnh đạo của đảng, để phát huy tốt nhất vai trò, trách nhiệm của tổ chức đảng, của người đứng đầu; đồng thời, nêu cao tinh thần, vai trò tự chủ của các trường đại học.
Trong khi đó, nguyên Vụ trưởng Vụ 1 (Ủy ban Kiểm tra Trung ương) Ngô Văn Sửu cho rằng, Nghị quyết số 71 đã khẳng định vai trò của Ban chấp hành đảng bộ ở cơ sở là vai trò quyết định. Ban thường vụ của cơ sở giáo dục đại học công lập là đơn vị tham mưu, chuẩn bị nội dung các cuộc họp của Đảng ủy, sau khi nghị quyết đã được Ban chấp hành đảng bộ ban hành, Ban thường vụ tiếp tục thay mặt để đôn đốc, điều hành, thực thi.
Đối với công tác cán bộ, theo Quy định số 377 đã nêu rõ, Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ. Ngay ở bước đầu tiên của quy trình, tập thể lãnh đạo (Đảng ủy) của cơ sở giáo dục đại học công lập đã phải tham gia thảo luận, rà soát, thống nhất về cơ cấu, số lượng, tiêu chuẩn, điều kiện và quy trình nhân sự đồng thời, tiến hành rà soát kết quả đánh giá, nhận xét đối với từng cán bộ trong quy hoạch, thông qua danh sách nhân sự đáp ứng tiêu chuẩn, điều kiện theo quy định và ghi phiếu định hướng giới thiệu nhân sự. Điều này thể hiện vai trò lãnh đạo toàn diện và trực tiếp (đặc biệt là trong công tác cán bộ) của Đảng ủy. Mặt khác, Ban thường vụ của cơ sở giáo dục đại học công lập cũng không có thẩm quyền quyết định công tác cán bộ. Chính vì vậy, thành phần tập thể lãnh đạo tham gia ở bước thứ nhất này (theo Quy định 377-QĐ/TW) phải là Ban chấp hành đảng bộ (Đảng ủy) của cơ sở giáo dục đại học công lập.
Trên thực tế, trong quá trình sắp xếp, tổ chức lại các cơ sở giáo dục, sẽ có một số cơ sở giáo dục có thể bị sáp nhập hoặc chia tách để thực hiện việc sắp xếp lại. Một số ý kiến cho rằng với những trường hợp này thì việc áp dụng Quy định 377 sẽ gặp khó khăn. Do vậy, cơ quan quản lý cấp trên có thể áp dụng hình thức chỉ định nhân sự Bí thư kiêm người đứng đầu. Tuy nhiên, để củng cố thêm cho quyết định chỉ định nhân sự này được khách quan và đúng đắn thì có thể thực hiện bước thăm dò ý kiến của cán bộ, nhân viên trong cơ sở giáo dục trước khi đưa ra quyết định về công tác nhân sự trong trường.
Chia sẻ với phóng viên, Giáo sư, Tiến sĩ Trần Ngọc Đường nhận định, công tác cán bộ, bổ nhiệm cán bộ luôn phải thực hiện theo đúng nguyên tắc Đảng. Trong bối cảnh đẩy mạnh sắp xếp tinh gọn mạng lưới cơ sở giáo dục, đối với những cơ sở giáo dục đại học, cơ sở giáo dục nghề nghiệp nằm trong diện phải sắp xếp, tinh gọn, chia tách, việc thực hiện chủ trương bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục có phần phức tạp hơn so với các cơ sở “nguyên trạng”, nên cơ quan quản lý cấp trên sẽ chỉ định nhân sự và lúc này việc thực hiện thăm dò ý kiến của cán bộ, nhân viên trong nhà trường là cơ sở tham khảo, củng cố thêm cho quyết định chỉ định cán bộ của cơ quan cấp trên.
Còn đối với những cơ sở giáo dục đại học, nghề nghiệp không có sự thay đổi về cơ cấu tổ chức, không thuộc diện sáp nhập thì quy trình thực hiện bổ nhiệm cán bộ phải tuân thủ theo đúng Quy định số 377. Bởi lẽ, đây là quyết định của Bộ Chính trị, trên cơ sở phân tích, đánh giá tính khoa học, hợp lý, đảm bảo các nguyên tắc lãnh đạo của Đảng, nguyên tắc tập trung, dân chủ… thì mới ban hành và quyết định này được áp dụng cho toàn bộ hệ thống chính trị chứ không riêng gì lĩnh vực giáo dục và đào tạo. Phải tuyệt đối tuân thủ, đấy là nguyên tắc, không được thêm hay bớt bất kỳ bước nào của quy trình theo quyết định, kể cả bước thăm dò ý kiến của cán bộ công nhân viên.
Cùng quan điểm đồng tình, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Quốc Bảo - nguyên Hiệu trưởng Trường Cán bộ Quản lý Giáo dục và Đào tạo (nay là Học viện Quản lý Giáo dục) cho rằng, công tác cán bộ, bổ nhiệm cán bộ là thực hiện theo nguyên tắc của Đảng. Và Quy định 377 phải được áp dụng hiệu quả vào thực tiễn, nhất là trong công tác cán bộ tại các cơ sở giáo dục đại học, cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập trong bối cảnh hiện nay.
“Đối với các cơ sở giáo dục phải thực hiện chia tách, sáp nhập mà còn lúng túng về công tác nhân sự, trong trường hợp cần thiết, có thể áp dụng cơ chế đặc thù trong công tác cán bộ, cụ thể là cơ quan cấp trên sẽ tiến hành chỉ định. Và cũng có thể tiến hành thăm dò ý kiến của cán bộ, nhân viên trong trường để có thêm góc nhìn, làm căn cứ củng cố cho quyết định chỉ định cán bộ của cơ quan cấp trên. Song, chúng ta cần lưu ý rằng, bước thăm dò này là không bắt buộc.
Ngược lại, đối với những cơ sở giáo dục không có thay đổi về cơ cấu tổ chức, việc thực hiện bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục phải tuyệt đối thực hiện theo quy trình tại Quy định số 377, tức là không được "đẻ" thêm bước nào hay bớt đi bước nào, kể cả thực hiện thăm dò ý kiến cán bộ vì sẽ làm phức tạp quy trình, gây hoang mang trong nội bộ nhà trường và có thể làm kéo dài thời gian kiện toàn tổ chức bộ máy theo mô hình mới và đặc biệt, có thể tạo dư luận không tốt khi cho rằng Quy định 377 của Bộ Chính trị chưa phù hợp nên mới phải thêm, bớt bước ”, thầy Bảo chia sẻ.
Giáo sư Phạm Tất Dong cũng đặt vấn đề: Với những cơ sở giáo dục đại học, cơ sở giáo dục nghề nghiệp không có sự thay đổi về cơ cấu tổ chức, không có bất kỳ lý do gì để trường phải tiến hành thăm dò ý kiến trong khi Bộ Chính trị đã ban hành quy trình chuẩn mực và rõ ràng.