Theo tờ trình dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Nhà giáo, Bộ Giáo dục và Đào tạo đề xuất tăng cường kiểm định độc lập trong đánh giá đội ngũ, thông qua việc thành lập trung tâm đánh giá nhà giáo.
Đề xuất được đưa ra dựa trên cơ sở thực tiễn cho thấy, các quy định về phân loại, đánh giá viên chức đã được ban hành, tuy nhiên việc đánh giá vẫn còn khó phân định được ranh giới giữa các mức độ hoàn thành nhiệm vụ.
Cùng với đó, các kết quả đánh giá mức độ phân loại của mỗi cá nhân trong từng cơ quan, đơn vị lại có sự liên quan đến trách nhiệm của người đứng đầu, phản ánh đến mức độ hoàn thành nhiệm vụ, thành tích của bộ máy lãnh đạo cũng như tập thể tổ chức, cơ quan, đơn vị nói chung. Do vậy, quan điểm khi đánh giá tại một số đơn vị còn mang tính duy tình, “dĩ hòa vi quý”.
Đảm bảo tính khách quan, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Phạm Văn Châu - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Xuân Trường (xã Xuân Hồng, tỉnh Ninh Bình) chia sẻ: “Nếu có một trung tâm đánh giá nhà giáo được thành lập thì đây là một chủ trương rất tích cực. Trước hết, mô hình này sẽ tăng cường đáng kể tính khách quan trong đánh giá, đồng thời bảo đảm tính chuyên nghiệp, thống nhất theo các chuẩn/tiêu chuẩn chung để đánh giá nhà giáo trên phạm vi toàn quốc.
Thực tế, việc đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của giáo viên hiện nay là một vấn đề vẫn còn khó phân định, bởi sản phẩm của hoạt động sư phạm cũng mang tính đặc trưng không giống như các ngành nghề khác. Đặc biệt là khi đánh giá, xếp loại nhà giáo theo tháng hoặc theo quý thì “sản phẩm” của giáo viên chưa được thể hiện rõ ràng, phần lớn kết quả chỉ có thể được nhìn nhận đầy đủ khi kết thúc năm học”.
Bên cạnh đó, theo thầy Châu, các quy định về phân loại, đánh giá viên chức đã được ban hành nhưng vẫn còn mang tính định tính, chưa lượng hóa cụ thể, chính xác các tiêu chí đánh giá và khó áp dụng đồng đều giữa các cơ sở giáo dục.
Thầy Châu phân tích thêm: “Việc kết quả đánh giá mức độ phân loại của mỗi cá nhân trong từng cơ quan, đơn vị lại có sự liên quan đến trách nhiệm của người đứng đầu, phản ánh đến mức độ hoàn thành nhiệm vụ, thành tích của bộ máy lãnh đạo cũng như tập thể tổ chức, cơ quan, đơn vị nói chung cũng phần nào ảnh hưởng đến tính khách quan trong đánh giá nhà giáo.
Hiện nay, các chỉ tiêu xếp loại nhà trường, đặc biệt ở mức “hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ” còn khá hạn chế. Việc đánh giá dựa nhiều vào so sánh hiệu quả đầu vào, đầu ra giữa các trường, với những cơ sở giáo dục có chất lượng đầu vào học sinh thấp, nếu căn cứ chủ yếu vào các thành tích nổi trội ở đầu ra thì khả năng đạt mức xếp loại cao là rất khó.
Mặc dù một số địa phương đã tiến hành phân nhóm trường để đánh giá, song nhìn chung việc gắn kết quả cá nhân với thành tích của bộ máy lãnh đạo cũng như tập thể vẫn tạo ra áp lực, tác động đến công tác đánh giá, xếp loại nhà giáo”.
Chính vì vậy, thầy Phạm Văn Châu cho rằng, tăng cường kiểm định độc lập trong đánh giá đội ngũ thông qua việc thành lập trung tâm đánh giá nhà giáo là hoàn toàn cần thiết và phù hợp. Điều này không chỉ giúp khắc phục hạn chế hiện nay, mà còn tạo động lực để giáo viên và cơ sở giáo dục làm việc bài bản, chuyên nghiệp hơn. Đây được xem là một tín hiệu tích cực cho sự phát triển của đội ngũ nhà giáo.
