LTS: Câu chuyện doanh nghiệp biếu/ tặng xe sang cho cơ quan nhà nước khiến dư luận xôn xao.
Quan tâm về vấn đề này, tác giả Phúc Lai chia sẻ những suy nghĩ về phong trào “xã hội hóa” trong việc xây dựng các công trình công cộng hay các hoạt động cộng đồng và các hệ lụy từ phong trào này.
Tòa soạn trân trọng gửi đến độc giả bài viết.
Dư luận xôn xao vì chuyện vài chiếc xe sang được biếu, tặng cho cơ quan công quyền như hai chiếc Lexus được tặng cho Đảng bộ, chính quyền Cà Mau và mới đây nhất là chiếc Avalon được tặng cho Thành ủy Đà Nẵng.
Cả hai trường hợp người biếu tặng đều là các doanh nghiệp tư nhân, tức là một trong những hình thức của “xã hội hóa”.
Đây là một khái niệm cũng được ra đời cách đây không quá lâu, ước chừng khoảng trên dưới một chục năm.
Rất nhiều hoạt động hay công trình đầu tư được ra đời từ “nguồn vốn xã hội hóa”, thực tế cần phải hiểu là được đóng góp từ nhiều nguồn khác nhau: cộng đồng dân cư, doanh nghiệp, các nhà hảo tâm khác trong và ngoài nước.
“Xã hội hóa” được hiểu là không sử dụng vốn, nguồn tài chính từ ngân sách Nhà nước, tức là không sử dụng tiền thuế của dân.
Tất nhiên cũng sẽ có nhiều công trình được xây dựng có sử dụng cả hai nguồn, từ ngân sách kết hợp với “xã hội hóa”.
Cần thừa nhận rằng từ khi có sự tham gia của cộng đồng và doanh nghiệp vào công cuộc phát triển xã hội đặc biệt là xây dựng hạ tầng kỹ thuật, các công trình công ích… bộ mặt xã hội đã có nhiều thay đổi tích cực.
 |
| Tỉnh ủy Đà Nẵng được doanh nghiệp tặng xe sang đang gây xôn xao dư luận. (Ảnh trên giaoduc.net.vn). |
Không cần đi đâu xa, ngay ở Hà Nội đã xuất hiện nhiều khu vui chơi, giải trí, thư giãn dành cho cộng đồng từ nguồn vốn “xã hội hóa” rất tốt và bổ ích: công viên Nghĩa Đô, công viên Cầu Giấy (quận Cầu Giấy;) công viên Hồ Thành Công (quận Ba Đình) một số điểm vườn hoa nhỏ quanh hồ Tây (quận Tây Hồ)…
Không những thế phong trào động viên “xã hội hóa” cũng làm thay đổi bộ mặt nông thôn, góp phần tích cực cho Chương trình xây dựng nông thôn mới, như kiên cố hóa kênh mương, đường làng ngõ xóm và cả các công trình nước sạch nông thôn.
Nhiều làng quê không chỉ có diện mạo mới mà còn chuyển mình cho sự phát triển cả về kinh tế - xã hội.
Đóng góp “xã hội hóa” không chỉ là tiền bạc, mà nhiều khi còn là cả những câu chuyện hiến đất làm trường, làm đường… cho thấy tính đa dạng của phong trào “xã hội hóa”.
|
Những món quà bạc tỷ và mối nguy “chân giò, chai rượu” |
Nhiều nơi nhân dân còn góp cả những ngày công lao động, góp máy móc thi công để xây dựng công trình công ích.
Khái niệm “xã hội hóa” không dừng ở góp vốn, mà xã hội hóa còn xuất hiện với hình thức khác cũng đang gây nhiều hệ lụy: xã hội hóa các dịch vụ trước đây do nhà nước đảm nhiệm, như dịch vụ y tế và một số hoạt động xã hội hóa dịch vụ hành chính công.
Từ góc độ chuyên môn xây dựng bộ máy nhà nước thì các dịch vụ công thuộc trách nhiệm của nhà nước, vốn là bộ máy sử dụng tiền thuế của nhân dân thì việc thu thêm tiền của dân chỉ nhằm hoàn thiện chất lượng dịch vụ công, là một thất bại.
Chính vì vậy mà mấy năm gần đây, quá trình thúc đẩy cải cách thủ tục hành chính theo hướng “giảm cửa, giảm con dấu, giảm thời gian đi lại của dân” đã được nhà nước chú trọng và bắt đầu có hiệu quả.
Còn lĩnh vực các dịch vụ công khác như dịch vụ y tế khi được “xã hội hóa” do quản lý chưa chặt chẽ còn nhiều bất cập, quy định không rõ ràng dẫn đến gây nhầm lẫn cho nhân dân và mập mờ về thu chi tài chính, đem lại nhiều hệ lụy không nhỏ về mặt xã hội.
Thời gian gần đây có rất nhiều công trình công ích bị xì xào về chất lượng hay có vấn đề về thẩm mỹ, không tương xứng với mức vốn đầu tư.
Nổi lên câu chuyện “xã hội hóa” một cách vô tình lại trở thành nạn nhân cho nhiều chuyện gây xì xào.
Có thể thống kê một số công trình, như cổng chào tỉnh Quảng Ninh, “vườn hoa rau muống” ở quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục ở Hà Nội, công trình nhạc nước hồ Tam Bạc ở Hải Phòng và gần đây nhất là “con rồng đầu Pikachu” cũng ở Hải Phòng.
Không dưới một lần, khi bị dư luận eo xèo, quan chức có trách nhiệm lên truyền thông lại mau mắn trả lời công trình đó là “từ nguồn vốn xã hội hóa”.
Tôi có cảm giác cái “vốn xã hội hóa” này như một tấm lá chắn, trước mắt cứ “đỡ đòn” búa rìu dư luận cái đã, rồi mọi thứ… từ từ tính tiếp.
|
Băm nát đất công cho thuê, Hiệu trưởng ĐH Thủy lợi giải thích là... xã hội hóa |
Sau Tết Đinh Dậu, còn có một hoạt động văn hóa nữa cũng từ “vốn xã hội hóa”, đó là cái bánh chưng 700kg ở Nghệ An, được đóng góp từ 1000 doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh.
Ai cũng hiểu “nguồn xã hội hóa” nghĩa là không phải tiền thuế của dân và lý do đó dường như đem lại một cái “thở phào” cho tất cả, cả người quản lý lẫn dư luận.
Đã là “xã hội hóa” có nguồn gốc doanh nghiệp tư nhân, họ tự đầu tư, tự điều chỉnh thì thất thoát hay tham nhũng bị loại trừ một cách tự nhiên.
Do đó khi thông báo rằng các công trình đó từ nguồn vốn “xã hội hóa” cũng như một hành động “dẹp yên dư luận” – không có tham nhũng hay thất thoát gì ở đây cả.
Thực tế, tham nhũng vẫn có, nhưng là doanh nghiệp “tham nhũng của chính mình”, khi quá tiết kiệm chi cho các công trình công ích, dẫn đến chất lượng công trình không đảm bảo, chỉ thời gian ngắn đã hỏng và không sử dụng được nữa.
Lãng phí không chỉ là số vốn mà doanh nghiệp đã bỏ ra, mà còn là mặt bằng được bố trí để xây dựng công trình đó nữa.
Đi khắp đất nước thấy không hiếm các công trình công ích như vậy, xây nên bằng nguồn vốn xã hội hóa rồi hư hỏng, hoang hóa “bỏ thì thương vương thì tội.”
Doanh nghiệp tham gia hoạt động xã hội, xây dựng công trình công ích chỉ nhằm đánh bóng tên tuổi, không hiếm.
Từ góc độ quản lý nhà nước, các cơ quan công quyền khi “cầm trịch” cho các hoạt động có sự tham gia của các thành phần xã hội, có “nguồn xã hội hóa” do đó không thể lơi lỏng quản lý chất lượng, không phải là không phải tiền thuế của dân mà muốn làm thế nào thì làm.