Đồng quan điểm, theo thầy Lê Quốc Huy - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Hoa Lư A (phường Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình) cho hay, trong thực tiễn hiện nay, công tác đánh giá, xếp loại nhà giáo vẫn đang được thực hiện theo các quy chế chung, dựa trên đối chiếu các tiêu chí, họp tập thể và quyết định của người đứng đầu cơ sở giáo dục.
“Cách làm này nhìn chung không gây nhiều khó khăn trong tổ chức, song khó tránh khỏi những yếu tố chủ quan, sự khác biệt giữa các đơn vị, thậm chí tâm lý “dĩ hòa vi quý”, nể nang trong nội bộ. Trong bối cảnh đó, nếu có một trung tâm đánh giá nhà giáo độc lập sẽ góp phần kiểm soát chất lượng đội ngũ nhà giáo và đảm bảo sự công bằng, chính xác, thống nhất giữa các cơ sở giáo dục.
Đây cũng là căn cứ quan trọng để phục vụ công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ, đồng thời làm nền tảng cho việc xây dựng và thực hiện các chế độ, chính sách đãi ngộ, khen thưởng theo đúng năng lực và mức độ đóng góp của nhà giáo. Qua đó, nguyên tắc “người làm nhiều, làm tốt được hưởng xứng đáng” sẽ được thể hiện rõ ràng hơn, là tiền đề để xây dựng lộ trình thăng tiến và chính sách nhân sự phù hợp, đúng đối tượng", Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Hoa Lư chia sẻ.
Ngoài ra, thầy Lê Quốc Huy cũng nhìn nhận rằng, ở tầm quản lý vĩ mô, các sở, ngành sẽ có một mặt bằng chung để điều tiết, so sánh và hoạch định chính sách phát triển đội ngũ nhà giáo trong phạm vi toàn tỉnh thông qua dữ liệu, thông tin minh bạch từ trung tâm đánh giá nhà giáo. Với các cơ sở giáo dục đây cũng là một động lực tích cực, tạo điều kiện để giáo viên phấn đấu, tự hoàn thiện năng lực chuyên môn, đồng thời giúp công tác quản lý nhân sự trở nên minh bạch hơn.
Tạo cơ sở đánh giá, xếp loại đồng đều giữa các cơ sở giáo dục
Chia sẻ về công tác đánh giá đội ngũ nhà giáo tại đơn vị, thầy Nguyễn Đình Nam - Hiệu trưởng Trường Phổ thông Dân tộc nội trú Trung học cơ sở Ea Kar (xã Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk) cho biết, thuận lợi lớn nhất là việc đánh giá được thực hiện ngay trong nội bộ, những người tham gia đánh giá hiểu rõ quá trình làm việc cũng như “sản phẩm đầu ra” của từng giáo viên. Tuy nhiên, khó khăn lại nằm ở khâu tổ chức đánh giá và bảo đảm kinh phí, nguồn lực để chi trả cho người trực tiếp tham gia công tác đánh giá, thực hiện việc thu thập minh chứng, tổng hợp hồ sơ.
Thầy Nam chia sẻ thêm, trong phạm vi nội bộ cơ sở giáo dục, việc đánh giá thường khá sát thực tế. Thông qua hội đồng đánh giá với các thành viên nòng cốt, việc xem xét, xếp loại giáo viên ở các mức độ khác nhau vẫn phản ánh tương đối đúng năng lực và mức độ hoàn thành nhiệm vụ của từng cá nhân.
Tuy nhiên, trong phạm vi toàn xã, toàn tỉnh, việc đánh giá, xếp loại giữa các cơ sở giáo dục chưa được thực hiện đồng đều. Bởi bên cạnh các tiêu chí đánh giá theo quy định chung thì người đứng đầu cơ sở giáo dục còn căn cứ điều kiện cụ thể của trường mình để hướng dẫn chi tiết nhiệm vụ, cũng như bố trí, phân công, giao nhiệm vụ cho nhà giáo phù hợp với đặc thù của đơn vị. Từ đó tổ chức đánh giá mức độ đáp ứng các tiêu chuẩn về năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của nhà giáo.
Đánh giá về lợi ích của việc thành lập trung tâm đánh giá nhà giáo, thầy Nam nhìn nhận, trung tâm này sẽ trở thành đòn bẩy thúc đẩy tinh thần thi đua, khuyến khích giáo viên cống hiến nhiều hơn cho sự nghiệp giáo dục. Đồng thời, dữ liệu thông tin từ trung tâm đánh giá nhà giáo sẽ là cơ sở quan trọng để thực hiện chế độ, chính sách, tôn vinh, khen thưởng một cách công bằng, xứng đáng.
Tuy nhiên, để bảo đảm tính khả thi và phù hợp với thực tiễn, trung tâm đánh giá không thể tách rời hoàn toàn khỏi các cơ sở giáo dục.
“Việc phối hợp chặt chẽ giữa trung tâm và nhà trường là điều kiện cần thiết, bởi nếu chỉ dựa vào số liệu báo cáo trên giấy tờ hoặc dư luận bên ngoài thì khó phản ánh đầy đủ, đúng thực chất hoạt động của giáo viên. Đây cũng chính là bài toán cần được cân nhắc kỹ, vì tăng cường kiểm định độc lập giúp hạn chế yếu tố chủ quan và áp lực thi đua tập thể, nhưng nếu quá “xa” cơ sở thì lại khó theo sát quá trình làm việc hằng ngày của giáo viên, những yếu tố nhiều khi không thể lượng hóa hoàn toàn bằng số liệu.
Từ thực tiễn đó, tôi cho rằng, nếu trung tâm đánh giá nhà giáo được thành lập thì trong quá trình tổ chức thực hiện cần nghiên cứu kỹ cơ chế vận hành, bảo đảm sự gắn kết chặt chẽ với thực tế tại cơ sở giáo dục, tránh nguy cơ hình thức hóa trong triển khai”, Hiệu trưởng Trường Phổ thông Dân tộc nội trú Trung học cơ sở Ea Kar bày tỏ.
Về phía Trường Trung học phổ thông Xuân Trường, thầy Phạm Văn Châu cũng nhấn mạnh rằng, chủ trương thành lập trung tâm đánh giá nhà giáo là hợp lý, nhưng khi triển khai cần đặc biệt chú trọng đến việc xây dựng hệ thống dữ liệu đầy đủ, phương pháp đánh giá sát thực tiễn, tránh hình thức.
“Về phạm vi đánh giá, trước hết trung tâm cần tập trung vào đánh giá năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của giáo viên gắn với kết quả tự bồi dưỡng thường xuyên. Điều này không chỉ phản ánh năng lực nghề nghiệp mà còn góp phần nâng cao ý thức tự học, tự hoàn thiện chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng sư phạm của đội ngũ giáo viên.
Song song với đó, trung tâm cũng cần xây dựng hệ thống thang đo và tiêu chí cụ thể để đánh giá hiệu quả hoạt động của các cơ sở giáo dục, dựa trên từng nhóm nhiệm vụ, kết quả đầu vào, đầu ra và điều kiện thực tế. Đối tượng đánh giá, bao gồm cán bộ quản lý và giáo viên cần được phân tách rõ ràng với các bộ tiêu chí phù hợp, bảo đảm công bằng và khả thi trong triển khai”, thầy Phạm Văn Châu đề xuất.
Trong khi đó, theo thầy Lê Quốc Huy: “Để tăng tính khả thi của việc thành lập trung tâm đánh giá nhà giáo, cần làm rõ mô hình tổ chức và cơ chế vận hành của trung tâm.
Trung tâm đánh giá nhà giáo nên trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo quản lý về mặt chuyên môn, hoạt động theo nhu cầu của từng địa phương, tương tự như cơ chế kiểm định chất lượng hiện nay.
Cùng với đó, việc đánh giá cần được thực hiện trên nguyên tắc khách quan, công bằng, thống nhất giữa các tỉnh thành, giữa các cơ sở giáo dục, qua đó góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo trong thời gian tới”.