Nếu vốn còn thiếu thì với vị thế của mình, cơ quan nhà nước hoàn toàn có thể kêu gọi thêm không quá khó khăn kia mà?
Không chỉ có chức năng quản lý, cơ quan nhà nước chuyên môn còn có nhiệm vụ hướng dẫn doanh nghiệp và các thành phần xã hội tham gia đóng góp “xã hội hóa” một cách thiết thực.
Những cái bánh chưng, bánh tét, tô hủ tiếu… khổng lồ, chúng có thể đóng vai trò nhất định trong một lễ hội hay hoạt động văn hóa, nhưng nhiều khi cái tiếng lành mang lại không đủ bù cho cái tiếng dữ đi theo cùng dư luận.
Bí thư Nguyễn Xuân Anh: Lãnh đạo thành phố đi xe biển số giả là việc tày trời |
Không chỉ thiếu thiết thực, chắc chắn những “kỷ lục” đó còn rất dễ dẫn tới một sự lãng phí.
Cơ quan quản lý nhà nước cần phải hướng dẫn để tổ chức được những hoạt động văn hóa giản dị, tiết kiệm và thiết thực, số tiền còn thừa khi huy động được có thể dành cho những nhu cầu khác cần thiết hơn.
Quay trở lại với câu chuyện mấy chiếc xe sang được tặng cho chính quyền vài địa phương gần đây, từ cái nhìn cá nhân tôi không thấy việc này có gì là xấu.
Trong hoàn cảnh ngân sách gặp nhiều khó khăn, còn eo hẹp thì việc doanh nghiệp làm ăn có lãi, tặng một vài chiếc xe trong khi nhu cầu sử dụng là có thật, thì cũng tốt.
Nhưng tại sao cứ nhất thiết phải là những xe sang trọng như thế, có cần thiết không – và kiểm tra giá thật của chúng cũng đâu có khó?
Nhà nước đã ban hành rất rõ ràng về tiêu chuẩn được sử dụng xe trong từng phân cấp của hệ thống cơ quan công quyền, thì cũng nên dựa vào đó mà làm.
Doanh nghiệp dù “có lòng” đến đâu thì quyền nhận và hướng dẫn vẫn thuộc về cơ quan nhà nước là nơi nhận quà kia mà.
|
Tỉnh nghèo Thanh Hoá lại định xây công viên văn hoá hơn 2.000 tỷ đồng |
Nên chăng cần có hướng dẫn để doanh nghiệp chuẩn bị “quà” đúng mức, đúng quy định… số tiền chênh lệch vẫn có thể được dùng vào những dịp khác, chỗ khác mà vẫn có ích.
Dư luận thì thích suy đoán nào là có khuất tất, uẩn khúc… Nếu có khuất tất thì người ta đã không làm cái việc “ngang nhiên và lộ liễu” đến vậy, không thiếu cách để “ghi điểm” để tìm cơ hội làm ăn cho doanh nghiệp.
Việc nhận quà của doanh nghiệp không xấu và pháp luật cũng không cấm, nhưng cần rõ ràng và minh bạch.
Những doanh nghiệp hoạt động gần gũi với các công trình đầu tư công, dễ bị cho rằng đã “rút ruột công trình” thì càng nên thận trọng, khi đã minh bạch được rồi thì muốn biếu tặng thế nào cũng được, xã hội còn ủng hộ chứ nào có khó khăn gì?
Tài liệu tham khảo:
http://cafef.vn/nhung-cong-trinh-trang-tri-gay-tranh-cai-2017011121292229.chn
http://vietnamnet.vn/vn/thoi-su/pho-chu-tich-tp-hai-phong-noi-gi-ve-con-rong-60-ty-350747.html
http://laodongthudo.vn/xa-hoi-hoa-y-te-nhieu-bat-cap-nay-sinh-26364.html